МІНСК, 4 кас — Sputnik. Урокі Мюнхенскай змовы актуальныя і цяпер, таму што замірэнне агрэсара не працуе ніколі, распавяла гендырэктар Інстытута знешнепалітычных даследаванняў і ініцыятываў, саветнік МІА "Россия сегодня" Вераніка Крашаніннікава.
Два бакі аднаго медаля
У мультымедыйным прэс-цэнтры Sputnik Беларусь у чацвер прайшоў круглы стол "Мюнхенская змова: урокі для сучаснага свету", прымеркаваны да 80-годдзя падпісання Мюнхенскага пагаднення. Вераніка Крашаніннікава прадставіла ў рамках дыскусіі навукова-папулярны зборнік "Мюнхен-1938: падзенне ў бездань Другой сусветнай", які пабачыў свет да 80-годдзя трагічных падзей у сусветнай гісторыі.
Яна звярнула ўвагу, што на вокладцы кнігі нездарма намаляваны памятны знак, выпушчаны Трэцім Рэйхам з нагоды далучэння Судэцкай вобласці Чэхаславакіі.
На аверсе можна ўбачыць партрэты Нэвіла Чэмберлена, Эдуарда Даладзье, Адольфа Гітлера і Беніта Мусаліні як людзей, якія паставілі сваіх подпісы пад дакументам, што абумовіў лёс Чэхаславакіі. За імі — голуб з аліўкавай галіной як сімвал міру. Праўда, ужо на аверсе бачны галоўны сімвал нацысцкай Германіі — арол са свастыкай.
Навукоўцы далі ацэнку
У кнізе прааналізаваны ход гісторыі і вынікі Чэхаславацкага крызісу 1938 года, адзначыў доктар гістарычных навук Алег Назараў, які ў якасці аглядальніка часопіса "Гісторык" таксама працаваў над зборнікам.
Паводле яго слоў, у якасці аўтараў выдання выступілі навукоўцы з Беларусі і Расіі. Працавалі яны на аснове архіўных дадзеных, якія захоўваюцца ў розных краінах. Да таго ж гісторыкі абапіраліся на ўспаміны сведкаў падзей тых гадоў і матэрыялы прэсы.
"Тут дадзена ацэнка ролі розных дзеячаў, дыпламатаў, ваенных і журналістаў. Усе тых, хто прымае той ці іншы ўдзел у падзеях вакол Чэхаславакіі", — сказаў доктар гістарычных навук.
У кнізе асобная ўвага ўдзелена і такой праблеме, як гатоўнасць Савецкага Саюза аказаць падтрымку Чэхаславакіі ў выпадку крызісу.
"Масква ўсё зрабіла загадзя, каб у выпадку афіцыйнай просьбы Прагі хутка прыйсці ёй на дапамогу. Няма віны Савецкага Саюза, што такой просьбы не паступіла", — адзначыў Алег Назараў.
Польшча нацэльвалася/нацэльваецца ў лідары
Гісторыя — вельмі актуальная навуковая дысцыпліна, адзначыў у сваю чаргу кандыдат гістарычных навук, дацэнт БДУІР Аляксандр Кісялёў.
Паводле яго слоў, нягледзячы не ўсе супярэчнасці, якія існавалі на палітычным полі ў Польшчы ў 1930-я гады, усе бакі падтрымалі расчляненне Чэхаславакіі.
"Нягледзячы на "рэжым санацыі", які дзейнічаў у Польшчы, грамадскасць, якая знаходзілася ў апазіцыі, вітала далучэнне Цешынскай вобласці (яна адышла пад кантроль Варшавы — Sputnik) і ўвядзенне войскаў", — адзначыў кандыдат гістарычных навук.
Пры гэтым вучоны адзначыў сугучча тых ідэй, якія луналі ў польскім грамадстве ў тыя гады, з тым, што мы чуем зараз. "Польшча павінна адыграць ролю рэгіянальнага лідара, які зможа злучыць у адзін блок дзяржавы Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ад Балтыкі да Адрыятыкі, прысутнічае і цяпер у польскай палітычнай публіцыстыцы", — звярнуў увагу Аляксандр Кісялёў.
Цікава, што пры гэтым у Польшчы нават праз 80 гадоў пасля Мюнхенскай змовы не задумваюцца аб тым, што думаюць аб лідарстве Варшавы ў сумежных дзяржавах.
Праўда, ён звярнуў увагу, што ў сучаснай Польшчы не любяць успамінаць пра сваю ролю ў раздзеле Чэхаславакіі і з вялікім задавальненнем успамінаюць верасень 1939 года, калі Варшава апынулася ў ролі ахвяры Берліна.
Усе мае свае наступствы
Мюнхенская змова была не проста адрыньваннем Судэцкай вобласці ад Чэхаславакіі, а сапраўднай калектыўнай расправай, лічыць дырэктар Інстытута руска-польскага супрацоўніцтва Дзмітрый Буневіч.
