https://bel.sputnik.by/20210811/pratasevch---pra-pratesty--belarus--pratsu-nexta-1055590347.html

Пратасевіч - пра пратэсты ў Беларусі і працу NEXTA

Пратасевіч - пра пратэсты ў Беларусі і працу NEXTA

Sputnik Беларусь

Сузаснавальнік прызнанага ў Беларусі экстрэмісцкім Telegram-канала NEXTA Раман Пратасевіч даў вялікае інтэрв'ю RT. Sputnik Беларусь публікуе поўны тэкст... 11.08.2021, Sputnik Беларусь

2021-08-11T20:17+0300

2021-08-11T20:17+0300

2021-08-12T09:05+0300

раман пратасевіч

беларусь

пратэсты пасля выбараў у беларусі

пратэсты

telegram-канал

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e5/08/0b/1055584194_0:0:1379:776_1920x0_80_0_0_aa6ed8fcb2cd5a0bfba70395808bd5d4.jpg

– Ром, прывітанне. Напэўна, магу сказаць, рады цябе бачыць жывым, здаровым, нават з тэлефонам. Між іншым, гэта вельмі важная рэмарка. Таму што ў інтэрнэце ходзіць шмат чутак пра тое, што за цябе вядуць Twitter, і гэтак далей, і гэтак далей. Шмат іншых чутак пра цябе ходзіць. Але ты жывы і здаровы, быццам бы ўсё добра. Я прапаную адразу перайсці на ты. Таму што дзякуючы Twitter мы даўно ўжо знаёмыя.– Так, некалькі гадоў.– Хацелася б адкруціць назад, калі ствараўся праект NEXTA. Ён ствараўся ў тым ліку пры ўдзеле Уладзіміра Чудзянцова. Скажы шчыра, вы тады хацелі зрабіць толькі медыя нейкае, ці вы ўжо думалі пра тое, што будуць выбары, пра тое, што можна будзе ў гэтым неяк паўдзельнічаць?– Па-першае, я не стаяў ля вытокаў NEXTA, абсалютна не. І больш за тое, я да праекта далучыўся толькі пасля таго, як Чудзянцова арыштавалі на мяжы пры яго спробе з'ехаць з Беларусі ў Польшчу. Таму да гэтага часу, у прынцыпе, я не меў ніякага дачынення да праекта. Я ведаў пра яго існаванне, я ведаў, што Уладзімір працуе са Сцяпанам (Пуціла, стваральнік Telegram-канала NEXTA. - RT).Першапачаткова гэта ўсё наогул атрымалася - я распавядаў ужо гэтую гісторыю неаднаразова - проста з песенькі. Гэта быў кавер на гурт "Сплін", здаецца. І як раз тады гэтая група школьнікаў-падлеткаў - яна і называлася NEXTA. І адтуль усё гэта і пайшло. Пазней ужо гэта перарасло ў сур'ёзны YouTube-праект, і пазней гэта перарасло і ў Telegram-праект, як раз тады, калі Telegram толькі-толькі знаходзіў папулярнасць, але ўжо, у прынцыпе, пра яго ўсе ведалі.І першапачаткова гэта не быў палітычны праект. Сапраўды гэтак жа, напэўна, як і большасць беларускіх медыя, нават цяпер закрытых, - яны не былі першапачаткова асабліва палітычнымі праектамі. Накіраванымі асабліва, дапусцім, на антыдзяржаўную дзейнасць. Зусім не.– Гэта значыць, гэта ў тым ліку ўсе гарадскія парталы, якія мы з табой выдатна ведаем, і раптам яны за некалькі месяцаў сталі палітычнымі.– Тут трэба, напэўна, назваць таксама рэчы сваімі імёнамі. І вось гэтая няўдалая рэвалюцыя, якая адбылася ў Беларусі, яе збольшага рабілі журналісты і блогеры. Ніяк не нейкія мясцовыя апазіцыйныя палітыкі.– У такой рэвалюцыі, на твой погляд, быў патэнцыял рэальны? Таму што, памятаеш, яшчэ дзесяць гадоў таму была рэвалюцыя праз сацыяльныя сеткі. Цяпер яна мігрыравала ў Telegram, па сутнасці, і розныя іншыя медыя. Ты кажаш, што палітычных сіл як бы не было, былі блогеры. Але ж у выніку потым з'явіліся палітычныя сілы.– Тое, што было ў 2011 годзе, рэвалюцыя праз сацыяльныя сеткі, у прынцыпе, гэта з самага пачатку было накіравана толькі на тое, каб арганізаваць некалькі акцый пратэсту. А што тычыцца сітуацыі, якая была ў мінулым годзе, то, безумоўна, першапачаткова многія Telegram-каналы - яны ж нават не падтрымлівалі нейкага канкрэтнага кандыдата ў кандыдаты ці не падтрымлівалі канкрэтна, дапусцім, там Цапкалу, Латушку, Ціханоўскую, усё роўна каго.– Яны былі супраць Лукашэнкі.– Так. Сапраўды гэтак жа, як і Ціханоўская была не самастойным кандыдатам, а па сутнасці кандыдатам "супраць". І менавіта гэтым была абумоўлена яе досыць шырокая - па беларускіх мерках - падтрымка. У параўнанні з папярэднімі выбарчымі кампаніямі.– Я з табой пагаджуся ў тым, што тут вельмі сур'ёзную ролю адыгралі медыя, блогеры. Але ж у нейкі момант да вас прыйшлі палякі.– Па-першае, яны прыходзілі нават не персанальна да мяне. Яны, сапраўды, пару разоў прыходзілі. І я, у прынцыпе, пра гэта распавядаў следству.Але гэта зноў жа, з майго пункта гледжання, гэта было проста, што прыходзілі нейкія мужыкі ў касцюмах. Відаць, што, хутчэй за ўсё, палітыкі. І ўсё. Я працягваў працаваць разам са сваёй рэдакцыяй і разам са сваімі журналістамі. Я на гэта ўсё проста не адцягваўся. Што адбывалася ў кулуарах, куды там хадзіў Сцёпа, пра што ён мог дамаўляцца і на якія гранты ён падпісваўся - гэтага я не ведаю па той простай прычыне, што я быў заняты рэальна працай. У мяне не было часу хадзіць і сустракацца там з палітыкамі ці дамаўляцца пра якую-небудзь дапамогу, дамаўляцца аб падтрымцы.– Але табе грошы плаціў сам Пуціла.– Так. Але гэта былі зусім невялікія грошы.– Колькі?– Дзесьці, напэўна, у дыяпазоне ад $1200 да $1500.– У месяц.– Так. Гэта невялікія па еўрапейскіх мерках грошы.– Але табе ён рэгулярна ў канверце даваў грошы, у канцы месяца.– Гэта ж усё электронныя грошы.