Асаблівасці перавозкі пасажыраў: як на маршрутках зарабляюць мільёны
© Sputnik / Денис Кошелев
Падпісацца
Нягледзячы на змены 2018 году ў закон "Аб аўтамабільным транспарце і аўтамабільных перавозках", пад выглядам нерэгулярных перавозак многія маршрутчыкі па-ранейшаму ездзяць па міжгародніх рэйсаў. Чаму так атрымліваецца і як вырашыць праблему?
Многія памятаюць скандальныя для транспартнікаў абнаўленні 2018 году ў закон "Аб аўтамабільным транспарце і аўтамабільных перавозках". Бурныя дыскусіі, круглыя сталы, рашучыя заявы ў СМІ некаторых перавозчыкаў.
А жыхары многіх раённых цэнтраў напэўна запомнілі дваццаціградусны мароз у канцы лютага таго ж года і як па краіне на міжгароднія маршруты не выйшлі сотні прыватнікаў-рамізнікаў. Тыя, хто не пагадзіўся з абноўленым законам, так вырашылі правучыць улады і, мяркуючы па ўсім, пасажыраў. Пацярпелі па выніку апошнія. Не паспелі на працу, у бальніцы, да родных і блізкіх.
Што ж у дакуменце было не так? Доўгі час, а калі быць дакладнымі - з 2008 года, у краіне маршрутны камерцыйны транспарт быў падзелены на дзве катэгорыі: рэгулярны і нерэгулярны.
Маршруткі рэгулярных перавозак маюць выразны графік руху, ездзяць па вызначаным маршруце і раскладзе, а таксама адпраўляюцца з пасажырскіх тэрміналаў. Нерэгулярныя - гэта па вялікім рахунку тыя, хто абслугоўвае вяселлі, карпаратывы і турыстычныя групы.
На рэгулярныя маршруты апошнія выходзіць не маюць законнага права. Але па факце было ўсё з ног на галаву. Як раз на міжгародніх маршрутах у асноўным і працавалі нерэгуляршчыкі. Вось і вырашыла дзяржава абнаўленнямі ў законе "Аб аўтамабільным транспарце і аўтамабільных перавозках" навесці парадак. Працуеш на маршруце - афармляецца адпаведным чынам.
Пасля ўсеагульнага "бунту маршрутак" 2018 года "нерэгуляршчыкі" быццам бы пагадзіліся з пазіцыяй Мінтранса і сталі пераходзіць на возніцтва рэгулярна. Але праз час усё вярнулася на кругі свая. І ў 2021 годзе праблема ніяк не вырашана. Атрымліваецца, закон толькі на паперы? Sputnik паспрабаваў разабрацца ў дадзеным пытанні.
Сутнасць праблемы
Вадзім Жылінскі працуе ў пасажырскіх перавозках з 2010 года. У яго больш за 20 мікрааўтобусаў. Напрамкі розныя - з Мінска ў бок Лагойска, Плешчаніц, Узды. Вадзім - рэгулярны перавозчык. Усе маршруты ў яго ўзгоднены з мясцовымі ўладамі. На іх выкананне ёсць афіцыйны дазвол. Але разам з ім на маршрутах працуюць і перавозчыкі, якія да катэгорыі рэгулярных не адносяцца.
"У Лагойск ходзіць 11 аўтобусаў нерэгуляркі. Прычым аформлена 8 ІП, а па факце адзін чалавек усё гэта кантралюе. Проста ён не афармляе усё на сябе, навошта яму адказнасць. У яго партал па замове маршрутак, які аб'ядноўвае ўсіх іпэшнікаў. Па факце гэта тая ж злачынная група, у якой ёсць арганізатар. На Плешчаніцы 6 аўтобусаў маіх ходзіць па ўзгодненым маршруце і 3 аўтобусы нерэгуляркі. Як так?" - задаецца пытаннем перавозчык.
На остановке
© Sputnik / Денис Кошелев
Андрэй Сас, як і Вадзім Жылінскі, таксама займаецца рэгулярнымі перавозкамі. На рынку такіх паслуг яго фірма з 2008 года. Маршруты з Мінска ў Беразіно, Чэрвень, пасёлак Дружны. У аўтапарку Андрэя 31 аўтамабіль і 90 чалавек кіроўцаў.
