... Першым на ўчастку гасцей сустракае Балу, велізарны, як мядзведзь, хаскі, названы так у гонар героя апавяданняў пра Маўглi. Балу ўвесь час сядзеў побач з гаспадаром, уважліва слухаў усю нашу размову і перыядычна спрабаваў лізнуць мяне ў шчаку.
Згаджаючыся на размову, мой візаві папярэдзіў, што ён - кантакт першага ўзроўню: дырэктар мастоўскай школы алімпійскага рэзерву нядаўна захварэў на каронавірус. Таму мы размаўлялі хоць і без масак, але на свежым паветры і бяспечнай адлегласці..
І хоць пагаварыць збіраліся пра Алімпіяду-80 і трыўмф Парфяновіча на ёй, ён адразу ашаламіў навіной: ён канчаткова завяршае спартыўную кар'еру, пасля адпачынку на пасаду трэнера-выкладчыка ў СДЮШАР горада Масты ўжо не вернецца.
З моманту трыумфу Парфяновіча на Алімпіядзе-80 прайшло 40 гадоў.
Карэспандэнт Sputnik Яўген Агурцоў-Кржыжаноўскі сустрэўся з легендай савецкага і беларускага спорту весляром-байдарачнікам Уладзімірам Парфяновічам на яго маленькай дачцы пад Раўбічамі, якая дасталася яму ад бацькі, простага беларускага будаўніка.
Даведка Sputnik. Уладзімір Парфяновіч нарадзіўся 02.12.1958 ў Мінску. Заслужаны майстар спорту, трохразовы алімпійскі чэмпіён. Пераможца Гульняў XXII Алімпіяды ў Маскве 1980 года ў веславанні на байдарцы-адзіночцы на 500 м і байдарцы-двойцы з украінцам Сяргеем Чухраем на 500 і 1000 м. Дзевяціразовы чэмпіён свету (1979, 1981-1983). Дзевяціразовы чэмпіён Еўропы (1979, 1981-1983). Уладальнік трох срэбных узнагарод чэмпіянатаў свету (1978, 1983). Пераможца спаборніцтваў "Дружба-84". сямнаццаціразовы чэмпіён СССР (1977-1984). Дзявятнаццаціразовы ўладальнік Кубка СССР (1977-1984). Чатырохразовы пераможца Спартакіяды народаў СССР (1979, 1983). Першы трэнер - Пётр Каўганаў, у зборнай СССР - Анатоль Каптур.
Узнагароджаны: ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга і Дружбы народаў. Намеснік старшыні Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь 2-га скліканьня (2000-2004 г.г.) па ахове здароўя, фізічнай культуры, справах сям'і і моладзі. Кіраўнік дэпутацкай групы "Рэспубліка".
Аб карысці мандражу
– Уладзімір Уладзіміравіч! Сорак гадоў прайшло з трыўмфальных перамог на маскоўскай Алімпіядзе, калі вы за тыдзень выйгралі асабіста і ў пары з Сяргеем Чухраем тры залатыя медалі. Ці маглі вы ў свае няпоўныя 22 гады марыць пра гэта?
– Тое, што выйграю тры залатыя медалі, я ведаў загадзя. Напярэдадні старту ўсё ўбачыў у дэталях: як вяслую як сыходжу ад супернікаў, як стаю на верхняй прыступцы п'едэстала гонару, як падымаецца сцяг СССР... Ці быў гэта сон, ці нешта іншае - не ведаю, але карцінкі сваёй будучыні даволі часта бачу, і ўсё, як ні дзіўна, спраўджваецца. Да таго ж я быў дзеючым чэмпіёнам свету і ў "адзіночцы", і ў пары. Так што ўсё было заканамерна, ніякіх асаблівых цудаў.
– Гэта значыць хочаце сказаць, што перад стартам не хваляваліся?