– Крыпта.– Не, PayPal. Гэта значыць PayPal або на карту.– Але прыходзілі яны з яго рахунку, не з нейкай крыніцы левай, іншай?– Так.– Напэўна, варта прызнацца, раз мы з табой сустрэліся тварам у твар. Я публікаваў не так даўно відэа з твайго тэлефона. Гэта было 9 жніўня, ноччу з 9 на 10 жніўня. Вы сядзіце ў нейкай кватэры. Мякка кажучы, яна выглядае сапраўды не па-багатаму. Там Ян Рудзік, Сцёпа Пуціла, ты. І вы абмяркоўваеце: зараз на вуліцы ў Мінску рэвалюцыя, у вас радасць. Там шкарпэткі Рудзіка валяюцца ў кутку. Ён у Tinder перапісваецца з нейкай дзяўчынай. Як ты памятаеш тую ноч, з 9-га на 10-е?– Па-першае, гэта не ноч з 9-га на 10-е. Таму што з 9-га па 11-е мы жылі ў рэдакцыі. І гэта відэа... Я не памятаю, калі менавіта яно знята, але я разумею, пра што гаворка. Яно было відавочна знята пазней. Альбо пазней, альбо раней.– Але ўсё роўна, на вуліцы ў Мінску нешта адбывалася, таму што вы гэта бурна абмяркоўвалі.– Магчыма, гэта быў вечар, я не ведаю... 14 ліпеня. Ніяк не прамежак з 9 па 11 жніўня. Таму што ў гэты прамежак асабіста я за трое сутак дома быў, напэўна, два разы па паўтары гадзіны. Проста прыйсці, памыцца, пераапрануцца - усё. Гэта значыць, сапраўды, тады было вельмі шмат працы, таму...– Што ты адчуваў у тыя дні год таму?– Гэта быў, сапраўды, вельмі сур'ёзны спектр эмоцый. Гэта былі зусім розныя адчуванні. Больш за тое, я магу сказаць, што, натуральна, калі такія падзеі адбываліся, я памятаю, што 11 жніўня нават былі нервовыя зрывы, ужо пачыналіся.Таму што фактычна трое сутак не спаць, трое сутак нон-стоп у такім напружанні. Калі збольшага з-за таго, што ты рабіў, у тваім родным горадзе адбываюцца падобныя рэчы... Гэта ўсё роўна так ці інакш уплывае на галаву, гэта цісне на псіхіку. Ты адчуваеш сваю, безумоўна, нейкую адказнасць за тое, што адбываецца. Нават нягледзячы на ​​тое, што ў гэтыя дні ты проста сядзіш і як канвеер перапрацоўвацца тысячы паведамленняў, тысячы здымкаў з месцаў падзей. І гэта па сутнасці проста інфармацыйная праца, прычым у супервелізарным тэмпе.– Але вы ж каардынавалі ўжо 9-га. Вы пісалі месца збору...– Не, стоп. Мы абнародавалі план.– Ну так.– Так. Але абнародаваць ... не план, а афішу - гэта яшчэ не каардынацыя.– Я табе скажу так. Я быў у Мінску ў гэтыя дні на вуліцах. І я на свае вушы чуў, калі ўжо не 9-10-11-га, а там пазней было...– Пазней было, так...– Калі людзі сапраўды пісалі, яны стаялі і абмяркоўвалі ўслых, чаму NEXTA або іншыя вашы Telegram-каналы, "Беларусь галаўнога мозгу" і іншыя, прызнаныя экстрэмісцкімі зараз на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, не скідваюць нам, куды ісці. Гэта значыць 9-га вы скінулі афішу, як ты кажаш.– Так.– Ты не лічыш гэта арганізацыяй?– Арганізацыяй - так, але не каардынацыяй.Я не скрываю, што над маршрутамі перамяшчэння людзей падчас нядзельных акцый пратэсту працаваў у тым ліку і я. Так. Але менавіта вось непасрэднай каардынацыяй 9-10-11-га - яе не магло быць хоць бы таму, што ў краіне фізічна не было інтэрнэту.Іншае пытанне ў тым, што мы гэта актыўна асвятлялі. Так, мы распавядалі пра кропкі супрацьстаяння. Але ў той жа час можна сказаць, што ва ўсіх Telegram-каналаў у гэты час былі тысячы журналістаў на вуліцах. Гэта, па сутнасці, быў кожны чалавек, які здагадаўся наладзіць сабе проксі ў Telegram, ці здагадаўся паставіць які-небудзь Psiphon (дадатак для доступу да заблакіраваных рэсурсаў. - RT), або, я не ведаю, падключаўся да якога-небудзь хатняга інтэрнэту, праходзячы міма шматпавярховых дамоў. Таму гэта складана назваць каардынацыяй, гэта было самае хуткае публікаванне інфармацыі, у тым ліку ў кропках напружання...– Ты лічыш сябе сааўтарам спробы дзяржаўнага перавароту, рэвалюцыі - як заўгодна ты можаш гэта назваць?– Напэўна так.Я шчыра верыў у тое, што я рабіў. І я рабіў гэта зусім не дзеля таго, да чаго пазней і ў тым ліку цяпер прыходзіць апазіцыя. Я сапраўды ў многіх момантах быў, напэўна, нават залішне ідэйным і залішне верыў у нейкія ідэалы. Якіх, на жаль, у рэальным жыцці значна менш, чым я думаў.– Я глядзеў шмат тваіх інтэрв'ю. Добра табе зараз сапраўды даюць мець зносіны. Мне здаецца, гэта вельмі добра - спазнаць той бок. Мы з табой па розныя бакі барыкад былі, напэўна, заўсёды, нават калі дзесяць гадоў таму пазнаёміліся, адзін аднаго часам не разумелі. Калі ты зразумеў, што твая ідэя разыходзіцца з тым, што робяць людзі за суседнімі сталамі, у суседніх арганізацыях? Калі ты зразумеў, што павярнулі не туды? І ты ўжо распавядаў, што паспрабаваў, умоўна кажучы, выйсці, стаць фатографам Ціханоўскай, неяк мінімізаваць свой удзел вось у гэтай радыкальнай тусоўцы.– Тут было два моманты. Па-першае, у прынцыпе, ужо, напэўна, у снежні, можа быць, нават у лістападзе, стала, увогуле, дастаткова зразумела, што... рэвалюцыя ўжо скончылася. У плане таго, што без вуліцы немагчыма ажыццявіць рэвалюцыю.– "План Перамогi" (праект апазіцыі па сілавым супрацьстаянні ў 2020 годзе - RT.), Вось гэта вось усё...