Цяпер папулярнае меркаванне, быццам у СССР выраблялі вельмі бедны набор тавараў. Магчыма, яно нарадзілася ад таго, што людзі жылі ў адным месцы, хадзілі ў адны і тыя ж крамы і, гледзячы на іх асартымент, думалі, што так было ва ўсім Саюзе, аднак калі пачынаеш цікавіцца, разумееш, — гэты погляд памылковы, распавёў уладальнік музея Уладзімір Гардзееў.
"Напрыклад, адных толькі айчынных касетных магнітафонаў было некалькі сотняў узораў. Хаця перад вачыма ў многіх стаяў выбар максімум з дзясятка мадэляў, паколькі ўвесь гэты асартымент быў раскіданы па велізарнай тэрыторыі. Таму тут часцей за ўсё гучаць дзве фразы: "У мяне сапраўды такое было", і "я ніколі такога не бачыў". Наведвальнікі паўтараюць іх праз раз", — адзначыў Гардзееў.
Бясконцая калекцыя
"Музей Гардзеева", як назваў сваё пачынанне Уладзімір, тэматычна абсалютна не абмежаваны, у ім выстаўляецца ўсё — ад мапедаў да ёлачных цацак, ад савецкіх ПК да заколок-невідзімак і канькоў. І кожная рэч выклікае дзіўнае адчуванне адушаўлёнасці, цяпла і настальгіі. Уладзімір лічыць: гэта таму, што ў вытворчасць раней укладвалася больш ручной працы, да таго ж гэтыя рэчы з нядаўняй эпохі, якую яшчэ шмат хто памятае не па чутках.
"Практычна кожны другі наведвальнік вяртаецца і прыносіць нейкія прадметы, многія спадзяюцца на тое, што ў музеі я іх захаваю. У мяне сабралася шмат экспанатаў па розных тэматыках, напрыклад, толькі па савецкай школе я магу запоўніць некалькі стэлажоў: падручнікі, канцылярыя, аж да дзённікаў розных гадоў. Ужо цяпер мая экспазіцыя разлічана на залу ў дзвесце квадратных метраў, а праз пяць гадоў, я ўпэўнены, яна не ўлезе ў пяцьсот. І, паверце, гэта будзе цікавая выстава! Але пакуль мне не дазваляюць разгарнуцца памеры памяшкання і адсутнасць стэндаў. Як толькі з'яўляецца новы стэлаж, я яго адразу ж афармляю. Зарабляю грошы, купляю яшчэ. Каркасы заказваю ў Маскве, у ІКЕА, а паліцы і шкло мне робяць тут. На жаль, фінансавыя магчымасці не дазваляюць купіць адразу ўсё неабходнае абсталяванне, таму цяпер у запасніках ляжыць велізарная колькасць рэчаў, якія немагчыма паказаць гледачам", — распавёў музейшчык.
Тое, што адсутнасць тэматычных абмежаванняў робіць экспазіцыю практычна бясконцай, Уладзімір лічыць плюсам, паколькі экспанаты можна пастаянна абнаўляць і гледачы раз у паўгода будуць бачыць новую выставу.
Справа жыцця
Уладзіміру Гардзееву сорак сем гадоў. На яго вачах не толькі адна палітычная фармацыя змяніла іншую, але адбылася поўная ломка чалавечага мыслення: матэрыяльны свет пачаў замяняцца віртуальным.
"На працягу майго жыцця гук перайшоў з катушачных магнітафонаў у воблака. Зараз носьбітаў наогул няма, і ўсе гэтыя змены — ад прымітыўнага механічнага запісу да воблачнага захоўвання адбыліся на вачах у аднаго пакалення", — патлумачыў заснавальнік музея.
На яго думку, гэта здарылася занадта хутка. Цэлая эпоха праскочыла за некалькі дзесяцігоддзяў і пакінула мноства артэфактаў, якія паступова старэюць і знікаюць.
"Асноўная ідэя музея — захаваць гэтыя рэчы ў арыгінале. Напрыклад, чаму зараз цацкі настолькі каштоўныя? Таму што іх проста ламалі і выкідалі. Гулялі, ламалі і выкідалі. Нават тое, што выпускалася мільённымі накладамі, зараз на пералік", — падкрэсліў суразмоўца агенцтва.
Разам з рэчамі і эпохай, якую яны сімвалізуюць, сыходзіць шмат важнага, лічыць музейшчык. Асноўнае, што губляюць людзі, — гэта жывыя зносіны, якія пачыналася з моманту сумесных гульняў у той жа пясочніцы. Бо савецкія цацкі былі па сваёй сутнасці інтэрактыўныя — аднаму гуляць у іх было нецікава. Зараз жа Інтэрнэт, камп'ютар і смартфон замянілі сабой многія віды ўзаемадзеяння: гуляць стала магчымым у адзіночку, мець зносіны і абменьвацца інфармацыяй можна, не выходзячы з хаты. Чалавек пачаў закрывацца ў лічбавым кокане. І "Музей Гардзеева" закліканы нагадаць старэйшаму пакаленню, а таксама расказаць моладзі аб нядаўнім мінулым.
"Пакуль што музей працуе па выхадных альбо ў буднія дні па папярэднім званку. Я асабіста праводжу экскурсіі і маю зносіны з наведвальнікамі. "Музей" для мяне стаў справай жыцця, я ішоў да яго практычна дваццаць гадоў і, нарэшце, прыйшоў. Я памятаю кожную рэч з калекцыі: дзе ўзяў, адкуль яна, для чаго. Сцісла аб мапедах я магу распавядаць гадзіну. Аб цацках таксама. Магу доўга казаць пра магнітафоны, іх у мяне было пяцьдзесят штук і гэта толькі пачатак калекцыі!" — кажа Уладзімір.
