https://bel.sputnik.by/20210313/Maslenchnyya-guln-moladz-abo-samy-chas-dlya-vyasellya-1047121073.html
Масленічныя гульні моладзі або самы час для вяселляў
Масленічныя гульні моладзі або самы час для вяселляў
Sputnik Беларусь
Этнограф Ларыса Мятлеўская распавядае пра зімовы мясаед і раскрывае сакрэты моладзевых гулянак. 13.03.2021, Sputnik Беларусь
2021-03-13T09:52+0300
2021-03-13T09:52+0300
2022-04-14T15:37+0300
цiкавосткi
грамадства
культура
у беларусі
гульні
моладзь
вяселле
этнограф
ларыса мятлеўская
спадчына
https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e5/03/0d/1047121094_0:153:1632:1071_1920x0_80_0_0_60fc6da8490fa3504db705051c4640ea.jpg
Нашы продкі лічылі, што чалавеку, які дрэнна і сумна правёў Масленіцу, не будзе шанцаваць на працягу ўсяго года. У народзе тыдзень, на якім сустракаюць гэта свята, называюць Мясаедам. Мясаед – перыяд часу, калі ўжываецца мясная і малочная ежа. Мясаеды бываюць у кожную пару года, але зімовы Мясаед – асаблівы!Рыхтуючыся да мясапуснай суботы разважала, што прыгатаваць да святочнай вячэры. Справа сур'ёзная, будзем памінаць дзядоў і баб, і ўсіх, каго няма. У размове з мамай гаворка зайшла аб Мясаедзе і раптам яна ўсміхнулася і заспявала:Дубровенскія бліны на Масленіцу
Ды гэта ж бабуліна прыпеўка часоў калектывізацыі! Пацешна, парадкі новыя, а памяць аб народных традыцыях – стойкая, жывая.Калісьці ад Каляд да Масленіцы быў самы спрыяльны час для вяселляў. Па першае, яшчэ не ўсе прыпасы з’едзеныя і ёсць што падаць на стол, а па другое, як пачнуцца звыклыя земляробчыя клопаты – будзе не да гулянак. Чакай тады восені, калі збяруць ураджай, а птушка і скаціна нагуляе тлушчу на свежай траўцы. Вось чаму яшчэ якіх гадоў з восемдзесят таму так важна было ўзяць шлюб менавіта ў зімовы Мясаед. Хоць сабе і з дапамогай сельсавета!Ад старажытнасці і да сёння Масленіца – любімае народнае свята. Такі своеасаблівы антыдэпрэсант супраць існавання ва ўмовах цемры і халадэчы, калі толькі і забава, што схадзіць да суседкі "на сяло". А на Масленіцы, што ні дзень, то свята. Весяліцца трэба так, каб было ўсім чуваць. Не дарма ж у народзе казалі: "Якая ж гэта Масленіца, калі яе ніхто не чуе"! Вось і весяліліся ад душы паколькі ў межах народных традыцый можна было максімальна разняволіцца.Бабскія розбрыкі на Масленку
Гуляюць усе: ходзяць адзін да аднаго ў госці, цешча афіцыйна любіць зяця, зяць частуе цешчу, бабы, намазаўшы шчокі бураком, а бровы ў сажу, куляюць у снег дагары нагамі трапіўшагася ім на сваю бяду мужычка, дзеўкі робяць набегі на хату сяброўкі-маладзіцы і трасуць яе падушкі, а тая мусіць адкупацца ад іх пачастункамі, пасля ўсе разам катаюцца на санках, бабы з’язджаюць з гары на пралках і вераць, што з гэтага будзе дужа добры лён, мужыкі катаюць жонак на санях і дораць ім падарункі… І ад усяго гэтага ў паветры зашкальвае каханнем. І ўсё гэта звязана з жаданнем наблізіць вясну з яе вечным адраджэннем плодных сіл зямлі, забяспечыць багаты ўраджай і дабрабыт у гаспадарцы. Вось такая яна Масленка.