Аўтары спектакля "З нагоды мёртвых душ" пра вынік сваёй творчасці амбіцыйна заявілі — трылер кніжнай паліцы. Пачатак многаабяцальны, хаця назва адсылае хутчэй да школьнай праграмы, чым да жанру вострасюжэтнай мастацкай літаратуры.
У Тэатры юнага гледача перад прэм'ерай панавала скептычная атмасфера. Прадметам абмеркавання спрактыкаванай глядацкай аўдыторыі было хатняе заданне па літаратуры на панядзелак і мінулы прамы эфір у Instagram кагосьці з уладальнікаў шматтысячнай аўдыторыі падпісчыкаў. Будучыя блогеры весела хіхікалі над узроставым абмежаваннем 12+ і будавалі планы на працяг вечара.
Творчае трыа аўтараў — Андрэй Жвалеўскі, Яўгенія Пастэрнак і Аляксандр Баркар — здавалася, замахнулася на немагчымае: заваяваць аўдыторыю гісторыяй пра бібліятэку. А гэта і ў звычайным жыцці зрабіць дастаткова цяжка.
Спірытычны сеанс падчас спектакля
Гісторыя маленькай бібліятэкі, куды са сваімі ідэямі і новаўвядзеннямі як віхор уварвалася практыкантка Кіра, спачатку нагадвае стары добры савецкі мультфільм пра хлопчыка Воўку, які апынуўся ў краіне невывучаных урокаў. Кнігі размаўляюць, б'юцца адна з адной і чытачамі. На сцэне старыя знаёмыя — Гогаль, Пушкін, Чэхаў, Колас і Маленькі Прынц. Кніжная класіка — павучальная і інтэлектуальная — трымаецца на далікатных плячах бібліятэкара Алены Сцяпанаўны і яе ўнучкі Валі.
Самае цікавае пачынаецца, калі ў звычайную дзіцячую казку аўтары дадаюць дробку містыкі — падчас спірытычных сеансаў з попелу паўстае спалены другі том "Мёртвых душ".
Выбар цэнтральнага персанажа апавядання не выпадковы — Гогаль і яго творчасць сёння ў трэндзе. Містычныя творы Мікалая Васільевіча выдатна падыходзяць для экранізацыі і ўвасаблення на тэатральных падмостках.
Вызначыцца з жанравай прыналежнасцю спектакля, на самой справе, дастаткова цяжка: мілая дзіцячая казка паступова трансфармуецца ў мюзікл з элементамі баевіка і жудасцік у літаратурнай апрацоўцы. Ёсць падазрэнне, што змешванне жанраў — як раз тое, што трэба той самай спрактыкаванай аўдыторыі гледачоў.
Сюжэт гэтага спектакля гранічна просты — барацьба класікі і сучаснай літаратуры, якой кіруе пакрыўджаны гогалеўскі пагарэлец. Гісторыя была б нуднай, калі б не некалькі "але" — шыкоўны гумар, выдатная акцёрская ігра і добрая музыка. З гэтых складнікаў у выніку атрымліваецца прадукт варты дружнага смеху ў зале і доўгіх авацый пасля прэм'еры.
Калі Пушкін загаварыў па-беларуску
Мова спектакля "З нагоды мёртвых душ" — беларуская, і гэта не можа не радаваць. Перакладчыца Жанна Лашкевіч са сваёй задачай справілася па-майстэрску: па-беларуску гавораць усе — нават Пушкін з Чэхавым. Насуперак чаканням, мова спектакля не класічная і закасцянелая, а сучасная і "прышпільная".
Класікі арганічна ўпісваюцца ў кантэкст і не проста жартуюць на беларускай мове, а робяць элегантныя выпады ў бок сучаснай сістэмы адукацыі, падручнікаў і чыноўнікаў. Толькі Аляксандр Сяргеевіч часам збіваецца на сваю родную мову, але на тое ён і сонца рускай паэзіі, каб адчуваць сябе свабодна ў любой сітуацыі.
Выразный кропкай, якой у гэтым выпадку можна падарыць званне клічніка, становіцца рэп на беларускай мове ў выкананні ўсіх удзельнікаў спектакля. Зарыфмаваныя павучальныя радкі ўзрушваюць залу так, што захопленыя школьнікі пачынаюць здымаць на смартфоны. Інстаблогеры б'юцца ў істэрыцы ад зайздрасці да хэштэгаў #ТЮЗ, #спектакль, #прэм'ера.
Спектакль "З нагоды мёртвых душ" і ёсць тая самая ўдалая спроба загаварыць са школьнікамі на іх мове, пра якую прыходзіцца бясконца чуць ад прадстаўнікоў сістэмы адукацыі. І не проста загаварыць, а растлумачыць, што класічная літаратура — гэта не спіс сачыненняў пра маральна-этычныя аспекты паводзін герояў ці суб'ектыўнае аўтарскае апавяданне, а жывыя людзі, цікавыя гісторыі і нагода падумаць.
Пастаноўка са знакам 12+ для спрактыкаваных аматараў тэатра — прадукт спецыфічны. Але ў гэтым выпадку галоўны крытэрый поспеху — не водгукі крытыкаў, а захопленыя воклічы школьнікаў пасля прэм'еры: "Глядзіш штосьці накшталт звычайнага класічнага спектакля, а тут раптам цяжкі метал зайграў, а потым Колас як пачаў аджыгаць! Супярэчнасць на супярэчнасці. Крута ж!".
