Народная артыстка СССР, першая ўладальніца беларускай тэатральнай прэміі "Крыштальная Паўлінка" Стэфанія Станюта нарадзілася 13 мая 1905 года ў Мінску ў сям'і мастака. Міхаіл Станюта быў вядомы як партрэтыст і аматар свецкага жыцця. Маці Хрысціна Іванаўна была з сялян.
Жыццё пры цары запомнілася будучай актрысе, перш за ўсё, сустрэчай з імператарам. Дакладней мімалётным эпізодам: маленькая Стэфанія была ў групе школьніц, якія віталі Мікалая II на пагорку на Саборнай плошчы (сёння плошча Свабоды).
Першае захапленне: танцы
У гімназіі Стэфанія захапілася танцамі, за гнуткасць і грацыёзныя рухі яе празвалі Лілі. З узростам яна стала ўцякаць на танцы пры кожным зручным выпадку. Губной памады не было, таму макіяж савецкія паненкі наносілі пры дапамозе гафрыраванай чырвонай паперы, акуратна запазычанай з партрэтаў правадыроў.
Магчыма, менавіта танцы адыгралі вызначальную ролю ў яе прафесійнай лёсе, мяркуе ў сваёй кнізе, прысвечанай маці, сын актрысы Аляксандр Станюта. З 1918 года Стэфанія Станюта ўжо працавала статысткай, харысткі і танцоркай у Першым таварыстве беларускай драмы і камедыі, якім кіраваў Фларыян Ждановіч. Праз два гады на базе таварыства быў арганізаваны Першы Беларускі тэатр, які пазней быў перайменаваны ў Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы.
Тэатр: першы правал і несыграная роля
Першую тэатральную ролю Стэфаніі Станюце даверылі ў 16 гадоў. У Таварыстве Ждановіча ставілі п'есу Уладзіслава Галубка "Ганка". Пачаткоўкі акторцы дасталася невялікая роля Хімкі, трэба было выйсці на сцэну і сказаць: "Ганка ў калодзежы ўтапілася". Замест гэтага гледачы пачулі "Хімка ў калодзежы ўтапілася". Зала зарагатаў, дэбютантка ў жаху ўцякла са сцэны…
Потым былі вучоба ў Маскве ў Беларускай драматычнай студыі пры МХАТ і праца ў Віцебску ў толькі што створаным Нацыянальным акадэмічным драматычным тэатры імя Якуба Коласа. У роднай Купалаўскі Стэфанія Станюта вярнулася ў 1932 годзе і больш яму не змяняла. За больш чым паўстагоддзя згуляла каля 200 роляў.
Але адна так і засталася несыгранной. Яе сын Аляксандр Станюта сцвярджае, што Стэфанія Міхайлаўна марыла пра ролю Невядомай. "Можна без слоў, толькі рухі, пластыка, — быў бы водгук таго майго даўняга, маладога часу. І так раскрыць характар і сябе, каб глядач забыўся, хто ён у гэтай сваім жыцці, і акунуўся б у свет прыгожага і таямнічага, у свет мастацтва, а значыць, вечнага", — казала актрысы.
У 70 гадоў яна садзілася на шпагат, у 80 шакавала маладых артыстаў Купалаўскага сваёй фізпадрыхтоўцы: у спектаклі "Тры Іваны — Тры браты" яе злая Каргота змагалася з Іванамі на роўных з кулькі і пераваротамі. І ў 90 яна яшчэ выходзіла на сцэну.
Кіно
Упершыню ў кіно Станюта з'явілася ў 1958 годзе. У сілу ўзросту гуляла мам і бабуль. Пераломнай стала роля Дар'і ў фільме Ларысы Шапіцькі і Элема Клімава "Развітанне". Пасля гэтай карціны Стэфанія Міхайлаўна стала па-сапраўднаму знакамітай. Гэтую ролю і сама акторка лічыла этапнай. Да таго часу кожны раз сціскалася калі чула каманду "Матор!". Занадта ўжо адрознівалася спецыфіка стварэння ладу ў кіно і больш звыклым для яе тэатры.
"У тэатры вобраз, над якім працуеш, расце паступова. І чуеш дыханне гледачоў, яны як бы карэктуюць цябе ў гэтым вобразе. Кожны раз нараджаецца гэта ўпершыню. А ў кіно — па кавалачку, па кадры ўсё робіцца, ад і да, доўга не бачыш цэлага… Але дакладна магу сказаць: пасля "Развітанне", інакш як-то стала адчуваць сябе. Свабода з'явілася, смеласць", — прызнавалася актрыса.
Упрыгажэнні
У Стэфаніі Станюты было яшчэ адно захапленне — гэта ўпрыгажэнні. Але не звыклыя — з золата і камянёў, а з жалудоў, ягады шыпшыны і рабіны. Актрыса збірала іх сама, дадавала кукурузу, фасолю і рабіла "Свае пацеркі". З 1970 года была членам клуба "Прырода і фантазія", дзе яе ведалі як майстрыхі Стэфка. Свае вырабы яна з задавальненнем раздорваць сябрам. Але і сама насіла.
"У мяне для кожнага ўбору ёсць каралі, якія яго дапаўняюць", — казала акторка.
Стэфанія Станюта сышла ў лістападзе 2000 года. Развітанне адбылося ў родным Купалаўскім тэатры.