– Яшчэ як хваляваўся! А без гэтага нельга: адрэналін у кроў, і ты ляціш хутчэй, вышэй і далей за ўсіх! Як толькі перастае спартсмен мандражыраваць перад стартам, лічы, што прайграў. Так і са мной было, праўда, вельмі, вельмі потым...
– А дарэчы, падчас маскоўскай Алімпіяды вам, напэўна, талоны на харчаванне выдавалі, як зборнікам?
– Ну, не! Мы жылі, як у раі, праўда, акрэсленым часовымі рамкамі. На нас трацілі па 12 рублёў у дзень падчас падрыхтоўкі да Алімпіяды. Сняданак у сем раніцы, у дзевяць пятнаццаць - другі, у дзве гадзіны абед, потым падвячорак, і ў сем вечара вячэра. І ніякага халадзільніка ў нумары! Ежа была збалансаванай, нават з чорнай і чырвонай ікрой...
– І дзе зборная СССР рыхтавалася?
– На базе Сынтул, дзесьці паміж Масквой і Разанню. Адтуль нас ужо везлі ў суправаджэнні ДАІ на аўтобусах маркі "ЛАЗ" непасрэдна на спаборніцтвы.
– А як там у вас з допінгам на спаборніцтвах было?
– Яго практычна не было. Бралі пробы ў тройкі пераможцаў і чацвёртага спартсмена па жэрабі, адразу ж пасля заезду. І ўсё! Ніякіх табе ранішніх наездаў і іншага вэрхалу афіцэраў WADA, як цяпер.
Уладзімір Высоцкі ў год Алімпіяды памёр, а мы не чулі ні пра якую залежнасць ад наркаты ў любімага ўсімі паэта. Мы самі былі чыстымі і думкі мелі такія ж.
– Часам кажуць, што маскоўская Алімпіяда была слабейшай па складзе ўдзельнікаў, чым, да прыкладу, папярэдняя, якая праходзіла ў Манрэалі?
– Гэта ў каго як. У байдарачнікаў быў наймацнейшы склад на чале з чэмпіёнам мінулай Алімпіяды румынам Васіле Дыбой. Дарэчы, у фінале на пяцісотмятроўцы ён быў толькі трэцім, а срэбра атрымаў аўстраліец Джон Сумеджы, які выступаў пад сцягам алімпійскага камітэта. Чацвёртым быў югаслаў Яніч, мой сябар, які трагічна загінуў у аўтакатастрофе, а яго дачка стала пазней шматразовай алімпійскай чэмпіёнкай, выступаючы ўжо за каманду Венгрыі. Самі ведаеце, што з Югаславіяй адбылося...
Да таго ж, вяртаючыся як бы да "слабасці" складу ўдзельнікаў у Маскве, на наступным пасля Алімпіяды-80 чэмпіянаце свету я зноў выйграў тры залатыя медалі, а праз год паўтарыў той жа вынік.
– Маскоўская алімпіяда праз сорак гадоў не сніцца?
– Сніцца, толькі не п'едэсталы і гімны, а тое, як я вяслую. Цяжка вяслую, неяк натужліва. Думаю, што гэта сіндром алімпіяды 1984 года, куды мы не паехалі. Укалывалі да сёмага поту і... амаль як у гэтым годзе, з такійскай Алімпіядай, толькі тады пандэмія здарылася палітычная, а цяпер вірусная.
– Часта кажуць аб характары пераможцы, пра нейкі чэмпіёнскі дух, які ўласцівы вельмі нешматлікім. Ці гэта проста трэнінг, напампоўка цягліц, якія рана ці позна прывядуць да перамогі?
– Не, ёсць філасофія перамогі, а гэта не толькі мышцы.
– Гэта значыць, мне кажа пра філасофію спартсмен, які адзіны ў сваім відзе выйграў на адной алімпіядзе тры залатыя медалі?
– Ужо не адзіны. На алімпіядзе ў Рыа венгерка Ковач таксама выйграла на байдарцы тры медалі. Я быў адзіным 36 гадоў запар. Цяпер нас двое.
