27 студзеня 1944 года называюць днём Перамогі Ленінграда. У гэты дзень увечары прагучаў салют у гонар асаблівых герояў, тых, хто здзейсніў подзвіг тым, што выжыў.
Адным з іх быў Вадзім Саладоўнікаў, які распавёў пра жахі тых дзён карэспандэнту Sputnik Тамары Зенінай.
Спачатку памёрлі мужчыны
Распавядаючы пра дні блакады, якую ён перажыў з першага да апошняга дня, Вадзім Іванавіч перыядычна не вытрымлівае, яго голас пачынае дрыжаць, і з вачэй цякуць слёзы.
Слухаючы яго словы, і мне цяжка стрымацца.
Напярэдадні блакады бацькі Вадзіма з'ехалі да бабулі ў Горкі. 8-гадовы хлопчык застаўся з роднымі цёткамі і дзядзькам.
"Нас было шасцёра: я, чатыры цётачкі і дзядзька, муж адной з іх. Выжылі толькі я і яшчэ адна цётка", - успамінае блакаднік.
Ён кажа, што спачатку ўсе былі ўпэўненыя, што ўсё хутка скончыцца.
"Першы час мы спускаліся вечарам у бамбасховішчы і там чакалі бамбёжкі, часам нават спалі, там былі ложкі. Час ішоў, бамбілі ўсё больш інтэнсіўна, дамы разбураліся, засыпаючы бамбасховішчы, і мы перасталі ў іх хавацца", - расказвае ветэран.
Ён прызнаецца, што страх, голад і холад проста даводзілі многіх да страты розуму.
"Спачатку ў нашай вялікай камунальнай кватэры чамусьці памерлі ўсе мужчыны і наш дзядзька, потым па чарзе паміралі цёткі. У адной з голаду атрафіраваліся мышцы і, калі аднойчы мы паднеслі ёй да рота хлеб, убачылі, што яна хоча адкрыць рот і ўзяць гэты кавалак, але не можа. Так і памерла... ", - успамінае Вадзім Саладоўнікаў.
Уся дарога да ракі была засцеленая трупамі
Маленькаму Вадзіму пашанцавала, ён падымаўся на чацвёрты паверх у сваю кватэру, калі снарад трапіў у яго дом, але яго не закранула падаючай тынкоўкай.
Разбурылася толькі палова дома. Другая палова, дзе была кватэра сваякоў Вадзіма, засталася стаяць.
"Не было вокнаў, мы іх завешвалі коўдрамі. Але холад усё роўна быў жудасным. У самы страшны час мы проста ляжалі, накрыўшыся ўсім, чым толькі маглі, і баяліся паварушыцца", - успамінае ветэран.
Калі маразы спадалі, дарослыя, якія выжылі, ішлі з карткамі за хлебам. Вадзім хадзіў у Няву за вадой.
"Спачатку я набіраў ваду ў рацэ, потым зрабілі палонку, а потым я перастаў хадзіць туды, таму што ўся дарога была засцелена трупамі і чалавечымі косткамі. Мы проста тапілі снег", - кажа Вадзім Іванавіч.
"Натуральна, у паўразбураных дамах не было ні вады, ні святла. З прыбіральняй наогул быў кашмар. Хадзілі прама на падлогу або ў вядро. Гэтыя вёдра многія вылівалі з вокнаў", - успамінае ён.
У кожным сне бачылі толькі ежу
Самым цёплым успамінам, быў момант, калі вечарам распальвалі "буржуйку". Да яе імкнуліся падабрацца усё, каб хоць трохі сагрэцца.
"Спалілі ўсю мэблю, потым пачалі адрываць дошкі з падлогі. Есці хацелася так, што ў сне мы заўсёды бачылі толькі ежу. Першы час елі бульбяныя ачысткі і гэта было добра. Потым з'елі ўсіх катоў, мышэй... выразалі кавалкі з чалавечых трупаў", - распавядае Вадзім Іванавіч.
Сёння ён амаль увесь час зрываецца і плача, а тады, кажа, што ўсіх скавала жудасная абыякавасць, не было ні слёз, ні страхаў.
"Уявіце, да якой ступені мы ўсе здзічэлі! У холе нашай вялікай кватэры складвалі трупы памерлых з усіх пакояў. І я 8-9-гадовы хлопчык хадзіў праз гэты хол пастаянна, не думаючы пра тое, што хаджу побач з целамі людзей", - зноў плача ад успамінаў мужчына.
Усю зіму, распавядае ён, блакаднікі жылі побач са сваімі памерлымі роднымі. Мароз быў такі моцны, што трупы не гнілі. Увесну з'явіліся ваенныя брыгады, якія ездзілі па кватэрах і вывозілі мёртвых.
Школу не прапускалі, там давалі хлеб
У маі 1942 года ў блакадным Ленінградзе пачала працаваць школа, туды збіралі ўсіх дзяцей, хто мог рухацца. Тройчы будынкі разбуралі бомбы і школу пераносілі.
Школу не прапускалі, таму што кожнаму вучню там давалі па кавалку хлеба, а часам і талерку кашы.
"Летам было лягчэй выжыць, таму што вакол было шмат зеляніны, з'ядалі ўсю траву з паркаў, хто мог, штосьці нават саджаў", - распавядае Саладоўнікаў.
У школу Вадзім хадзіў да самага канца блакады.
"Кожную раніцу нас усіх аглядалі дзяўчынкі-дружынніцы, у каго знаходзілі вошай, адпраўлялі дадому, хто быў вельмі хворы, адпраўлялі ў стацыянар.
Мы не мыліся месяцамі, і калі падхоплівалі вошай, жудасць як свярбелі. Таму і дома кожны вечар, не гледзячы на холад, распраналіся да гала, хуталіся ў коўдру і шукалі на целе вошай", - успамінае блакаднік.
Цётка, якая выжыла разам з Вадзімам, як кажа ён, "звар'яцела з-за голаду", і хлопчыка забралі да сябе яе калегі.
"Калі нас вызвалілі, мне было ўжо 11 гадоў. Усе людзі, якія засталіся, выйшлі паглядзець на салют, і я ішоў разам з усімі і бачыў той салют", - кажа ветэран і першы раз усміхаецца.
Тыя, хто перамог смерць
Сёння ў Беларусі жывуць больш за 400 блакаднікаў, людзей, якія перайшлі праз нечалавечыя выпрабаванні і перамаглі смерць.
На сустрэчу ў Дом Масквы прыйшло амаль 50 чалавек, сталага ўзросту жанчын і мужчын. На многіх - прыгожыя кіцелі з узнагародамі.
Многія з палачкамі, трымаліся адзін за аднаго, але язык не паварочваецца назваць гэтых людзей нямоглымі і сёння.
Яны бадзёрыя, радасна пляскалі адзін аднаго па плячы са словамі: "Як добра, што і ты тут".
Сённяшнія пецябруржцы лічаць прарыў блакады Днём Перамогі Ленінграда. Яны ўпэўненыя, што імклівае развіццё сучаснага горада не было б магчымым без подзвігу гэтых людзей.
Прадстаўнік расійскага пасольства ў Беларусі перадаў блакаднікам, якія жывуць у нашай краіне, нізкі паклон, словы падзякі і пажаданні здароўя і даўгалецця ад кіраўніцтва Санкт-Пецярбурга і ўрачыста ўручыў спецыяльны памятны знак у гонар 75-годдзя поўнага вызвалення Ленінграда ад фашысцкай блакады.