"З аднаго боку тры краіны суседкі: Германія, Польшча і Венгрыя атрымалі свае кавалкі Чэхаславакіі. Прамымі саўдзельнікамі былі і Францыя з Вялікабрытаніяй, якія аказвалі прамы ціск на Прагу, каб там саступілі для нацысцкага націску", — звярнуў увагу гісторык.
Пры гэтым Дзмітрый Буневіч нагадаў, што адным з урокаў Мюнхенскага змовы з'яўляецца той факт, што ўсё мае свае наступствы. Таму што падзеі ў Польшчы 1939 года вырастаюць з ролі, якую Варшава сыграла ў 1938 годзе.
Сваімі дзеяннямі Польшча разбурыла калектыўную бяспеку, набыўшы Тушынскую вобласць, яна засталася сам-насам з нацысцкай Германіяй.
"Адным з найважнейшых урокаў з'яўляецца тое, што нельга будаваць калектыўную бяспеку без удзелу Расіі. Бяспека ў Еўропе можа быць гарантаваная толькі пры ўдзеле ўсіх гульцоў, у тым ліку такога вялікага, як Расія", — падкрэсліў Дзмітрый Буневіч.
Пагадненне на злачынства
Злучаныя Штаты у той час баяліся наступнай вялікай вайны, сказаў вучоны сакратар Цэнтра гісторыі войнаў і геапалітыкі Інстытута ўсеагульнай гісторыі РАН Дзмітрый Суржык.
Паводле яго слоў, прэзідэнт Франклін Дэлана Рузвельт меў зносіны і з Чэмберленам і з Гітлерам, але гэта не значыць, што ён ім сімпатызаваў.
Дзмітрый Суржык адзначыў, што Мюнхенская змова па сутнасці сваёй была пагадненнем аб злачынстве, таму што гаранты бяспекі Чэхаславакіі ў асобе Лондана і Парыжа згаварыліся з агрэсарам.
"Без Расіі трывалага міру ў Еўропе, ці нават калі глядзець шырэй, не пабудаваць", — канстатаваў вучоны. Пры гэтым ён адзначыў, што "нельга ісці на здзелку з інфернальным злом, якія выгоды яна ні несла б. Усе гэтыя поспехі будуць тактычнага характару".
У адказ на гэта прафесар Маскоўскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта Аляксей Плотнікаў нагадаў, што ў 1934 годзе заходнія краіны прынялі Савецкі Саюз у міжнародную арганізацыю — Лігу Нацый. Праўда, ім потым нішто не перашкодзіла выгнаць адтуль СССР пасля "зімовай вайны" з Фінляндыяй.
Паводле яго слоў, калі б Вялікабрытанія і Францыя не пайшлі на падставе ў Гітлера, то, верагодна, не пачалася б сапраўдная вайна, у якой гэтыя краіны пацярпелі.
На школьнай лаве
Падзеі, якая папярэднічае Мюнхенская змова, знайшлі сваё адлюстраванне ў школьных падручніках Беларусі, Расіі і Украіны. Пры гэтым, згодна з аналізам, праведзеным намеснікам загадчыка Цэнтра еўразійскіх даследаванняў філіяла РГСУ ў Мінску, кандыдатам гістарычных навук Аляксандрам Гронскім, у падручніках гэтай праблематыцы надаецца дастаткова ўвагі.
Праўда, як ні дзіўна, найбольш поўна і падрабязна падзеі тых гадоў знайшлі адлюстраванне ва ўкраінскіх падручніках, якія выйшлі ў 2018 годзе. Выданні ўкраінскіх гісторыкаў для школьнікаў ўтрымліваюць шмат даведачныя матэрыялы і адлюстроўваюць пазіцыі ўсіх бакоў напярэдадні Другой Сусветнай вайны.
У сваю чаргу загадчык кафедры гістарычнага факультэта БДУ, доктар гістарычных навук Уладзімір Кошалеў парыраваў гэта заўвага тым фактам, што ў Беларусі старанна сочаць за нормамі нагрузкі на школьніка.
Паводле яго слоў, расійскія калегі таксама пайшлі па шляху выканання санітарна-гігіенічных нормаў, якія прад'яўляюцца да нагрузкі на школьнікаў. Бо гэтую інфармацыю ўспрымаюць дзеці 13-14 гадоў, якіх нельга перагружаць.
Уладзімір Кошалеў сказаў, што на прыкладзе ўкраінскіх выданняў у яго выпрацавалася разуменне таго, "як трэба і як не трэба пісаць школьныя падручнікі".
У завяршэнне ўдзельнікі круглага стала "Мюнхенская змова: урокі для сучаснага свету" вырашылі, што ў наступным годзе, які будзе багаты на юбілеі, звязаныя з гісторыяй, праца над гістарычнымі зборнікамі будзе працягнутая.