– Аднак у вас, Уладзімір, ёсць іншы рэкорд, які, хутчэй за ўсё, ніхто ў бліжэйшы час не паб'е. Паводле статыстыкі, з 1979 года па 1983-і ўключна вясляр Парфяновіч не прайграў ніводнага старту. Гэта так?
– Статыстыка не хлусіць. Нават кантрольныя заезды ўнутры каманды чатыры гады запар не прайграваў...
– Гэтакая "машына" ростам 192 сантыметра і вагой у 90 кілаграмаў па здабывання залатых медалёў для Савецкага Саюза, БССР і таварыства "Дынама"?
– Так казалі ў той час, гэта праўда. Скажу больш. У 1979 годзе на пяцісотмятроўцы падчас чэмпіянату свету мы з Сяргеем Чухраем выйгралі фінал з вынікам адна хвіліна трыццаць адна секунда, і 12 гадоў ніхто не мог наблізіцца да гэтых секунд. Толькі калі з'явіліся новыя лодкі з новымі вёсламі, наш вынік пераўзышлі. Зараз тысячу метраў праходзяць за тры хвіліны 24 секунды.
– Як усё ж Парфяновіч мог дамагацца такіх вынікаў?
– Скажу без хвальбы, за кошт лепшай тэхнікі веславання ў свеце.
– Ну так супернікі ж не драмалі і напэўна ўсе заснялі, а кожны грабок разабралі дасканала, але скапіраваць так і не змаглі. Чаму?
– Быў нюанс. Мы з Ніканоравым Сашам (Аляксандр Ніканораў (Украіна), галоўны трэнер зборнай Вялікабрытаніі - Sputnik) напісалі неяк артыкул па тэхніцы веславання, а ў 2010-м, калі быў трэнерам зборнай Расіі, я з ім сустрэўся і прапанаваў дапоўніць артыкул новымі думкамі і статыстыкай, але пачуў у адказ: "Давай дапішам, калі я на пенсію пайду".
– Хочаце сказаць, што сакрэты выдаваць ніхто проста так не хоча?
– Спорт вышэйшых дасягненняў – гэта вам не фізкультура, тут круцяцца вялікія грошы, фармацэўтыка і, галоўнае, палітыка. У Маскву-то ні адзін амерыканец не прыехаў, нават пад алімпійскім статусам, роўна як савецкія спартсмены ў 84-м не паехалі ў ЗША! Дзе тут алімпійскія прынцыпы?
– Цяпер кіраўніцтва ЗША і зусім пагражае перастаць плаціць WADA, таму як тыя не цалкам адказваюць іх запытам...
– І правільна робяць! Гэтая арганізацыя сапраўды не выконвае свае функцыі, за што ж ім плаціць?
– Хабар, ці што, бяруць?
– Пры чым тут хабары, хабары бралі заўсёды. За 60 тысяч долараў прыбіралі любую станоўчую спробу на любых спаборніцтвах. Не веру я гэтым структурам. І тут справа не ў грошах, а ў палітыцы. Галоўнае, каб сцяг падняўся, а кошт пытання нікога не хвалюе, у тым ліку і маральны.
– Так што, трохразовы алімпійскі чэмпіён і дзевяціразовы чэмпіён свету і Еўропы за аматарскі спорт?
– Так, а спорт вышэйшых дасягненняў - гэта за свой кошт, але толькі без хіміі, каб усё сумленна!
А потым да мяне спусціўся анёл
– У Маскву на Алімпіяду Уладзімір Парфяновіч паехаў ужо жанатым чалавекам з жонкай Таццянай, чэмпіёнкай Савецкага Саюза і Спартакіяды народаў СССР па мастацкай гімнастыцы, якая ў складзе каманды факеланосцаў адкрывала алімпійскі турнір па футболе ў Мінску. Ліха вы, Уладзімір Уладзіміравіч, такую дзяўчыну закадрылі! Як гэта адбылося?
