МІНСК, 20 ліп — Sputnik. Акцыя ў памяць аб загінуўшым год таму журналісце Паўле Шарамеце праходзіць у чацвер у Кіеве. Калегі Шарамета, а таксама неабыякавыя грамадзяне сабраліся на скрыжаванні вуліц Хмяльніцкага і Франка — месцы, дзе год таму прагучаў выбух.
У гэтай акцыі два матывы — успомніць журналіста і нагадаць уладам, што ад іх ўсё-ткі чакаюць адказу на пытанне: хто і за што падарваў журналіста. На скрыжаванні ўсталявалі вялікі шчыт з партрэтам журналіста і надпісам "Хто забіў Паўла? Прайшоў год", а таксама гучаць песні гурта Dire Straits, творчасць якога любіў журналіст, які загінуў.
Знайсці жанчыну
Аўтамабіль, у якім знаходзіўся Шарамет, выбухнуў раніцай 20 ліпеня 2016 года непадалёк ад дома, дзе жыў журналіст. Шарамет загінуў на месцы. Subaru належыў яго блізкай знаёмай — кіраўніку выдання "Украінская праўда" Алене Прытуле. Таму тут жа з'явіліся здагадкі, што мішэнню невядомых магла быць яна.
Шарамету было 44 гады. Вядомы беларускі журналіст вымушаны быў пакінуць Мінск пасля крымінальнага пераследу за рэпартаж пра "дзіравую" беларуска-літоўскую мяжу, яго судзілі за незаконнае перасячэнне дзяржаўнай мяжы і вызвалілі пасля ўмяшання прэзідэнта Расіі Барыса Ельцына. Некаторы час Шарамет працаваў у РФ, апошнія гады жыў і працаваў ва Украіне.
Аднак версія пра замах на Прытулу апынулася толькі адной з шасці, якія разглядалі следчыя. Сярод іншых агучаных былі прафесійная дзейнасць журналіста, непрыязныя адносіны з неназванымі асобамі, "расійскі след", а таксама спроба дэстабілізаваць абстаноўку ва Украіне.
Літаральна адразу стала вядома, што выбухоўку пад аўтамабіль журналіста заклала жанчына. У распараджэнні журналістаў апынулася плёнка з камер відэаназірання: на кадрах была бачная жанчына каля Subaru і мужчына, які быў з ёй.
Кіраўнік Нацыянальнай паліцыі Украіны Хація Дэканаідзэ тады папракнула журналістаў, што наданне агалосцы інфармацыі аб ходзе расследавання перашкаджае следству. Аднак прадэманстраваць уласныя поспехі за гэты год следства так і не змагло. Людзі, якія трапілі ў кадр, не апазнаныя і не знойдзеныя. Ва ўсякім выпадку грамадскасці не назвалі імёны ні заказчыкаў, ні забойцаў, нават не была агучана выразная версія, за што ўзарвалі журналіста.
Незалежнае расследаванне — СБУ ні пры чым?
Увесну ўкраінскія журналісты пры падтрымцы міжнароднай сеткі Organized Crime and Corruption Reporting Project апублікавалі вынікі ўласнага расследавання забойства Шарамета.
Яны ўстанавілі, што ў ноч перад забойствам каля дома журналіста знаходзіўся Ігар Усціменка, які па меншай меры некалькі гадоў таму лічыўся ў штаце Службы бяспекі Украіны.
Усціменка быў у адным з аўтамабіляў, якія ў ноч трагедыі стаялі каля дома журналіста, і з'ехаў неўзабаве пасля таго, як злачынцы заклалі бомбу. У тэлефоннай размове Усціменка пацвердзіў журналістам, што быў у ноч забойства каля дома журналіста, аказваў там "прыватныя паслугі", але адмовіўся казаць аб сваім супрацоўніцтве з СБУ.
Тым не менш журналісты выказалі здагадку, што за Шараметам магла сачыць СБУ. Служба гэтую здагадку абвергла, Усціменка ў ліпені 2016-га ўжо не з'яўляўся яе супрацоўнікам, заявіла ў траўні прэс-сакратар СБУ Алена Гітлянская.
У любым выпадку афіцыйнае расследаванне так і не палічыла патрэбным прыцягнуць Усціменка як сведку. Пра яго апытанне або допыт грамадскасць не інфармавалі.
Поспехаў няма
Калегі і грамадскія актывісты ў Кіеве ўсё часцей гавораць аб тым, што ўкраінскія ўлады не вельмі зацікаўленыя ў расследаванні гэтай справы. Больш за тое, у іх з'явілася адчуванне, што пэўныя сілы ва ўладзе чакаюць, калі пра справу Шарамета проста забудуць.
У свой час прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка абяцаў, што расследаванне будзе хуткім, але праз амаль год — у канцы чэрвеня 2017 году — генпракурор Юрый Луцэнка прызнаваўся, што сур'ёзнага прагрэсу няма.
"Наконт Шарамета, на жаль, сур'ёзнага прагрэсу пакуль не назіраецца", — сказаў ён.
У чацвер 20 ліпеня — у гадавіну гібелі Паўла Шарамета — яго калегі і неабыякавыя актывісты прайшлі ад месца трагедыі да адміністрацыі прэзідэнта Украіны, да будынкаў Нацпаліцыі і МУС, каб нагадаць, што замаўчаць гэтую гісторыю не атрымаецца.