– Я шчыра скажу, я яго нават не чытаў. Да гэтага часу. Я скажу шчыра. Пытанне ў тым, што калі, ты, як чалавек, які працуе з вуліцай, працуе над тым, каб неяк заклікаць людзей, чуць іх меркаванне, умоўна кажучы, што людзям падабалася, не падабалася, нават у кожным з асобна ўзятых нядзельных маршаў... І увогуле, што я выразна разумеў - гэта тое, што па сутнасці рэвалюцыя ўжо скончылася. І зараз лепшае, што можна рабіць, - гэта не падстаўляць людзей лішні раз. І я наогул лічыў - і гэта таксама адкрыта даносіў, - што ў дадзенай сітуацыі хутчэй лепш вярнуцца да нейкіх больш простых рэчаў. Папулярызаваць нацыянальную культуру, гісторыю, мову. Гэта значыць вяртацца больш да такіх рэчаў. З улікам таго, што вулічная частка ўжо немагчыма. А ў тым, што тычыцца, дапусцім, санкцый, можа быць, ты памятаеш, але я не памятаю, шчыра кажучы, у гісторыі ніводнага выпадку, калі санкцыі прыводзілі б да змены палітычных рэжымаў у асобна ўзятай дзяржаве.– Беларусь, па-мойму, паўжыцця ў санкцыях, заўсёды абкладзена. Расія таксама цяпер ужо шмат гадоў. Гэта не працуе.– Так. Але зноў жа гэта значыць...– Але бяднеюць простыя людзі. Самае крыўднае. Тыя самыя работнікі прадпрыемстваў, заводаў.– Я, у прынцыпе, таксама ўжо неаднаразова пра гэта гаварыў і неаднаразова гаварыў пра тое, што зразумела, што для той жа апазіцыі санкцыі - гэта проста апошні інструмент ціску. Таму што іншых інструментаў у іх, на жаль, ужо няма. Але пытанне этычнасці і такіх заклікаў - ён застаецца адкрытым.– Калі тут прызямліўся самалёт RyanAir з табой, з тваёй сяброўкай Соф'яй (Сапегай. - RT), вы сталі героямі. Літаральна праз тыдзень вас ужо там ненавідзелі. Усе твае знаёмыя, сябры. І нават зусім нядаўна ты таксама ў Twitter пісаў, што ніхто не ўзгадаў пра Соф'ю, калі пра "Чорную кнігу Беларусі" распавядаў, і Ян Рудзік, калі я не памыляюся. Я не магу не спытаць, як у яе справы.– У Соф'і усё выдатна на самай справе. Безумоўна, ёй цяжка, безумоўна. Таму што, калі мяне і на суткі затрымлівалі бывала, я разумеў, што да чаго, і мне значна прасцей - у плане ўмоў, у плане разумення таго, што адбываецца, як адбываецца, чаму адбываецца. Безумоўна, для Соні, якая заўсёды была такім... яна была проста звычайнай студэнткай, яна наогул ніколі не тычылася палітыкі, не лезла ў гэтыя разборкі. Гэта значыць да таго, як са мной пазнаёмілася, яна наогул паняцця не мела, як арганізавана палітыка, як нейкія рэчы знутры выглядаюць і гэтак далей. Гэта значыць, яна працавала на гэтым Telegram-канале...– Ты яе на крывую дарожку вывеў.– Не, у той момант, калі мы пазнаёміліся, яна ўжо працавала на Telegram-канале. Але яна працавала проста як наёмны рабочы, яна не ўкладвала ў гэта нават нейкую ідэалагічную падаплёку.– Гэта значыць, калі яна публікавала ў "Чорнай кнізе" асабістыя дадзеныя сілавікоў, журналістаў - мае ў тым ліку, напэўна, яна магла апублікаваць, - гэта значыць яна за гэта проста атрымлівала грошы і ідэалогіі пад гэтым у яе не было?– Па сутнасці не. Яна наогул, у яе нават няма ні аднаго там фота з БЧБ (бел-чырвона-белы сцяг - RT.). Яна ніколі ў мітынгах не ўдзельнічала, нават у Вільнюсе. Яна ні разу не хадзіла на нейкія мерапрыемствы - нічога. Яна заўсёды была чалавекам, вельмі далёкім ад палітыкі. І ўжо калі мы пачалі сустракацца, яна з маіх слоў, таму што я чалавек, які стала жыве на навінах, крыху больш пачала пазнаваць ад мяне. Але тым не менш для яе адразу вось так вось трапіць у СІЗА КДБ - гэта, вядома, быў шок. І вядома, ёй цяжка, я не буду утойваць. Але цяжка чыста ў эмацыянальным плане. Таму што, натуральна, сядзець нават пад хатнім арыштам і не мець магчымасці нікуды выйсці і гэтак далей... Яна была звычайнай студэнткай, наогул, яна далёкая ад усяго гэтага. Таму, безумоўна, яна прывыкае. Гэта значыць з ёй усё нармальна, яна трымаецца. Але, безумоўна, ёй цяжэй, чым...– Я цябе, у прынцыпе, разумею, ты заўсёды быў апазіцыянерам, назавем гэта так. Але ці не гучыць з тваіх слоў, што яна, наадварот, больш цынічная і жорсткая? Што яна публікавала персанальныя дадзеныя. Скажу табе сур'ёзна, гэта не вельмі прыемнае адчуванне, калі твае асабістыя дадзеныя публікуюць, туды спам закідваюць і гэтак далей. Яна не мела пад гэтым ідэалогіі, яна проста гэтым зарабляла грошы. Гэта ж неяк, наадварот, больш непрыемна.– Я думаю, пра гэта лепш пагаварыць з ёй. Таму што гэта вось адна з тых рэчаў, якія мы ніколі не абмяркоўвалі. Гэта значыць я ведаў, што гэта яе праца. І тое - я б не называў гэта нават працай, таму што ёй плацілі таксама мізэрна на самай справе. Гэта было так, проста...– Таксама Пуціла плаціў?– Не. "Чорная кніга" - гэта зусім асобны праект. Гэта наогул на самай справе кучка ўніверсітэцкіх сяброў з ЕГУ. І проста адзін чалавек, які пачаў уваходзіць у палітычны рух, набраў штат супрацоўнікаў са сваіх універсітэцкіх сяброў - вось і ўсё. Гэта ўвогуле ў Вільнюсе.– А яны грошы адкуль атрымлівалі?– Гэта добрае пытанне. І зноў жа - тут я не ведаю. Таму што я не працаваў у дадзеным праекце. Гэта значыць я ведаў пра яго, безумоўна, у мяне тут былі знаёмыя, сябры. Але хто менавіта і якім чынам даставаў грошы - я гэта нават следству не змог расказаць.