– Пасля Спартакіяды школьнікаў, я вучыўся тады ў 10-м класе, ехалі ў Мінск у цягніку з нашымі "мастачкамі", і там убачыў першы раз Таню. Потым, праз пару гадоў, сустрэліся на прыступках ІФК на Ленінскім праспекце. Аказалася, што вучымся ў адной ВНУ. Прагаварылі некалькі гадзін, сталі сустракацца і неўзабаве пажаніліся. Усё проста. Сорак гадоў і адзін год як жывем разам, трое дзяцей...
– У адным артыкуле чытаў, што вы з Таццянай у Польшчы нейкую методыку ўжылі, злучыўшы грэблю і гімнастыку падчас трэніровак. Тады, здаецца, вы тамтэйшую зборную трэніравалі?
– Выдатны быў час! Сапраўды, такі эпізод у жыцці быў. Прыгожа ўсё ішло, але канкрэтнага выніку мы дасягнуць не паспелі, не па сваёй віне, дарэчы.
– Як і ў выпадку з расійскай зборнай?
– Ну, не, тут быў канкрэтны поспех. Мужчынская двойка на Алімпіядзе ў Рыа заняла першае месца, апярэдзіўшы, дарэчы, беларускую каманду, якая лічылася фаварытам.
– Якія пачуцці тады ўзніклі?
– Калі сумленна, то, натуральна, парадаваўся, што як трэнер выйграў залаты медаль. Да таго ж пстрыкнуў па носе тым, хто засумняваўся ў маіх магчымасцях і не даў трэніраваць зборную маёй уласнай краіны. Я хлопцам расіянам шчыра сказаў, што прыйшоў за залатымі алімпійскімі медалямі, якія недабраў на Алімпіядзе-84. Мне не вельмі паверылі, але праз два гады мае хлопцы сталі алімпійскімі чэмпіёнамі, прычым на двух дыстанцыях.
Чужы сярод сваіх ці плуг ад Аляксандра Лукашэнкі
– Тады растлумачце, як легенда савецкага і беларускага спорту, чалавек, які неаднаразова прызнаваўся лепшым спартсменам краіны, раптам апынуўся не ў спраў у роднай айчыне?
– Ды таму што я не бяру і не даю хабараў, адкаты за паслугі не раблю. Такія людзі цяпер у спорце не асабліва патрэбныя...
– А чаму не робіце так, як гэта робяць многія, тыя, хто зручны і паспяховы?
– Для мяне спорт не бізнес, а маё жыццё! Да таго ж, як усе, я існаваць не хачу і не буду!
– То бок, усе крочаць левай, і толькі Парфяновіч - правай?
– Па-першае, не ўсе, а па-другое, невядома, хто ідзе не ў нагу. Тут толькі час рассудзіць!
– Гэта і ёсць праява чэмпіёнскага характару?
– Не, гэта пазіцыя разумення. Дарэчы, мы, яшчэ з дэпутатам ПП НС, спрачаліся з Аляксандрам Лукашэнкам, які назваў мяне тады апазіцыянерам, пра тое, што гэта правільна, калі людзі маюць розныя меркаванні пра адно і тое ж. Дарэчы, ён тады папрасіў прабачэння, прычым перад усім парламентам, але плуг так і не падарыў...
– Які плуг? Пры чым тут плуг?
– А калі быў развітальны банкет па завяршэнні маёй кадэнцыі ў беларускім парламенце Аляксандр Рыгоравіч спытаў, чым я буду цяпер займацца, і я яму адказаў: "Араць буду!" Тады ён паабяцаў падарыць мне плуг. Вось, чакаю абяцанай сяльгаспрылады да гэтага часу. Дарэчы, цяпер, на пенсіі, ён бы мне спатрэбіўся.
– А калі сур'ёзна, то, як Радзіма ацаніла заслугі шматразовага чэмпіёна самых прэстыжных спаборніцтваў, у гонар якога граліся гімны і ўздымалася нацыянальны сцяг?
– Ацаніла ў трыста дзевяноста чатыры беларускія рублі па цяперашнім курсе.