А што ж моладзь? У моладзі свае задачы і звязаныя з імі забавы."Любіў хлопец дзеўку…"Ёсць думка, што ў мінулым дзяцей жанілі бацькі, не прыслухоўваючыся да іх пажаданняў у выбары сабе пары. У большасці выпадкаў так і было, бо каханне лічылася не галоўнай падставай для жаніцьбы. Словы з народнай песні яскрава сведчаць аб гэтым: "Любіў хлопец дзеўку, любіў ды не ўзяў".І ўсё ж бацькі былі не супраць, каб дзеці мелі магчымасць знаёміцца, сябраваць. Дарэчы для гэтага ў тагачаснай вясковай моладзі было не мала магчымасцей для знаёмства і збліжэння. Гэтаму садзейнічала ўся сістэма каляндарных святаў і абрадаў, якія былі той самай нагодай для сустрэч. Праз традыцыйныя нормы паводзін у нязмушаных абставінах хлопцы і дзяўчаты выяўлялі свае сімпатыі і антыпатыі.Масленіца, якая звычайна адбывалася ў прадвесні, была поўная рамантычных адносін. Але моладзь сустракалася не толькі падчас абрадавых дзей і гулянняў. Таксама выглядалі жаніхоў і нявест у царкве, на базары, на вечарынках (попрадкі, вячоркі) у час сумеснай працы на талоках.Паводле народнага меркавання, выгадным жаніхом лічыўся працавіты, спакойны, "няп’юшчы" хлопец з заможнай сям’і. Выгаднай нявестай – працавітая, здаровая дзяўчына, за якую давалі багатае прыданае: новую хату, грошы, карову, каня, пчол, зямлю.Каб усё нарэшце склалася найлепшым чынам над складаннем лёсу працавалі ўсе: бацькі, самі маладыя, сваякі, запрошаныя сваты, аднавяскоўцы."А ты ж маладзенькі не скупіся, за калодачку расплаціся!"Перадвясельныя гульні моладзі ў МасленіцуКалодка.Як масленічная забава некаторыя з гэтых старажытных гульняў працягваюць сваё існаванне ў святочных праграмах і цяпер. Найбольш папулярная гульня "калодка". Калодка не столькі гульня, колькі своеасаблівы знак – напамін усім хлопцам і дзеўкам, якія адкладаюць шлюб у доўгую скрыню, паспяшацца з жаніцьбай, замужжам.Перад запальваннем вогнішча на Масленку
Гульня заўсёды суправаджаецца жартоўнымі прыпеўкамі любоўна-шлюбнага характару. Так у Хоцімскім раёне можна было пачуць:А хто замуж пайшоў, тэй с ума сыйшоў".Існавала калодка "ад дзевак" і калодка "ад хлопцаў". На Магілёўшчыне калодка "ад дзевак" уяўляла сабой кавалак нятоўстага дрэва ў 30-40 см даўжынёй, упрыгожаны стужкамі і кветкамі з рознакаляровай паперы. Падчас гульні нежанатаму хлопцу знянацку навешвалі на шыю або прымацоўвалі да нагі драўляную калодку. Цягай яе пасля, пакуль не адкупішся ад вясёлай і несуцішнай дзявоцкай і нават жаночай кампаніі. Да нядаўняга часу ў Чавускім раёне дагэтуль памятаюць гэты масленічны звычай:Калодка "ад хлопцаў" іншая. У Шклоўскім раёне рабілі так:Дарэчы, гадоў сто таму на кірмашах Віцебшчыны маглі прыспешыць і незгаворлівых нявест. Як? Ды вельмі проста. У натоўпе, непрыкметна прышпільвалі да спадніцы ганарліўкі сапраўднага салёнага селядца проста з бочкі! Вось такія забавы.Выкраданне лялькі.З кавалка тканіны рабілася лялька і ставілася на двары ў хлопца. Потым дзеўкі кралі яе і неслі ў двор дзяўчыны, якую кахаў хлопец. Гэта азначала, што хутка паміж імі павінна быць вяселле.