– Ты неаднаразова казаў, і я таксама не магу не спытаць. Вось усё ж такі пра грошы. Ты неяк распавёў, што зацікаўлены быў адзін расійскі вельмі багаты чалавек. Усе пачалі гадаць, хто гэта. Літаральна на днях Іван Церцель назваў прозвішча Міхаіла Хадаркоўскага. Шмат разоў гучала імя Дзмітрыя Навошы, гэта Sports.ru і "Трыбуна". Наколькі шмат яшчэ іншых імёнаў ты можаш назваць расійскіх, напрыклад, і вельмі ўплывовых людзей, якія дапамагалі вам так ці інакш?– Я проста адразу растлумачу сітуацыю.Уся справа ў тым, што я ніколі не лез у фінансавыя пытанні. Мне гэта проста было не трэба. Таму што я заўсёды разумеў, што лезці ў фінансавыя пытанні - гэта яшчэ горш, чым у палітычныя. Таму што менавіта ў фінансавых пытаннях заўсёды і крыецца самы вялікі бруд і самыя вялікія разборкі. Менавіта таму я заўсёды максімальна цураўся гэтага. Менавіта таму я не магу сказаць, проста таму, што я не ведаю, хто менавіта як там мог фінансаваць, хто якія інтарэсы выяўляў. Таму што мая мэта была простая. Я праект NEXTA успрымаў, я маю на ўвазе Telegram-праект, як свой праект. І я ім займаўся. Для мяне гэта было, сапраўды, маё дзецішча. Што рабіў Сцяпан, як, груба кажучы, дырэктар ўсёй арганізацыі, якім чынам. Ён мог з кімсьці кантактаваць. З кім ён меў зносіны, адкуль ён браў грошы, і гэтак далей - гэта быў яго галаўны боль, і гэта былі яго справы. Я ў іх не лез. Гэта значыць, адзінае, то што я раней казаў, я проста бачыў у радку залічэння на кашальку PayPal - усё. Проста назва нейкага прадпрыемства.– Усё-такі, прыходзіла не з карты Сцяпана, а з розных...– Не, я маю на ўвазе, адкуль гэтыя чуткі пра расійскага бізнесмена пайшлі. Я гэта ўжо раней распавядаў, у тым ліку, на тэлеканале АНТ, Маркаву. Пра тое, што так, сапраўды, такі факт быў. Але чым ён завяршыўся, ці былі сустрэчы, як яно далей было - я не ведаю.– Зусім нядаўна Аляксандр Лукашэнка сказаў даволі такую ​​сенсацыйную рэч, якая ўзбурыла, мякка кажучы, расійскія медыя. Тыя страшныя фота са зброяй, якія ў цябе былі. Быццам бы як прыязджалі следчыя з ДНР, правялі з табой гутарку...– З ЛНР.– З ЛНР, да, прыязджалі ўсё ж такі? І пераканаліся, што нібыта ты нікога не забіваў, а фота было пастановачнае.– Я не ведаю, калі шчыра, у чым яны пераканаліся. Заявы яны рабілі зусім нейкія вялізныя. І, з улікам таго, колькі адтуль гучала наогул па-сапраўднаму нейкіх вар'яцкіх заяў, пра тое, што я там ледзь не сафары на людзей спраўляў, за нейкія сумы, што, натуральна, з'яўляецца адкрытым трызненнем. Больш за тое, я на тэрыторыі ЛНР нават ні разу і не быў. Таму, я думаю, лепш пытанні гэтыя ім задаваць. А ў тым, што тычыцца астатніх аспектаў, па-першае, я ўжо неаднаразова супрацоўнічаў са следствам. І давайце будзем начыстую. Калі б да мяне былі нейкія пытанні па гэтай лініі, я б напэўна і тут не сядзеў, і абвінавачанні б у мяне былі зусім іншыя. Да таго ж, разумееце, гэта інцыдэнт, які быў... я вярнуўся яшчэ ў канцы 2015-га года. І пасля гэтага ў мяне былі і вобыскі, і сустрэчы з тым жа ГУБАЗіКам (Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй. - RT) і гэтак далей. Шчыра скажу, мне было некалькі дзіўна назіраць за тым, што проста прапаганда шмат у чым выкарыстала вось гэты негатыўны вобраз. Хоць усе выдатна разумелі, што, калі б да мяне былі пытанні па гэтай частцы, то я б сеў яшчэ тады, у 2015-м, у 2016-м годзе.– Але ты так ці інакш не адмаўляеш, што ты там быў, побач з палком "Азоў", або ў ім.– Так.– Але тут яшчэ адно вялікае пытанне. Ты ж ведаў, што яны рэальна нацысты. Чаму ты да іх туды папёрся?– Па-першае, думаю, любы чалавек, які так ці інакш знаёмы з прадстаўнікамі гэтага падраздзялення, можа сказаць, што, па-першае, там нейкіх адкрытых нацыстаў або ультраправых, іх не больш працэнтаў 10-ці. А па-другое, зноў жа, я не магу ведаць усяго. Але я ні разу не бачыў таго, каб былі там нейкія катаванні ці жорсткія зносіны. Я нават там і палонных ні разу не бачыў. Хоць, увогуле, жыў...– Можа, проста не бралі?– Не ведаю. Але, зноў жа, я чалавек, які там два разы ў жыцці быў на перадавой. Адзін раз наогул, сапраўды, проста бег з камерай... І мяне тады параніла.– А так вось тое раненне было... Нават ёсць відэа, як цябе там забінтоўваюць.– Так, я там сяджу, і там відаць. Тое відэа, наколькі я ведаю, яно пазней нават у інтэрнэце шырока афішавалася. Сапраўды, я сяджу, мне аказваюць першую дапамогу, я сяджу ў грамадзянскай форме адзення. Ну, наўрад ці, калі б я там быў нейкім баевіком, ці яшчэ кімсьці, я б бегаў у грамадзянцы па перадавой. Так што ўсе тыя абвінавачванні былі для мяне крыўднымі. Я туды трапіў, таму што шукаў шляхі паехаць, папрацаваць на вайне. Таму што доўгія гады, і нават пасля, я хацеў працаваць, у тым ліку, як ваенны журналіст, працаваць на фронце, і гэтак далей. Гэта тое, што мяне прыцягвала. І нават маё трапленне на Украіну, у "Азоў", было проста звязана з тым, што мне ўдалося дамовіцца, каб я проста быў як фатограф. Пры гэтым падраздзяленні...– За гарачымі кадрамі праехаў.– Так.