– Чаму так мала?
– Гэта не да мяне. У Літве, калі ты выйграў чэмпіянат свету на алімпійскай дыстанцыі, то пажыццёва атрымліваеш пенсію ў 1200 еўра. У Расіі алімпійскі чэмпіён атрымлівае каля двух тысяч долараў у месяц, калі выходзіць на пенсію, да канца жыцця.
– Не ў той рэспубліцы вы засталіся, спадар чэмпіён, пасля развалу СССР! Ці не здаецца?
– Я застаўся на Радзіме, дзе жылі мае продкі, дзе нарадзіліся мае дзеці, а гэта важней за грошы і прывілеяў!
– А хто ўгаварыў вас ісці на выбары ў беларускі парламент?
– Так сябры, хто ж яшчэ? Ты зможаш! Ты павінен! А я прывык усё рабіць да канца і на сумленне. Адсюль і гурт "Рэспубліка", і галадоўка пратэсту, і спрэчкі з прэзідэнтам. Нічога сабе на карысць я не рабіў, зла нікому не жадаў, проста за Беларусь крыўдна...
– Што ў беларускім спорце вам здаецца абуральна няправільным?
– Тое, што працэсам вельмі тонкім, які патрабуе спецыяльных ведаў і ўменняў, кіруюць чыноўнікі, нічога ў гэтай справе не разумеюць, далёкія ад спорту і спартсменаў. "Бяда, калі боты пачне шыць Пірожнік ..." Чалавек калісьці выйграў раённы лёгкаатлетычны крос, а яго прызначаюць кіраваць алімпійскімі камандамі. Нонсэнс!
– Спорт – гэта культура?
– Так, але цяперашняя сітуацыя ў краіне пакідае жадаць лепшага. Скажу страшную лічбу: да сямідзесяці працэнтаў дзяцей школьнага ўзросту, мякка кажучы, не зусім здаровыя. У сем'яў беларускіх праблема, як выжыць, тут не да дзіцячага спорту. За апошнія гады ў Мастах, дзе я працаваў дзіцячым трэнерам, змяншэнне насельніцтва катастрафічнае: было трыццаць дзве тысячы чалавек, а засталося шаснаццаць...
– Дык што ж, чакаць трохразовага алімпійскага чэмпіёна па веславанні на байдарках і каноэ ў РБ не варта?
– Спадзявацца можна і трэба. Будуць у нас яшчэ героі спорту, але не так хутка.
У нашага Балу няма медалёў
– А дзе, усё-ткі шматлікія медалі вялікага вясляра Парфяновіча?
– Ляжаць у мяшку. Вось ужо гадоў пятнаццаць я іх не бачыў і ў бліжэйшы час рабіць гэта не збіраюся...
– Заслужаныя ўзнагароды пыляцца ў мяшку... Чаму?
– Неяк на 9 мая я спытаў у жонкі Тані, колькі медалёў мне надзець, і пачуў ад яе адказ: "Валодзя, а ты бачыў, як па подыўме водзяць пародзістых сабак? Чым больш у іх медалёў, тым вышэй яны цэняцца. Табе гэта нічога не нагадвае?" Больш я медалёў ніколі не насіў.
– І ўсё ж такі, Уладзімір, для вас маскоўская Алімпіяда – гэта што?
– Эверэст, які я скарыў!
– Так што, жыццё атрымалася?
– Чаму атрымалася? Я сыходжу на пенсію, а не з жыцця! Я яшчэ не ўсё, што мне прызначана, зрабіў. Нічога на свеце не адбываецца проста так, ва ўсім ёсць мэтазгоднасць і сэнс. У алімпійскіх перамогах таксама...
– Крыўда на людзей, якія вам па жыцці шкодзілі, засталася?
– Ды што вы! Мы з Таняй устаём а сёмай раніцы, выгульваем Балу, а затым 45 хвілін робім ёгаўскую гімнастыку.
Пасля гэтага свет усміхаецца нам, а мы - яму!