Цягаць доўбню*.Дзяўчаты выкрадалі доўбню з той хаты, дзе жыў нежанаты хлопец. Прывязвалі да яе абору (шнур ад лапця) і цягнулі па зямлі ў суседнюю вёску. Іншы раз чаплялі да воза. Калі хлопцы заўважалі, то стараліся выхапіць доўбню ад выкрадальніц.Лічылася, што хлопец паедзе сватацца ў тую вёску, дзе знаходзіцца доўбня.Група дзяўчат выкрадала на чыім-небудзь двары доўбню, абносіла яе вакол вёскі і накіроўвалася ў суседнюю. Там яны яе хавалі.Гэта рабілася для таго, каб у суседняй вёсцы дзяўчаты сядзелі як доўбні, а іх хутка ўзялі добрыя хлопцы.Але пакінем у баку чытаць аб сямейнах-любоўных клопатах моладзі і ўспомнім, што час падысці да стала, на якім красуюцца жоўценькія і круглыя блінцы. Яны так нагадваюць цёплае вясновае сонейка!Несумнай вам Масленкі, сябры!*Доўбня – гэта спецыяльнае метровае паленка, з аднаго боку патончанае для зручнасці трымання ў руках. Яе выкарыстоўваюць пры колцы тоўстых дроў, б’ючы па абуху сякеры.
https://bel.sputnik.by/20200302/Navoshta-karmts-tvaragom-byarozu---nezvychaynaya-Maslentsa--Obchyne-1044075102.html
https://bel.sputnik.by/20200229/Pravodzm-Maslentsu-smachna-smazhym-kumpyak--gatuem-prazhonku-1044056831.html
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2021
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Навіны
ru_BY
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
цiкавосткi, грамадства, культура, у беларусі, гульні, моладзь, вяселле, этнограф, ларыса мятлеўская, спадчына
цiкавосткi, грамадства, культура, у беларусі, гульні, моладзь, вяселле, этнограф, ларыса мятлеўская, спадчына
Масленічныя гульні моладзі або самы час для вяселляў
09:52 13.03.2021 (абноўлена: 15:37 14.04.2022) Этнограф Ларыса Мятлеўская распавядае пра зімовы мясаед і раскрывае сакрэты моладзевых гулянак.
Нашы продкі лічылі, што чалавеку, які дрэнна і сумна правёў Масленіцу, не будзе шанцаваць на працягу ўсяго года. У народзе тыдзень, на якім сустракаюць гэта свята, называюць Мясаедам. Мясаед – перыяд часу, калі ўжываецца мясная і малочная ежа. Мясаеды бываюць у кожную пару года, але зімовы Мясаед – асаблівы!
Рыхтуючыся да мясапуснай суботы разважала, што прыгатаваць да святочнай вячэры. Справа сур'ёзная, будзем памінаць дзядоў і баб, і ўсіх, каго няма. У размове з мамай гаворка зайшла аб Мясаедзе і раптам яна ўсміхнулася і заспявала:
"Хутка, хутка мясаед, я паеду ў сельсавет.
У сельсавеце разбяруць, ухажорчыка дадуць!"
Дубровенскія бліны на Масленіцу
Ды гэта ж бабуліна прыпеўка часоў калектывізацыі! Пацешна, парадкі новыя, а памяць аб народных традыцыях – стойкая, жывая.
Калісьці ад Каляд да Масленіцы быў самы спрыяльны час для вяселляў. Па першае, яшчэ не ўсе прыпасы з’едзеныя і ёсць што падаць на стол, а па другое, як пачнуцца звыклыя земляробчыя клопаты – будзе не да гулянак. Чакай тады восені, калі збяруць ураджай, а птушка і скаціна нагуляе тлушчу на свежай траўцы. Вось чаму яшчэ якіх гадоў з восемдзесят таму так важна было ўзяць шлюб менавіта ў зімовы Мясаед. Хоць сабе і з дапамогай сельсавета!