"У мяне сітуацыя, можа, цяпер лепей, чым у Вадзіма. Але таксама было нерэгулярных рамізнікаў да 12 машын на адным маршруце, і гэта толькі на Чэрвень. Нерэгулярны маршрутчыкі пакідае пусты прыпынак, таму што ён не прывязаны да раскладу. І пры гэтым ведае наш графік руху. Ён за 5 хвілін да прыбыцця маёй машыны збірае ў Мінску людзей і ўсё. А гэта адзіны прыпынак ў сталіцы на маім маршруце", - абураецца Андрэй.
Ён адзначае, што даводзіцца выжываць за кошт перакрыжаванага фінансавання. Калі б у кампаніі быў толькі адзін маршрут - даўно давялося б ліквідаваць бізнэс.
Кантроль GPS
Асаблівасць у тым, што рэгулярныя перавозчыкі працуюць па строгіх правілах, парушэнне якіх цягне за сабой штрафы. У аўтобусах аператарам перавозак устаноўлена навігацыйнае абсталяванне, якое кантралюе і рух па маршруце, а таксама хуткасны рэжым.
"Каб пакрыць выдаткі на перавозку пасажыраў - мяне вымушаюць нерэгуляршчыкі адхіляцца ад раскладу. Я парушаю, але тады паспяваю заправіць аўто, забраць сваіх пасажыраў, заплаціць падаткі і даць зарплату кіроўцу. Калі езджу па правілах, то тады я не зарабляю нічога", - тлумачыць парадоксы правілаў возніцтва Андрэй Сас.
"У такія ўмовы мы пастаўлены. І ўвесь час атрымліваю лісты пра адхіленні ад маршруту. Нядаўна высадзіў чалавека крыху далей прыпынку, таму што пасажыру так лепш было. У выніку 5 базавых штрафу", - прыводзіць просты прыклад.
Але абсурднасць сітуацыі ў іншым, адзначаюць перавозчыкі. Пакуль рэгуляршчыкаў актыўна правярае транспартная інспекцыя і ДАІ, нерэгулярныя перавозчыкі ў літаральным сэнсе адчуваюць сябе беспакаранымі.
Старшыня Асацыяцыі прафесійных перавозчыкаў пасажыраў (АППП) Кацярына Станкевіч тлумачыць усе нюансы заканадаўства:
"У іх (нерэгуляршчыкаў - Sputnik) адсутнічаюць часцяком і касавыя апараты, няма датчыкаў сачэння. Так яшчэ і ніякіх кантралюючых мер не ўжываецца ў дачыненні да іх.
На остановке
© Sputnik / Денис Кошелев
Ёсць указ №510, які набіў аскому сумленным прадпрымальнікам. Згодна з ім, нельга правяраць 2 гады суб'екты гаспадарання, таму ў нас некаторыя ІП у транспарце і існуюць па 2 гады, потым яны зачыняюцца і адчыняюцца новыя.
А каб транспартная інспекцыя ўсё-такі праверыла нерэгулярнага рамізніка - павінны сысціся ледзь не зоркі. Павінна быць прадпісанне Камітэта дзяржкантролю, Адміністрацыі прэзідэнта, каб правесці пазапланавую праверку. Гэта тычыцца не толькі транспартнай інспекцыі, але і падатковай таксама".
На маршрутцы - мільён
Па словах Кацярыны Станкевіч, на нелегальных рэгулярных возніках ствараліся цэлыя багацці за кароткі перыяд часу. Маршрутачный бізнэс - адзін з самых высокадаходных. Бо гэта наяўныя грошы кожны дзень. Не трэба чакаць, калі пастаўшчык разлічыцца, адтэрміноўкі плацяжу няма. Грошы тут і цяпер.
Кацярына прыводзіць прыклад: выручка афіцыйнага перавозчыка па маршруце Мінск - Лагойск склала 6500 рублёў у месяц з адной машыны, без выплаты падаткаў і зарплаты кіроўцу. Транспартная інспекцыя праверыла на гэтым жа кірунку нерэгулярнага перавозчыка.
"За 9 месяцаў пры 4 мікрааўтобусах у яго даход склаў 60 рублёў. І ў падатковай да яго прэтэнзій не было. Бо ён даў справаздачу, сума падатку супала з прыбыткам. Як так?" - задаецца пытаннем старшыня АППП.
Новая рэдакцыя КаАП
З 2021 года ўступіла ў сілу новая рэдакцыя КаАП. У ёй прадугледжана адказнасць за выкананне рэгулярных перавозак пад выглядам заказных аўтобусаў, г.зн. без атрымання карткі маршруту. У дадзеным выпадку перавозчык рызыкуе атрымаць не толькі штраф і канфіскацыю прыбытку, але і пазбавіцца транспартнага сродку.
