ГРОДНА, 25 мая — Валерыя Салаўёва, Sputnik. Пакуль следчыя шукаюць, хто вінаваты ў пажары на старым гродзенскім піўзаводзе, гараджане турбуюцца пра лёс пацярпелай у агні пабудовы. Калі яе не прададуць і не пачнуць рабіць рамонт, Гродна страціць адзін з самых старых будынкаў.
Большая частка будынка — палац XVII стагоддзя
"Згарэўшы будынак старога піўзавода каштоўны з пункту гледжання гісторыі?" — цікавімся ў гісторыка.
"Не проста каштоўны, ён адзін з найстарэйшых на тэрыторыі Гродна. Ён старэй Новага замка, Фарнага касцёла, усіх пабудоў Гродзенскай Гарадніцы (раён вуліцы Ажэшкі). Гэты будынак уваходзіць у дзесятак самых старых пабудоў у Гродне, якія трэба захоўваць. У гэтым спісе Каложа, Стары замак, некалькі касцёлаў", — кажа гродзенскі гісторык Андрэй Вашкевіч.
Паводле яго слоў, 2/3 корпуса піўзавода — гэта захаваўшаяся да нашых дзён частка палаца Сапегаў-Агінскіх, які быў пабудаваны яшчэ ў XVII стагоддзі. Гэта адзін з двух палацаў, якія ацалелі на Гродзенскім Падоле. Падол — гэта не толькі сучасная вуліца Падольная. 300 гадоў таму так называўся цэлы раён, частка горада, якая раскінулася ўздоўж правага берага Нёмана.
Па гістарычных дадзеных, спачатку палац належаў Сапегам, а ў другой палове XVII стагоддзя яго выкупіў прадстаўнік роду Агінскіх. Як патлумачыў Вашкевіч, у гэты час польская шляхта пачала актыўна будаваць і купляць нерухомасць у Гродна. Прычына ажыятажу — рашэнне праводзіць у Гродне Сейм Рэчы Паспалітай (з 1678 да 1793 гады ў Гродне адбылося 10 сеймаў). Палацы былі патрэбныя магнатам і багацеям таго часу, каб можна было прыехаць у Гродна на час сейма, жыць тут і мець зносіны з уплывовымі прадстаўнікамі ўлады. І магнат Агінскі не быў выключэннем.
На Падоле захавалася два палаца, гарэў самы стары
"Калі ўзяць тапаграфію XVIII стагоддзя, то на Падоле такіх палацаў было як мінімум штук 6 ці 7, — дадае Вашкевіч. — Да нашых дзён захавалася толькі два".
Адзін з іх належаў Радзівілам і быў пабудаваны ў XVIII стагоддзі. Цяпер яго рэканструявалі пад гандлёва-офісны цэнтр, у ім знаходзіцца кафэ "Веранда" ў Гродне. Другі палац — гэта галоўны корпус былога гродзенскага піўзавода. Менавіта той, які пацярпеў у агні. Ён больш стары і больш каштоўны з пункту гледжання гісторыі.
Праўда, у спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Беларусі былы палац Сапегаў-Агінскіх не ўключаны. Гісторыка-культурнай каштоўнасцю лічыцца ўвесь комплекс піваварнага завода, які датуецца 1877 годам — часам, калі ў былым палацы арганізавалі і запусцілі першую прамысловую вытворчасць пеннага напою. Комплексу прысвоена трэцяя катэгорыя каштоўнасці. Для параўнання, каля Новага замка, пабудаванага гадоў на сто пазней пацярпелага 21 мая палаца Сапегаў-Агінскіх, другая ахоўная катэгорыя.
Захоўваць будынак няма каму
Пасля пажару гродзенцы трывожацца: старадаўняму палацу пагражае разбурэнне. У яго згарэў дах і частка трэцяга паверха. Цэлымі засталіся фасады будынка, якія трэба захаваць. Зараз яны стаяць аголеныя, без даху старадаўнія сцены вельмі хутка прыйдуць у непрыдатнасць, падчас дажджоў у іх будзе пранікаць вада.
Але ўвесь драматызм сітуацыі ў тым, што займацца рэканструкцыяй або кансервацыяй будынка цяпер няма каму. Бо па сутнасці ў піўзавода няма гаспадара.
Фармальна цяперашні ўладальнік — барысаўская фірма "Экапрамэнэрга", якая купіла піўзавод у 2013 годзе, але так і не занялася яго аднаўленнем. Абяцалі ўладкаваць тут гасцінічны комплекс з міні-броварам. Рэканструкцыя так і не пачалася, затое з памяшканняў старога завода была вывезена частка каштоўнага металічнага абсталявання (станкі, трубы, чаны для варэння піва). Па дзіўнай выпадковасці, набыўшая піўзавод фірма як раз спецыялізавалася на аптовым гандлі чыгуном, сталлю, пракатам і трубамі. Праўда, падчас продажу комплексу піўзавода гэты факт не выклікаў падазрэня ў гродзенскіх улад.
З 2015 года фірма знаходзіцца ў працэдуры банкруцтва. Грошай на ахову гісторыка-культурнай каштоўнасці ў яе даўно няма. Усе гэтыя гады піўзавод прыходзіць у заняпад, доўгі час нават не ахоўваўся, туды хадзілі бамжы, мясцовая дзятва. Бачачы такое, адказныя за ахову гістарычнай каштоўнасці органы ўлады каралі ўладальніка-банкрута штрафамі.
У лістападзе 2016 года эканамічны суд абавязаў "Экапрамэнэрга" прадаць гістарычны аб'ект, атрыманыя грошы пойдуць на пагашэнне даўгоў. Арганізацыяй аўкцыёну павінен займацца гарвыканкам.
Прадстаўнік "Экапрамэнэрга" паведаміў карэспандэнту Sputnik, што яны зацікаўлены ў найхутчэйшым продажы комплексу, але горад вельмі доўга цягнуў з арганізацыяй аўкцыёну.
Аўкцыён не адмянілі, але пакупнікоў няма
Аўкцыён па продажы старога гродзенскага піўзавода прызначаны на пятніцу, 26 мая. Пачатковы кошт продажу — 1,53 мільёна рублёў (прыкладна 800 тысяч долараў). Нягледзячы на пажар, які здарыўся за пяць дзён да таргоў, аўкцыён ніхто не адмяняў.
Вядома, што таргі не адбудуцца. Патэнцыйныя пакупнікі цікавіліся аб'ектам, але ні адзін з іх на таргі не стварыў сабе рахунак. Што адпудзіла інвестараў — здарыўшыся напярэдадні пажар ці занадта высокі кошт, ніхто сказаць не бярэцца.
Новы ўласнік у бліжэйшы час не з'явіцца, а гэта значыць, што адзін з самых старых будынкаў Гродна проста асуджаны на разбурэнне. Укладваць бюджэтныя грошы ў часовую абарону будынка не стануць. Не маюць права, бо юрыдычна ён з'яўляецца прыватнай уласнасцю.