Ад старажытнасці і да сёння Масленіца – любімае народнае свята. Такі своеасаблівы антыдэпрэсант супраць існавання ва ўмовах цемры і халадэчы, калі толькі і забава, што схадзіць да суседкі "на сяло". А на Масленіцы, што ні дзень, то свята. Весяліцца трэба так, каб было ўсім чуваць. Не дарма ж у народзе казалі: "Якая ж гэта Масленіца, калі яе ніхто не чуе"! Вось і весяліліся ад душы паколькі ў межах народных традыцый можна было максімальна разняволіцца.
Бабскія розбрыкі на Масленку
Гуляюць усе: ходзяць адзін да аднаго ў госці, цешча афіцыйна любіць зяця, зяць частуе цешчу, бабы, намазаўшы шчокі бураком, а бровы ў сажу, куляюць у снег дагары нагамі трапіўшагася ім на сваю бяду мужычка, дзеўкі робяць набегі на хату сяброўкі-маладзіцы і трасуць яе падушкі, а тая мусіць адкупацца ад іх пачастункамі, пасля ўсе разам катаюцца на санках, бабы з’язджаюць з гары на пралках і вераць, што з гэтага будзе дужа добры лён, мужыкі катаюць жонак на санях і дораць ім падарункі… І ад усяго гэтага ў паветры зашкальвае каханнем. І ўсё гэта звязана з жаданнем наблізіць вясну з яе вечным адраджэннем плодных сіл зямлі, забяспечыць багаты ўраджай і дабрабыт у гаспадарцы. Вось такая яна Масленка.
А што ж моладзь? У моладзі свае задачы і звязаныя з імі забавы.
Ёсць думка, што ў мінулым дзяцей жанілі бацькі, не прыслухоўваючыся да іх пажаданняў у выбары сабе пары. У большасці выпадкаў так і было, бо каханне лічылася не галоўнай падставай для жаніцьбы. Словы з народнай песні яскрава сведчаць аб гэтым: "Любіў хлопец дзеўку, любіў ды не ўзяў".
І ўсё ж бацькі былі не супраць, каб дзеці мелі магчымасць знаёміцца, сябраваць. Дарэчы для гэтага ў тагачаснай вясковай моладзі было не мала магчымасцей для знаёмства і збліжэння. Гэтаму садзейнічала ўся сістэма каляндарных святаў і абрадаў, якія былі той самай нагодай для сустрэч. Праз традыцыйныя нормы паводзін у нязмушаных абставінах хлопцы і дзяўчаты выяўлялі свае сімпатыі і антыпатыі.
Масленіца, якая звычайна адбывалася ў прадвесні, была поўная рамантычных адносін. Але моладзь сустракалася не толькі падчас абрадавых дзей і гулянняў. Таксама выглядалі жаніхоў і нявест у царкве, на базары, на вечарынках (попрадкі, вячоркі) у час сумеснай працы на талоках.
Паводле народнага меркавання, выгадным жаніхом лічыўся працавіты, спакойны, "няп’юшчы" хлопец з заможнай сям’і. Выгаднай нявестай – працавітая, здаровая дзяўчына, за якую давалі багатае прыданае: новую хату, грошы, карову, каня, пчол, зямлю.
Каб усё нарэшце склалася найлепшым чынам над складаннем лёсу працавалі ўсе: бацькі, самі маладыя, сваякі, запрошаныя сваты, аднавяскоўцы.
"А ты ж маладзенькі не скупіся, за калодачку расплаціся!"
Перадвясельныя гульні моладзі ў Масленіцу
Як масленічная забава некаторыя з гэтых старажытных гульняў працягваюць сваё існаванне ў святочных праграмах і цяпер. Найбольш папулярная гульня "калодка". Калодка не столькі гульня, колькі своеасаблівы знак – напамін усім хлопцам і дзеўкам, якія адкладаюць шлюб у доўгую скрыню, паспяшацца з жаніцьбай, замужжам.