У "Музеі Гардзеева" сапраўды шмат цікавых і нечаканых экспанатаў. Гэта і першы савецкі "касетнік" "Дзясна" 1968 года выпуску, копія Philips, і першыя савецкія відэамагнітафоны, як прафесійныя, на якія здымалі некаторыя эпізоды з серыяла "Следства вядуць знаўцы", так і хатнія. Ёсць у музеі цікавыя мадэлі савецкіх аўдыяплэераў, напрыклад, "Дыяна", выпушчаная ў васьмідзесятых гадах, з двума гнёздамі для навушнікаў. Хапае зусім рэдкіх і эксперыментальных мадэляў, і нават імпартнай тэхнікі. Напрыклад, карэйскі магнітафон, у якога замест задняй вечкі яшчэ адна пярэдняя частка з калонкамі, касетнікі, кнопкамі, прычым абодва бакі могуць граць адначасова. А ў адной з скрынь ляжыць самы маленькі ў свеце плэер, зроблены ў Японіі, памерам з касету.
Ёсць ва Уладзіміра і яшчэ дзве страсці: збіранне машынак і фігурак, і абедзве гэтыя калекцыі выстаўлены ў музеі.
"Машынкамі я займаюся ўжо некалькі гадоў. Увесь гэты час яны стаялі ў мяне дома, і вось, нарэшце, я вырашыў іх паказаць. Цяпер з'явілася шмат кітайскіх мадэляў савецкіх машын. Але ў мяне няма ніводнага "кітайца". Гэта ўсё савецкія цацкі, якім мінімум 25-30 гадоў. Некаторым і больш. А вось фігуркі я збіраю вельмі даўно. Гэта ўжо сучасная вытворчасць, іх выпускаюць літаральна некалькі фірмаў ва Украіне і Расіі.
Яны досыць дарагія. Я сабраў мноства розных фігурак вядомых людзей, сярод якіх, такія, як Хрушчоў, Містэр Бін і Чэрчыль. Падобную калекцыю вы не ўбачыце ні ў адным музеі Віцебска. Нягледзячы на тое, што яны зроблены зараз, я іх выставіў, паколькі лічу, што так экспазіцыя выглядае больш жыва ", — патлумачыў Уладзімір.
Пераробленае не значыць добрае
"Музей Гардзеева" пачынаўся з мапедаў — яшчэ аднаго захаплення Уладзіміра. Цяпер у яго некалькі дзясяткаў машын, таму музейшчык думае падзяліць экспазіцыі і выстаўляць мапеды асобна, за горадам. Да гэтых экспанатаў ён прад'яўляе асаблівыя патрабаванні.
"У Беларусі лічаць: калі рэч старая, яе трэба абавязкова пафарбаваць, не разумеючы, што ад гэтага яна не тое, што губляе цану, а становіцца наогул нікому не патрэбнай. Мне прапаноўвалі некалькі мапедаў сучаснай афарбоўкі, і я іх не ўзяў. Бо перафарбаваць можна дзесяць разоў, можна зачысціць да металу, а праз дваццаць гадоў, калі з'явяцца новыя тэхналогіі, можна будзе зноў перафарбаваць, але арыгінальнай фарбы ўжо ніколі не вернеш. Яна альбо ёсць, альбо яе няма. Існуе міжнародная класіфікацыя, згодна з якой нават трыццаць адсоткаў роднай фарбы — вышэйшая катэгорыя. Але гэта для зусім старых рэчаў, якім больш за сто гадоў. А калі праводзілася поўная рэстаўрацыя, — гэта ўжо другая катэгорыя, больш нізкая. Вядома, у мяне не ўсё ў завадскім колеры, але я стараюся браць арыгінальныя рэчы. У "перафарбоўцы" я вазьму толькі рэч, якую дакладна не змагу знайсці, ды і то ў надзеі, што калі-небудзь мне трапіцца арыгінал", — распавёў калекцыянер.
У планах ва Уладзіміра адкрыць рэтра-фотастудыю з інтэр'ерамі, падзеленымі па дзесяцігоддзях: 30-е, 40-е, 50-я гады мінулага стагоддзя, з наборамі артэфактаў, адпаведных абранай эпосе. Любы жадаючы зможа прыйсці, падабраць па памеры вопратку і зрабіць фотасесію. Але гэта планы на далёкую будучыню.
Уладзімір пераехаў у Віцебск з Масквы шмат у чым для таго, каб адкрыць тут сваю выставу. Ён паведаміў, што ў Расіі і Еўропе падобныя "музеі не палітызаванай настальгіі", якія распавядаюць аб нашым дзяцінстве і юнацтве, вельмі папулярныя. "Музей Гардзеева" пакуль не вельмі вядомы.
"Проста Віцебск — гэта горад, дзе любяць моднае. А музей пакуль не модны, паколькі шмат хто памятае рэчы, якія я выстаўляю, а ў некаторых яны нават ёсць дома. Пакуль тут яшчэ ідзе пагоня за новым: новы тэлефон, новая вопратка, новая машына… А я, тым часам, буду збіраць экспанаты, і калі людзі "насыцяцца навізной" і прыйдуць да мяне, то я ім пакажу выдатны музей", — падсумаваў Гардзееў.
