ГРОДНА, 11 жні — Sputnik, Іна Грышук. Былая вёска Дзевятоўка ў Гродне паўтарыла лёс Белых Рос з аднайменнага фільма. Ацалее толькі калодзеж, які трапіў у кадры вядомай кінастужкі, а на месцы вёсачкі вырастуць шматпавярхоўкі.
Як Дзевятоўка стала Белымі Росамі
Вёска Белыя Росы з фільма — гэта частка былой вёскі Дзевятоўка ў Гродне. Менавіта на яе вуліцах і ў дварах вырашалі кватэрныя, сямейныя і любоўныя пытанні сям'я Федоса Ходаса, сядзеў на слупе Мікалай Карачанцаў і лячыўся ад радыкуліту Усевалад Санаеў.
Белыя Росы — гэта выдуманая рэжысёрам назва, але ў Гродне часам вёсачку-прататып называюць і так, і так. Нават напрыканцы 90-х, калі гэтую тэрыторыю з усіх бакоў акружылі шматпавярхоўкі, яна працягвала лічыцца сельскай мясцовасцю. І толькі гадоў 10 таму яе ўключылі ў межы горада.
Месца можна лічыць прэстыжным. Адсюль да цэнтра Гродна — усяго чатыры прыпынкі на тралейбусе.
Некалькі дзён таму домікі пайшлі пад знос. Цяпер былыя ўтульныя двары і сады нагадваюць вялікую звалку. Па вечарах гараджане зазіраюць сюды, каб забраць кавалкі бляхі або добрых дошак. А днём будаўнікі чысцяць ад абломкаў і рыхтуюць пляцоўку.
На гэтым месцы вырастуць шматпавярхоўкі. Амаль усіх жыхароў старых хатак перасялілі ў кватэры ў спальных раёнах горада.
Ад Белых Рос застаўся толькі адзін цагляны катэдж каля рынку. Гэта апошні двор вулачкі, на якой у 1983 годзе праходзілі здымкі фільма. Праз месяц і яго пабудовы пойдуць пад знос.
Шукалі блакітныя гольфы
Гаспадыня адзінага ацалелага дома — Генрыка Ярэміч. Метрах у дзесяці ад яе двара стаіць той самы калодзеж, які трапіў у кадры "Белых Рос".
"Калодзеж даўно засыпалі, застаўся толькі круг. Дом і сам двор знеслі некалькі гадоў таму. З уладальнікаў нікога ўжо няма ў жывых, але раней яны часта ўспаміналі, як летам 1983 года з акна назіралі за здымкамі", — распавяла Генрыка Вітольдаўна.
Кажа, што кадраў тут рабілі вельмі шмат на працягу некалькіх дзён, тут пастаянна бегаў сабака па мянушцы Жулік. Але ў фільме калодзеж мільгае літаральна некалькі секунд.
Субяседніца прыгадала пацешную гісторыю, якая засталася за кадрам, расказаную былымі суседзямі. Усе сцэны здымаліся ў розны час у двары з калодзежам. Сцэну, калі дачка Васіля (герой Карачанцава) ішла да свайго сапраўднага бацькі, — у адзін дзень. А працяг, калі яна заварочвае ў двор, — ужо ў іншы. На знятых кадрах на дзяўчынцы былі блакітныя гольфы, а ў другі дзень маленькая актрыса прыйшла ў белых калготах. Здымкі давялося спыніць, таму што доўга не маглі знайсці гольфы. Дапамагла гаспадыня дома. У яе знайшліся маленькія блакітныя калготы, якія абрэзалі і ператварылі ў гольфы.
Карачанцава падымалі на слуп кранам
Цікавых момантаў, звязаных са здымкамі фільма, аб якіх ведаюць толькі жыхары былой Дзевятаўкі, даволі шмат. Практычна для ўсіх сем'яў "Белыя Росы" стала любімай савецкай стужкай.