– Мы ўспомнілі тваю сяброўку, Соф'ю, пра цябе казалі, што ты раптам стаў здраднікам для збеглых тваіх былых калег. Але скажу так, напэўна, прагучыць крыўдна, але для іх, і, напэўна, для дзяржаўных медыя ты такі "збіты лётчык". Ты ім ужо не цікавы, таму што маеш зносіны з намі. А нам ты становішся менш цікавым, таму што нічога не адбываецца ўжо ў краіне. Ты сваё адпрацаваў, і цяпер проста сядзіш і чакаеш суда, па вялікім рахунку. Цяпер была такая "бегунья", яе называюць "бягуха", Ціманоўская. І, я думаю, яшчэ наперадзе будуць падобныя персанажы. Якіх выкарыстоўваюць, а потым што з імі будзе? Твае бацькі, яны да гэтага ў Польшчы? Што з імі наогул? Ці ў Вільнюсе?– Не, мае бацькі жывуць у Варшаве. Наколькі я ведаю, яны працуюць на нейкіх абсалютна звычайных працах. Яны больш падрабязна не казалі. Бацька, я ведаю, што быццам бы дзесьці на мэблевай фабрыцы. А мама знайшла нейкую больш нармальную спакойную працу, не гэтак, скажам так, працазатратную. Але яны ніяк не звязаны з палітыкай. І яны ніяк не звязаны з нейкімі структурамі...– Але іх жа выкарыстоўвалі вельмі жорстка, цягалі на мітынгі. Ты сам пра гэта казаў.– Так, так. Я бачыў гэта па рэакцыі людзей, па рэакцыі бацькоў. Таму што я некалькі разоў тэлефанаваў. І тыя словы, якія яны казалі, мяне, калі шчыра, дзівілі. Таму што яны не верылі ні аднаму слову, якія асабіста я казаў, нават калі набіраў па відэасувязі, і казаў: "Мама, прывітанне, усё добра". Не, цябе катуюць, не, вось, усё дрэнна, не, цябе прымушаюць, у цябе там амаль што не аўтаматчыкі за спіной стаяць, і гэтак далей. І, натуральна, у гэтай сітуацыі мне было вельмі шкада сваіх бацькоў. Таму што, па-першае, я выдатна разумею іх пачуцці. Напэўна, калі б мой сын быў пераследаваны дзяржавай, і потым бы апынуўся ў турме КДБ, я б, напэўна, таксама за яго хваляваўся. Але, ва ўмовах, калі яны знаходзіліся ў эпіцэнтры ўсіх гэтых падзей, калі яшчэ журналісты, палітыкі, усе тэлефануюць па 10 разоў на дзень, кажуць: "Трымайцеся, яму ж там, напэўна, дрэнна, і гэтак далей". Напэўна, калі мне штосьці ў дзень будуць 20 разоў казаць, паўтараць розныя людзі, я таксама, напэўна, пачну ў гэта верыць. Таму, на жаль, так, тут найбольшымі эмацыянальнымі заложнікамі аказаліся мае бацькі, а не я.– А зараз іх, мякка кажучы, кінулі. Ты перастаў быць цікавы як...– Яны працуюць на звычайных працах, так.– Гэта значыць, з імі вось гэтыя фонды...– Не ў палітычных структурах... Я не ведаю, наколькі ім там дапамагаюць, не дапамагаюць. Але праца ў іх абсалютна звычайная, наогул ніяк не тычыцца ні палітычных структур, нічога.– Што б ты сказаў тым людзям, якія жывуць у гэтым інфармацыйным, не тое каб вакууме, а ў інфармацыйным негатыве? Таму што, калі чытаеш гэтыя Telegram-каналы, страшна жыць становіцца, праўда. Выходзіш на вуліцу - усё зусім па-іншаму. Што б ты сказаў людзям, якіх, сапраўды, шмат, і ты таксама згадваў калісьці, што вельмі многія спалохаліся нават проста адміністрацыйных нейкіх штрафаў, уцяклі. Ужо прайшоў год, а яны там - іх фонды кінулі, усё кінулі і працаваць афіцыянтамі таксама немагчыма.– Па-першае, сапраўды, многія людзі, якія ўцякаюць, ім на самай справе не пагражала нічога. Альбо ж яны атрымалі штраф, альбо 10 сутак. Пры гэтым іх нават ніхто не чапаў, іх рэальна ніхто не біў, нічога... яны самі ў гэтым прызнаваліся. Гэта значыць, выйшлі на мітынг, атрымалі суткі, штраф. І з'ехалі ў Еўропу, як палітуцекачы.Тут два моманты. Па-першае, важна разумець, што такія правілы гульні. Калі ты ў Беларусі выходзіш на пратэст, то ты павінен быць гатовы да таго, што цяпер ужо можаш і на 30 сутак адправіцца ў ізалятар. Такія правілы гульні. Ты, калі да гэтага не гатовы...– Не выходзь.– Не выходзь. Гэта раз. І другі момант - ён складаецца ў тым, што ў многіх, нават маладых людзей, яшчэ, напэўна, з нейкіх савецкіх часоў засталося, што ў Еўропе, вось там, прабачце, долары на дрэвах растуць, ці што там ўсё так добра і гладка. Так, па ўзроўні жыцця, не будзем адмаўляць відавочнае, так, у многіх еўрапейскіх краінах, безумоўна, узровень жыцця вышэй, чым у Беларусі. Толькі для гэтага ўзроўню жыцця трэба мець адукацыю мясцовую, трэба працаваць, трэба ведаць мову. Трэба мець, як мінімум, добрую спецыялізацыю. А большасць людзей, якія з'язджаюць, яны з'язджаюць у нікуды. Абсалютна. А праблема яшчэ ў тым, што большасць бежанцаў - яны ўсё роўна застаюцца...– У сваёй супольнасці.– У сваёй супольнасьці, яны практычна не выходзяць у знешні свет. Натуральна, адаптавацца неяк, асімілявацца, прывыкнуць да новых умоў, знайсці нармальную працу - гэта вельмі складаны працэс. Дапусцім, выязджаць у тую ж Літву. Там таксама нядрэннае такое беспрацоўе. Літоўская мова - нават элементарна вывучыць яе нашмат складаней, чым польскую, якая, напэўна, працэнтаў на 60 нават лексіка супадае з беларускай мовай, проста крыху іншае вымаўленне. Гэта значыць, калі ў Польшчы хаця б гэта хоць неяк рэальна, то людзі, якія з'язджаюць у Літву, ў Латвію - там зусім па-іншаму. І там абавязкова трэба ведаць мову. Там абавязкова трэба пацвердзіць сваю спецыялізацыю. Зразумела, што, дапусцім, якія-небудзь айцішнікі - яны, у прынцыпе, могуць з'ехаць у любую краіну свету. Яны ведаюць англійскую, яны ведаюць мовы праграміравання, усё, ім больш не трэба. А звычайныя людзі, працоўныя, будаўнікі...