Асацыяцыя прафесійных перавозчыкаў пасажыраў правяла даследаванне на маршруце "Мінск - Лагойск". Зрабілі відэаздымку: як браніруюць квіткі на нелегальную маршрутку на сайце, як пры пасадцы не выдаюць чэк, як праводзіліся прыпынкі ў населеных пунктах.
"Гэта ўсё сведчанне парушэнняў, незаконная прадпрымальніцкая дзейнасць. Мы адправілі дакументы з апісаннямі ў мясцовую транспартную інспекцыю. І нам адказалі, што вынеслі нерэгулярнаму перавозчыку 200 рублёў штрафу. Як вы думаеце, пры кошце праезду ў 7-8 рублёў і 15 месцах у машыне, як хутка ён адаб'е штраф? Для іх такія штрафы нічога не значаць", - заяўляе Станкевіч.
Гонкі на дарогах без страхоўкі
Шмат пытанняў выклікае і сама перавозка пасажыраў. Як адзначаюць перавозчыкі на рэгулярных маршрутах, нядобрасумленныя канкурэнты ладзяць гонкі на дарогах, паколькі не прывязаныя да раскладу, а штрафы за адхіленні ад маршрутаў не плацяць.
"Ёсць пытанні і з тэхаглядам - незразумела, на каго зарэгістраваная машына. А страхавое пасведчанне, як правіла, Л1 (для ўласных патрэб - Sputnik), больш таннае, а трэба Л4 (для камерцыйных перавозак). І здарся якое ДТЗ - любая страхавая кампанія пацярпелых пасажыраў са страхоўкай Л1 заверне з ходу. Скажуць, звяртайцеся да перавозчыка па кампенсацыю", - адзначае старшыня АППП.
Пытанні да транспартнай інспекцыі
У рэгулярных перавозчыкаў шмат пытанняў да транспартнай інспекцыі Мінтранса. І галоўнае з іх - чаму да парушальнікаў закона "Аб аўтамабільным транспарце і аўтамабільных перавозках" ужываюцца санкцыі выбарча і не ў поўнай меры?
"Чаму транспартная інспекцыя выконвае свае функцыі толькі ў рамках указа №510? Чаму не складаюць пратаколы на парушальнікаў па ч.3 арт.13.3 КаАП "Незаконная прадпрымальніцкая дзейнасць", каб суд вырашаў, што рабіць далей з транспартным сродкам, на якім вялося нелегальнае возніцтва.
Час спыніць сваё існаванне ў такім выглядзе, а пачынаць ўжываць забарону на эксплуатацыю транспартнага сродку да суда. І тады перавозчык задумаецца, якая адказнасць можа наступіць. Пакуль жа ў сферы прыватных пасажырскіх перавозак - хаос", - адзначаюць у Асацыяцыі прафесійных перавозчыкаў пасажыраў.
Няроўныя ўмовы перавозак
У АППП лічаць, што для рэгулярных перавозчыкаў наўмысна ствараюць складаныя ўмовы працы. І калі ў бліжэйшы час не перагледзець сітуацыю, то ў краіне проста можа не застацца прыватнікаў, якія працуюць на маршрутах афіцыйна.
"Па выніку будзе празмернасць транспарту, нерэгулярнага, а прафіцыт у гэтай сферы заўсёды дрэнна. На дарогах стане менш бяспечна. Вялікая канкурэнцыя прымусіць прыватнікаў рабіць больш танны рамонт машын, а на дарогах кіроўцы будуць ладзіць гонкі ў барацьбе за кліента. Гэта парушае ўсе канвенцыі аб бяспекі дарожнага руху", - заявіла старшыня асацыяцыі Кацярына Станкевіч.
Кінуць усё - сысці ў нерэгулярку
Перавозчыку Вадзіму Жылінскі не раз прапаноўвалі кінуць усё і перааформіцца ў нерэгулярнага перавозчыка пасажыраў. Маўляў, будзеш займацца тым жа відам дзейнасці, працаваць на маршрутах. І грошай дакладна дадасца. Але Вадзім ад такой ідэі адмовіўся. Кажа, не хоча працаваць як заяц у полі.
"Мне спакойна ад таго, што я працую сумленна. Больш за тое, у рэгулярным возніцтве таксама можна зарабляць добрыя грошы. І гэта кажучы сацыяльна адказны перад людзьмі. Плаціш падаткі.