Перад запальваннем вогнішча на Масленку
Гульня заўсёды суправаджаецца жартоўнымі прыпеўкамі любоўна-шлюбнага характару. Так у Хоцімскім раёне можна было пачуць:
"А ты Масленіца – белы сыр,
А хто не жаніўся – сукін сын.
А хто ажаніўся – зыдавіўся,
А хто замуж пайшоў, тэй с ума сыйшоў".
Існавала калодка "ад дзевак" і калодка "ад хлопцаў". На Магілёўшчыне калодка "ад дзевак" уяўляла сабой кавалак нятоўстага дрэва ў 30-40 см даўжынёй, упрыгожаны стужкамі і кветкамі з рознакаляровай паперы. Падчас гульні нежанатаму хлопцу знянацку навешвалі на шыю або прымацоўвалі да нагі драўляную калодку. Цягай яе пасля, пакуль не адкупішся ад вясёлай і несуцішнай дзявоцкай і нават жаночай кампаніі. Да нядаўняга часу ў Чавускім раёне дагэтуль памятаюць гэты масленічны звычай:
"На Масленіцу хлопцам, каторыя ня жэнюцца і ўжэ ў гадах, дзеўкі калодку чапляюць на шыю. Збяруцца пяць-шэсць, здолеюць хлопца і прывяжуць калодку. А ён тады ўжо адкупляіцца".
Калодка "ад хлопцаў" іншая. У Шклоўскім раёне рабілі так:
"На Масленку весела было. Хлопцы цягалі калодку – бервяно вялікае. Украсяць бутылку цвятамі з бумагі, кругом абараначкаў нацапляюць і ленту, а адзін хлопіц абаранкі цераз плячо надзеніць, і ў хату ідуць да дзеўкі. А бервяно нясуць чалавек сем. Бервяно ў парозе кінуць, бутылку на стол, і бацька той дзеўкі, к каму прышлі, знаіць, што дзелаць: закуску на стол, шчэ й гарэлкі, а тады гуляюць, песні пяюць. А як пачастунка не даш, бервяно кінуць у хаце – выцягвай як хочаш сам".
Дарэчы, гадоў сто таму на кірмашах Віцебшчыны маглі прыспешыць і незгаворлівых нявест. Як? Ды вельмі проста. У натоўпе, непрыкметна прышпільвалі да спадніцы ганарліўкі сапраўднага салёнага селядца проста з бочкі! Вось такія забавы.
З кавалка тканіны рабілася лялька і ставілася на двары ў хлопца. Потым дзеўкі кралі яе і неслі ў двор дзяўчыны, якую кахаў хлопец. Гэта азначала, што хутка паміж імі павінна быць вяселле.
Дзяўчаты выкрадалі доўбню з той хаты, дзе жыў нежанаты хлопец. Прывязвалі да яе абору (шнур ад лапця) і цягнулі па зямлі ў суседнюю вёску. Іншы раз чаплялі да воза. Калі хлопцы заўважалі, то стараліся выхапіць доўбню ад выкрадальніц.
Лічылася, што хлопец паедзе сватацца ў тую вёску, дзе знаходзіцца доўбня.
Група дзяўчат выкрадала на чыім-небудзь двары доўбню, абносіла яе вакол вёскі і накіроўвалася ў суседнюю. Там яны яе хавалі.
Гэта рабілася для таго, каб у суседняй вёсцы дзяўчаты сядзелі як доўбні, а іх хутка ўзялі добрыя хлопцы.
Але пакінем у баку чытаць аб сямейнах-любоўных клопатах моладзі і ўспомнім, што час падысці да стала, на якім красуюцца жоўценькія і круглыя блінцы. Яны так нагадваюць цёплае вясновае сонейка!
Несумнай вам Масленкі, сябры!
*Доўбня – гэта спецыяльнае метровае паленка, з аднаго боку патончанае для зручнасці трымання ў руках. Яе выкарыстоўваюць пры колцы тоўстых дроў, б’ючы па абуху сякеры.