"Мы яго столькі разоў глядзелі, і кожны раз з задавальненнем. Чаму? Напрыклад, дом, у якім нібыта жыў Санаеў — гэта дом майго роднага дзядулі, бацькі майго памерлага таты. Той дом знеслі ў ліку самых першых. На тым месцы ўжо ў 80-я гады пабудавалі шматпавярхоўкі", — дзеліцца субяседніца.
Падчас здымак двор дзеда Генрыкі Вітольдаўны дапоўнілі бутафорным калодзежам. Вокны таксама зрабілі бутафорнымі на глухой сцяне, каб яны былі з таго боку, з якой задумаў рэжысёр.
"Унутры нашых хат нічога не здымалі. У мяне потым на працы часта пыталіся, няўжо ў вас дома сцены з бярвення ўнутры, хоць каля горада жывеце. Натуральна, ва ўсіх пакоі былі абклеены шпалерамі", — удакладняе Ярэміч.
Узгадалася ёй і сцэна, падчас якой Карачанцаў сядзіць на гняздзе буслоў. У рэальнасці гэта была высмаглая старая таполя, на якую паставілі драўлянае кола. Мікалая Карачанцава туды пасадзілі з дапамогай пад'ёмнага крана.
За кожны дзень здымак плацілі па 5 рублёў
Жанчына прыгадвае, што ў тое лета ўся вёска літаральна знікала на здымачнай пляцоўцы.
"Мне тады 25 гадоў было. Я і мае аднагодкі туды не хадзілі. Маладыя былі, на працу ўсе ішлі. А нашы бацькі ўвесь час на здымкі адпраўляліся", — узгадвае суразмоўца.
Справа была не столькі ў жаданні праславіцца ці ўбачыць знакамітых акцёраў. Проста за кожны здымачны дзень вяскоўцам плацілі па 5 рублёў. Няважна — трапіш у кадр або не, дастаткова было прысутнічаць.
У 1983 годзе 5 рублёў лічыліся вялікімі грашыма. Наша суразмоўца параўнала: "14 капеек каштаваў бохан хлеба, 9 капеек — марозіва, 5 капеек — піражок з павідлам у школьным буфеце".
На здымачнай пляцоўцы Генрыка Вітольдаўна пабывала толькі аднойчы. Кажа, што трэба было тэрмінова адлучыцца на працу, а бацькі сышлі здымацца ў кіно. Прыйшлося 3-гадовага сына адводзіць да іх. Ішлі праз разрытую траншэю па мастку. Магчыма, таму самаму, праз які перабягалі героі камедыі. Дарэчы, траншэя была сапраўднай — па ёй вялі камунікацыі да новабудоўляў. У той дзень у кадр трапіў і сын суразмоўцы.
"Там была пляцоўка, на якой уручалі ордыра. Яе сярод нашага лугі пабудавалі. У фільме насупраць пляцоўкі сядзяць дзеці. Там і мой сын. Хоць буйным планам нікога не паказваюць, але я яго пазнала, таму што быў апрануты ў блакітную байкавую кашульку. Ён там адзін такі", — удакладніла жанчына.
У масавых сцэнах можна ўбачыць даволі шмат жыхароў вёскі. Тады ім было па 50-60 гадоў. Цяпер практычна нікога не засталося ў жывых.
40 гадоў жылі на чамаданах
Генрыка Ярэміч распавядае, што вёску Дзевятоўка збіраліся зносіць з 1979 года. З таго часу жыхарам не дазвалялі праводзіць ваду, газ, каналізацыю. У выніку мясцовыя жылі хоць і зусім блізка ад горада, але без усялякіх выгод.
"І так прайшло амаль 40 гадоў. Нас увесь час зносілі. За гэты час сышлі бабуля з дзядулем, бацька", — кажа жыхарка Дзевятаўкі.
Нягледзячы на гэта, апошнія жыхары не вельмі хацелі перасяляцца ў кватэры. Многія прывыклі мець свой участак, сад і агарод. Са слоў Генрыкі Усеваладаўны, самае сумнае, што зараз яна і яе былыя суседзі застануцца без бацькоўскіх дамоў і без вёсачкі, з якой звязана шмат успамінаў.