Напрыклад, у мяне хварэе мама. І я бачу, якое лячэнне ёй аказваецца з боку дзяржавы, якія льготныя рэцэпты на круглыя сумы ёй выпісваюць. Адкуль гэтыя грошы на яе лячэнне, на медпрэпараты? Вядома, у тым ліку з падаткаў", - адзначае перавозчык.
Незаконныя звышпрыбыткі
Вадзім Жылінскі упэўнены: тыя, хто займаецца нерэгулярныі перавозкамі, проста хочуць звышпрыбыткаў.
"Яны хочуць купляць новыя аўтобусы кожны год, атрымліваць шмат грошай. Але так усе людзі хочуць - зарабляць шмат і лёгка. Аднак мала хто думае пра адказнасць, пра бяспеку, пра сумленнасць", - перакананы Вадзім.
Рэгулярныя перавозчыкі распавядаюць, што неаднаразова сутыкаліся з пагрозамі ў свой адрас. Іх прасілі сысці з выгаднага маршруту. Білі шыбы ў іх мікрааўтобусах, праколваюць у іх шыны.
Сяброўства не атрымалася
У Асацыяцыі прафесійных перавозчыкаў пасажыраў прапаноўвалі нерэгулярным перавозчыкам дапамогу ў пераафармленні дакументаў.
"Мы казалі, што дапаможам ім, легалізуем іх. А яны кажуць - мы да вас не пойдзем, мы будзем ваяваць!" - адзначылі ў асацыяцыі.
Там лічаць, што на рынку перавозак павінна быць здаровая і сумленная канкурэнцыя.
"Тады парадак і будзе, калі ўсё ў роўных умовах. А ў нас канкурэнцыя паміж кіроўцамі на дарогах - хто хутчэй. Мы ўпэўненыя: пакуль усё не сядуць за стол перамоваў, пакуль разам не паспрабуем вырашыць праблему і стварыць для ўсіх роўныя ўмовы - нічога не будзе. Трэба абмяркоўваць ўсім сумесна праблему", - перакананыя рэгулярныя перавозчыкі.
Як арганізаваць здаровую канкурэнцыю на рынку пасажырскіх перавозак? І не ператварыць прыбытковы і сацыяльны бізнэс у бітвы за кліентаў? Якія меры прадпрымае транспартная інспекцыя для таго, каб навесці парадак на рынку пасажырскіх перавозак? І якія санкцыі прымяняе цяпер ведамства ў дачыненні да нерэгулярных перавозчыкаў, якія незаконна працуюць на рэгулярных маршрутах?
Пазіцыя транспартнай інспекцыі
Рэдакцыя Sputnik атрымала адказы на пытанні за подпісам першага намесніка начальніка транспартнай інспекцыі Мінтранса Чэслава Часнойця. Публікуем асноўныя вытрымкі.
"Транспартная інспекцыя ажыццяўляе кантроль у адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь № 510" Аб удасканаленні кантрольнай (нагляднай) дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь, Палажэннем аб парадку арганізацыі і правядзення праверак, зацверджаным Указам і Законам Рэспублікі Беларусь ад "Аб аўтамабільным транспарце і аўтамабільных перавозках".
"Формамі кантролю за выкананнем заканадаўства ў галіне аўтамабільнага транспарту з'яўляюцца выбарачныя і пазапланавыя праверкі, а таксама мерапрыемствы тэхнічнага характару".
"У прыватнасці, праводзяцца маніторынгі, суб'ектам накіроўваюцца рэкамендацыі па ліквідацыі недахопаў, выяўленых у ходзе аналізу транспартнай дзейнасці, што дазваляе прадухіліць прычыны і ўмовы, якія спрыяюць учыненню парушэнняў у далейшым".
"Таксама суб'ектамі праводзіцца тлумачальная праца аб патрабаваннях заканадаўства ў галіне транспартнай дзейнасці аб тыповых парушэннях, якія выяўляюцца падчас кантрольных мерапрыемстваў".
"Пры выяўленні парушэнняў заканадаўства ў галіне транспартнай дзейнасці да правапарушальніка прымяняюцца меры адміністрацыйнага ўздзеяння, выдаюцца загады (патрабаванні) аб ліквідацыі парушэнняў. Калі перавозчык-ліцэнзіят дапускае грубыя парушэнні правілаў і ўмоў выканання ліцэнзуемага віду дзейнасці, то адпаведныя матэрыялы накіроўваюцца ў Міністэрства транспарту і камунікацый для прыняцця далейшага рашэння па дадзеным факце (выдача прадпісанні аб ліквідацыі выяўленых парушэнняў, прыпыненне альбо спыненне дзеяння лiцэнзii)".