– Ты казаў, што зарабляў $1300-1500. Кажучы аб узроўні жыцця там, сказаў, што гэта не такія вялікія грошы. Але пагадзіся, зарабляючы паўтары тысячы долараў у Беларусі, можна, у прынцыпе, нядрэнна жыць.– Так. Але я жыў не ў Беларусі. У той жа Літве, наколькі я памятаю, там сярэдні мінімальны заробак - нешта ў раёне €800. Але я атрымліваў €1200.– Так сабе перспектыва, вядома.– Ну, €1250. Гэтыя распіскі ты можаш сам знайсці, у інтэрнэце таксама публікавалі ўсё. Гэта была мая рэальная зарплата. Таму, я жыў таксама вельмі-вельмі звычайна. Не скажу, што дрэнна, не скажу, што багата - нармальна. Але проста гэта абсалютна звычайны, сярэдні ўзровень, не больш і не менш.– Ты быў адным з аўтараў Telegram-канала, які адрозніваецца даволі такі жорсткай рыторыкай. Я не ведаю, хто так пісаў, чый гэта слэнг быў. Але зараз на Украіне вельмі распаўсюджана такая гісторыя, па блакіраванні кансерватыўных Telegram-каналаў, пастоў, блогераў. Ці працавалі вы менавіта ў нейкім такім ключы супраць прапаганды, дзяржТБ, "ябацек"? Гэта значыць, вы неяк выкарыстоўвалі падобныя тэхналогіі?– Па-першае, трэба называць рэчы сваімі імёнамі. Першапачаткова нават праект NEXTA, ён быў сапраўды журналісцкім, хай і незвычайным. Пазней практычна ўсе Telegram-каналы і ўсе апазіцыйныя медыя сталі сродкам прапаганды. Таму, натуральна, я разумею, што мы займаліся прапагандай, і няма чаго саромецца. Дзяржаўныя журналісты сапраўды гэтак жа займаюцца прапагандай. Гэта проста два бакі, дзяржава і апазіцыя. І так, мы займаліся прапагандай, але ў той жа час не спрабавалі ладзіць нейкія войны блакіраванняў, падаваць скаргі, і гэтак далей. Гэта значыць, былі групы нейкіх кіберпартызан, якія нібыта гэтым займаліся - кінуць страйк на канал ці яшчэ штосьці, яны гэтым займаліся. А Telegram-каналы ўсё роўна займаліся больш інфармацыйнай і інфармацыйна-прапагандысцкай часткай, безумоўна. І неабходнасці, асабліва ў інтэрнэт-супрацьстаянні, не было. Таму што беларуская дзяржава, на жаль, трэба, напэўна, называць рэчы сваімі імёнамі, інфармацыйны парадак дня прайграла цалкам, і асабліва ў інтэрнэце. Прысутнасці дзяржавы не было фактычна наогул ніякай. І інтэрнэт фактычна цалкам належаў апазіцыі.У адрозненне, дапусцім, ад той жа Расіі, дзе, наколькі я ведаю, Крэмль як раз вельмі акуратна і граматна працуе і з блогерамі, і з сегментамі сацсетак, і з граматным прасоўваннем нейкіх тэзісаў. А ў Беларусі гэта ўсё на той момант, знаходзілася яшчэ ў куды больш зародкавым становішчы. Таму разграміць інфармацыйны парадак дня дзяржавы было абсалютна не складана. І для гэтага не патрэбны былі нейкія блакіроўкі, для гэтага не патрэбны былі нейкія страйкі. Таму што ўсё і так належала нам.– Ты ў адным з інтэрв'ю сказаў, што ў цябе ёсць ідэя ці то нейкага медыяпраекта, ці то дзяржаўнай працы ў інтэрнэце. Калі можаш распавесці падрабязней, ці сфарміраваў ты гэты праект, і калі яго чакаць, у перспектыве. Карацей, Раман Пратасевіч запусціць сваё медыя.– Так, і ўжо хутка.– Ачмурэць.– Яшчэ, натуральна, застаюцца некаторыя шурпатасці. Я думаю над тым, наколькі гэта будзе нейкім маім персанальным брэндам, альбо, усё ж такі, рабіць нейкі асобны медыяпраект. Я не кажу, што ён з самага пачатку будзе вялікі. Але планы ў мяне ёсць. І планы, магчыма, што напалеонаўскія. Тым больш, што цяпер у Беларусі практычна няма СМІ, якія былі б пасярэдзіне.– Гэта значыць, ты хочаш рабіць нешта пасярэдзіне.– Так.– Ты сышоў ад той радыкальнай апазіцыі.– Безумоўна. І гэта тое, чаго цяпер патрабуе грамадства. Таму што грамадства стомлена ад ашалелай прапаганды з хейт-спічам. Грамадства стомлена ад пастаянных абвінавачанняў адзін аднаго. Гэта значыць, што адкрыць апазіцыйныя Telegram-каналы, што адкрыць праўладныя Telegram-каналы - там проста паток абраз, і такой прама заўзятай прапаганды. Я ж хачу зрабіць тое, што будзе адказваць, па-першае, запытам грамадства, па-другое, запытам часу. І зрабіць штосьці на нейтральнай паласе, тое, што кожны зможа спакойна чытаць. І больш за тое, даносіць многія тэзісы прынцыпова з новага боку. Я спадзяюся, што буду спрыяць таму, каб, і чыноўнікі, і дзяржава, усё ж такі, станавіліся больш адкрытымі да каментарыяў, да выказванняў. У такім духу. Таму ідэй шмат, планаў шмат. Галоўнае, каб усё атрымалася.– Галоўнае, каб атрымалася. У цябе, так ці інакш, наперадзе суд. Задам такое пытанне, кім ты сябе бачыш гадоў праз пяць, дзесяць?– Чалавекам. Гэта самае галоўнае. Заставацца чалавекам у любой сітуацыі. Я не думаю, што я куды-небудзь буду з'язджаць з Беларусі. Я ўжо і раней неаднаразова адзначаў, скажу шчыра, я набегаўся. Большую частку свайго жыцця я то там, то там, то там пажыў. Мяне вось так вось матала ад Данбаса да Нью-Ёрка. Напэўна, настае ўжо той момант, калі я хачу спыніцца, пачаць жыць, і спакойна працаваць. Не збегчы кудысьці, не быць у стане вайны - вось гэта для мяне галоўней, чым усё астатняе. І таму я сябе бачу, безумоўна, самае галоўнае, чалавекам. У якога ёсць нейкі падмурак. У якога ёсць свае погляды. І які, як я спадзяюся, будзе прыносіць карысць грамадству і далей.