Праздничный салют в Москве в честь Дня Победы - Sputnik Беларусь
Дзень Перамогі
У 2024 годзе спаўняецца 79 гадоў Вялікай Перамозе. Як адзначаць 9 Мая сёлета? Што ўзгадваюць ветэраны і сведкі Вялікай Айчыннай вайны? Больш падрабязна чытайце ў матэрыялах Sputnik.

Рэйкі ўзрывалі і разбіралі: як партызаны абвясцілі "рэйкавую вайну"

© SputnikПадрыўнікі брыгады "Народныя мсціўцы" імя Варанянскага
Падрыўнікі брыгады Народныя мсціўцы імя Варанянскага - Sputnik Беларусь
Падпісацца
За крыху больш чым месяц падрыўной работы на чыгуначных шляхах у жніўні-верасні 1943 года беларускія партызаны змаглі зрэзаць пастаўкі ўзбраення, паліва і харчавання для нямецкіх войскаў на траціну.

Тэрмін "рэйкавая вайна" з'явіўся ў афіцыйных савецкіх дакументах у чэрвені 1943 года. Цэнтральны камітэт кампартыі Беларусі прыняў 24 чэрвеня пастанову "Аб разбурэнні чыгуначных камунікацый праціўніка метадам "рэйкавай вайны".

Цэнтральная фігура комплексу - бронзавы партызан, паводле задумы стваральнікаў мемарыяла павінна была чытацца з усіх бакоў - Sputnik Беларусь
Замест вады ў рацэ цякла кроў: як ва Ушачах захоўваюць памяць пра вайну

Гаворка ішла аб адначасовым масавым удары па асноўных чыгуначных пуцях, якія выкарыстаў праціўнік. Пад адхон павінны былі ляцець цягнікі, разбурацца масты і станцыйныя будынкі.

Але поўнамаштабная кампанія стартавала толькі ў ноч на 3 жніўня — пасля дэталёвай распрацоўкі і адабрэння ў стаўцы Вярхоўнага Галоўнакамандавання.

Не хапіла трацілу

Удар сапраўды атрымаўся аднамомантным і маштабным. У ноч на 3 жніўня, як сведчаць дадзеныя нацыянальнага архіва Беларусі, парадку 85 тысяч беларускіх партызан ударылі па чыгунках, станцыях, мостах і гарнізонах суперніка.

Напрыклад, толькі адна 13-ая Касцюковіцкая брыгада ў пачатку жніўня за ноч узарвала 637 рэек на чыгунцы Крычаў-Унеча, а таксама мост, семафор і паўтара кіламетры сувязі. Рух варожых цягнікоў у выніку на гэтым участку быў паралізаваны на пяць сутак.

Прычым рэйкі не толькі падрывалі, часам проста разбіралі. Пакуль узброеныя партызаны разбіраліся з аховай, якую выставілі ля чыгуначных шляхоў немцы, мясцовыя памочнікі здымалі іх пры дапамозе сякер і кірак.

"Пакуль ахова вяла бой, партызаны з насельніцтвам зносілі пуці, перабівалі рэйкі, выдзіралі са шпалаў кастылі", — успамінаў у сваіх мемуарах камандзір Лепельскай партызанскай брыгады імя Сталіна, Герой Савецкага Саюза Уладзімір Лабанок.

У той дзень яго партызаны і іх добраахвотныя памочнікі за чатыры гадзіны разабралі пяць кіламетраў двухкалейкі.

Партызаны ўспаміналі, што не хапала ўзрыўчаткі. А каб яе здабыць, збіралі ў лесе снарады і вытапливали з іх тол — прама ў кацялку на вогнішчы.

© Sputnik / РИА Новости / Перайсці ў медыябанкБеларускія партызаны аднаго з атрадаў вырабляюць гранаты ў сваёй майстэрні
Белорусские партизаны одного из отрядов изготавливают гранаты в своей мастерской - Sputnik Беларусь
Беларускія партызаны аднаго з атрадаў вырабляюць гранаты ў сваёй майстэрні

"Разводзілі вогнішча, над ім вешалі кацялок з вадой, у яго апускаўся снарад. Затым яго выцягвалі, а расплаўлены тол вылівалі ў драўляную скрынку, у якой была адтуліна для запала", — успамінаў удзельнік "рэйкавай вайны" Мікалай Юркевіч.

А цяпер — "Канцэрт"

Эшалоны з войскамі і баявой тэхнікай, якія спяшаюцца ў бок Арла і Белгарада, у жніўні 1943-го захрасалі, часам, у шляху на месяц. Перавозкі суперніка ў тыя дні скараціліся па розных дадзеных ад 30 да 40%.

Першы этап аперацыі "Рэйкавая вайна" быў завершаны 15 верасня, а ўжо 19-га партызаны зладзілі непрыяцелю яшчэ і "Канцэрт", які стаў другім этапам аперацыі. Другім масіраваным ударам падарвалі яшчэ дзясяткі тысяч рэек, на працягу ўсёй лініі фронту пусцілі пад адхон больш за 1000 эшалонаў, знішчылі 72 чыгуначныя мосты.

"2-я нямецкая армія, пачынаючы з 27 верасня, беспаспяхова спрабавала падцягнуць дастатковую колькасць сіл з мэтай ударам у паўднёвым напрамку аднавіць сувязь з групай армій "Поўдзень" паміж Прыпяццю і Дняпром. Не густая і таму да мяжы перагружаная чыгуначная сетка яшчэ больш зніжалася ў выніку жорсткай дзейнасці партызан", — успамінаў восень 1943-го ў той час камандзір 12-га армейскага корпуса групы армій "Цэнтр" генерал Курт фон Тыпельскірх.

А іншы нямецкі военачальнік генерал-палкоўнік Лотар Рэндуліч пісаў пра партызанаў і іх акцыі як пра "цяжар" і "немалую небяспеку" для яго войска.

Практыка рэйкавай вайны ўжывалася і пасля намінальнага завяршэння аперацыі. Тэрмін сталі ўжываць шырэй, пазначаючы ім усе партызанскія аперацыі, звязаныя з разбурэннем чыгуначных шляхоў.

Стужка навiн
0