– Як бы я да цябе ні ставіўся і што б ні казаў раней у СМІ, сапраўды, кропля павагі ёсць, таму што ты ў эфіры дзяржТБ заявіў, што ты застаешся нязгодным з палітыкай цяперашніх улад, што ўсё яшчэ лічыш сябе ў нейкай ступені ўмераным ужо апазыцыянэрам - ты толькі што прызнаўся, што ты больш не радыкал. Ты ўжо казаў пра санкцыі. І мы вельмі шмат гаворым зараз пра ўплыў Украіны, Польшчы, наогул заходніх краін. Калі ты там знаходзіўся, калі ты быў адным з рэдактараў і аўтараў Telegram-канала NEXTA і іншых потым ужо, ды ў цябе не было доступу да грошаў, магчыма. Але ты адчуваў, што, можа быць, навязванне парадку ідзе нейкае? Вось, было такое адчуванне, што з тым жа Пуцілам або, прабач Госпадзі, з Матолькам, з кімсьці яшчэ, і з іншымі ў гэтых структурах, працуюць з боку Захаду?– Па-першае, многія дзеянні, напэўна, тут адкрыю невялікую тайну, многія рэчы, якія выглядалі першапачаткова суперспланаванымі ці нейкім сур'ёзным ходам, яны вырашаліся літаральна на хаду, і вырашаліся ўдзельнікамі даволі вядомага чата "Хата", пра які ты таксама напэўна ўжо чуў. І многія рэчы - яны адбываліся спантанна. Гэта значыць, рашэнні, нават нейкія палітычныя моманты, гэтыя рашэнні прымаліся рэальна групай журналістаў і блогераў. У тым, што тычыцца парадку дня, ад сябе магу сказаць, што пакуль я працаваў у NEXTA, ніякіх парадкаў дня не было. Але, зноў жа, я сышоў з праекта ў канцы верасня.– Ёсць жа вядомы чат, дзе штаб Святланы Ціханоўскай посціць нейкія навіны, і гэта потым расцягваюць усё.– Не-не, я якраз перад гэтым гаварыў пра чат "Хата" - гэта першапачаткова чат, дзе шмат у чым і нараджаліся нейкія рашэнні, якія прыводзілі да вулічных пратэстаў, да рэвалюцыі, і гэтак далей. Але гэта было агульнае абмеркаванне. Пазней, калі ўжо сфарміраваўся ў Вільнюсе выразна выбудаваны штаб Ціханоўскай, безумоўна, амаль усе Telegram-каналы пачалі працаваць на яе інтарэсы, і даваць больш тыя тэзісы, якія патрэбны былі штабу, тыя тэзісы, якія прапаноўваў штаб.Таму што атрымалася, што асноўная частка гэтага чата, які першапачаткова быў агульнаблогерскім, і дзе шмат у чым нараджалася будучая рэвалюцыя, большасць удзельнікаў гэтага чата проста сталі прадстаўнікамі штаба Ціханоўскай. Ці ўваходзілі ў гэты штаб, з часам. Сапраўды, ужо пачынаючы недзе з кастрычніка мінулага года, гэта быў той парадак дня, які задаваў штаб. Глупствам было б гэта адмаўляць. Таму што гэта і так прыкметна. Але так каб наўпрост сутыкацца з тым, каб нейкія заходнія палітыкі давалі нейкія метадычкі, ці яшчэ што, асабіста я з такім не сутыкаўся.Я не сутыкаўся па той простай прычыне, што, нават нягледзячы на ​​тое, што працаваў над тактыкай пратэсту, асабіста пісаў шматлікія анонсы, і прыдумляў назвы маршаў, іх маршруты, і гэтак далей, нават нягледзячы на ​​тое, што я рабіў досыць вялікі аб'ём працы, мяне ўсё роўна не падпускалі да штаба. Я нават не мог быць фізічна ў штабе. І таму што адбывалася там - я не ведаю. Мяне проста не дапускалі настолькі, і на нейкія тыя нарады, дзе такія рэчы, я не выключаю, што і маглі абмяркоўвацца.– Адчуваецца трохі крыўда ў тваіх словах. Я не магу не задаць пытанне. Таму што вельмі шмат мне яго задавалі, калі я тут быў год таму. Вось гэтыя людзі, якія ходзяць па Мінску з бел-чырвона-белым сцягам, у мяне да яго адно стаўленне, у цябе іншае, ты маеш на гэта права. Але вельмі часта мне задавалі мае калегі журналісты ў эфірах: а як да Расіі гэтыя людзі ставяцца? Вось, як ты асабіста ставішся да Расіі? І да Уладзіміра Пуціна. І як, ты думаеш, стаўленне тых людзей, якія хадзілі год таму даволі вялікімі групамі тут па Мінску? Як яны ставіліся?– На самай справе, з таго, што я ведаю, досыць шмат было людзей, якія не былі нейкімі заўзятымі нацыяналістамі ці людзьмі праеўрапейскіх поглядаў. Я, напэўна, магу адкрыць невялікі сакрэт, і расказаць пра сябе, што, у прынцыпе, і так ведалі многія людзі з майго акружэння. Я не празаходні чалавек. Я лічу, што пазіцыя Беларусі павінна быць, як такая ўсходне-еўрапейская Швейцарыя. Таму што я лічу, што Беларусь можа зарабляць транзітам, IT, медпаслугамі, пры жаданні і банкамі, і гэтак далей. Я лічу, што, больш за тое, Беларусь як была, так і павінна заставацца буфернай зонай паміж Усходам і Захадам. І, як кажуць, мець з гэтага нейкія плюшкі. Не ісці ні на Усход, ні на Захад. Заставацца такой нейтральнай тэрыторыяй. І, сапраўды, ісці нейкім сваім курсам развіцця. Не выбіраючы паміж вектарам Усходу і вектарам Захаду.– Ты як Аляксандр Рыгоравіч, шматвектарны.– Не, я проста лічу, што гэта аптымальная пазіцыя. Нават у адным з інтэрв'ю, калі ўжо Аляксандра Рыгоравіча ўспамінаць, то я казаў, што, напэўна, адна з тых рэчаў, якія ў яго добра атрымліваліся, гэта досыць доўгі час шукаць баланс паміж Усходам і Захадам. Іншае пытанне, вядома, якім чынам і якімі скандаламі часам. Але, тым не менш, гэты баланс - ён хоць бы ў нейкім выглядзе існаваў.– Але цяпер сам Захад выбудаваў, разгарнуў Беларусь ад Захаду на Усход. Як ты ставішся да гэтага?– Хутчэй адмоўна. Таму што я не з'яўляюся прыхільнікам інтэграцыі з Расіяй. Я не буду гэта адмаўляць. Таму што я лічу, што Беларусь павінна заставацца ў нейтральным статусе. Успамінаючы санкцыі, тут важна разумець, што ўсе гэтыя санкцыі - яны штурхаюць Беларусь яшчэ больш у бок Расіі. І гэта факт. І яны будуць працягвацца. Цяпер новыя амерыканскія санкцыі. ЗША, Канада, Вялікабрытанія, усе гэтыя санкцыі - яны яшчэ больш будуць падштурхоўваць Беларусь да Расіі.Дарэчы, яшчэ адна рэч, пра тое, што ўсе кажуць, што многія, асабліва ў апазіцыі, могуць быць не прыхільнікамі інтэграцыі. Але тут важна разумець, што, па-першае, беларуская апазіцыя першапачаткова спрабавала, нават той жа штаб Ціханоўскай, у прынцыпе, спрабаваў пасылаць сігналы Крамлю, аб тым што яны гатовыя на перамовы. Іншае пытанне, што з імі ніхто не захацеў размаўляць.– Безумоўна.– І для іх, як мне здаецца, гэта цалкам лагічна, што, калі на Усходзе нас не хочуць слухаць - мы пойдзем на Захад. І атрымліваецца так, што цяпер, у прынцыпе, уся апазіцыя - яна займае выключна празаходні вектар. Хоць на пратэсты выходзілі многія людзі, якія маглі быць і камуністамі, і нават людзі прарасійскіх поглядаў маглі выходзіць. Таму што, на той момант, і першапачаткова, самая масавая акцыя, дапусцім, якая была, яна ж была звязана з чым - людзі выходзілі пад лозунгам супраць гвалту.– Яна была добра пададзеная. У тым ліку, вамі.– Гэта таксама пытанне інфармацыйнай работы.– Як раз пад завяршэнне, пра інфармацыйную працу. Мы гаварылі пра людзей з твайго флангу. Сапраўды гэтак жа коратка, можа быць, пракаменціраваць, характарызаваць людзей з гэтага боку. Давай пачнём з адыёзнага Рыгора Азаронка. Які ён, табе здаецца?– Рыгор заняў сваю нішу на дзяржаўным тэлебачанні. Але, безумоўна, часам тыя рэчы, якія ён кажа, і тое, з якой экспрэсіяй ён гэта кажа, выклікаюць у мяне нейкае непаразуменне. Скажам так. Я думаю, што мы з ім яшчэ ўжывую пазнаёмімся, ужывую, можа быць, абмяркуем. Я думаю, што і ў яго відавочна ёсць, што спытаць. Але рабіць высновы пра яго як пра асобу, мяркуючы толькі па яго працы, я не стану. Вядома, яго стыль, яго гэтая вось унікальная экспрэсія, часам такія прамовы на мяжы сапраўднага трэштока - гэта выглядае, як мінімум, дзіўна, асабліва для дзяржаўнага тэлебачання. Дзе ён адна з самых, напэўна, вядомых асоб, у тым ліку, дзякуючы свайму фармату працы, дзякуючы сваёй экспрэсіі. Але я лічу, што, ўсё ж такі, такога на дзяржаўным тэлебачанні не павінна быць, фармату. І такога часам адкрытага трэша, які вымаўляецца.– Калі мы (RT) сюды прыехалі, вы заўважылі?– Так.– Як гэта выяўлялася? Было вельмі шмат хейта на адрас журналістаў, RT.– Па-першае, нават калі казаць пра той жа хейт, ён быў узаемны, пачнем з гэтага. І не трэба гэтага баяцца. Таму што, так, мы былі два супрацьдзейныя бакі. У тым, што тычыцца таго, як быў прыкметны прыезд, як гэта ўсё называлі, "расійскі дэсант", проста стала прыкметна, наколькі, па-першае, памянялася рыторыка. Значна выразней і хутчэй стала падача. Таму што беларуская дзяржаўная журналістыка, асабліва на момант жнівеньскіх падзей, яна апынулася абсалютна бяззубая і безабаронная.Але ў цэлым - змянілася рыторыка. Яна стала больш выразнай. Я б гэта назваў нават, напэўна, у нейкай ступені, расійскім стылем. Я маю на ўвазе, нават калі казаць пра паводзіны Пуціна, або пра стылістыку расійскай дыпламатыі, якая, на самай справе, больш жорсткая. Я лічу, што беларускай знешняй палітыцы, ужо ў сітуацыі, якая склалася, трэба запазычыць стыль вядзення перамоў расійскага МЗС, расійскіх нейкіх топ-чыноўнікаў. Таму што цяпер склалася такая сітуацыя, калі трэба быць для беларускай дзяржавы і для беларускіх чыноўнікаў цвёрдымі ў сваіх заявах. Таму я лічу, што ёсць рэчы, якія можна запазычыць. І тады яны сталі прыкметныя, таму што, вельмі моцна змянілася рыторыка. У параўнанні з тым, да чаго ўсе прывыклі. І я памятаю, што нават тады сярод прадстаўнікоў Telegram-каналаў, блогераў, журналістаў гэта таксама было часткова як выклік. Таму што, калі з'яўляюцца, сапраўды, сур'ёзныя канкурэнты...– Цікавей гуляць.– Цікава гуляць, у тым ліку, да. Таму што, ўсё ж такі, расійская прапаганда вельмі магутная. Я маю на ўвазе не з абразлівага пункта гледжання, а ў асноўным з пункта гледжання самога фармату працы. Тое, як працуе расійскае дзяржаўнае тэлебачанне - гэта, усё ж такі, трохі іншы ўзровень.– У завяршэнне хачу спытаць. Прайшоў год, за год тваё жыццё змянілася, вось так вось, усё наадварот. Пра што ты шкадуеш, за гэты год, чым ты ганарышся, і што табе не ўдалося зрабіць. Ці, наадварот, удалося. Тут можа быць такі двайны адказ. Пра што ты шкадуеш?– Напэўна, ні пра што.– Нават пра тое, што сеў у самалёт Афіны-Вільнюс?– Тым не менш нават дзякуючы гэтаму я адкрыў для сябе шмат рэчаў. Дзякуючы таму, што я апынуўся ў Беларусі. Я паглядзеў на многія рэчы з іншага боку. І я асабіста пераканаўся, што свет зусім не чорна-белы, якім ён здаецца часам, чытаючы афіцыйную прэсу ці нейкія Telegram-каналы. Што ўсё нашмат больш складана. І я асабіста змог пагутарыць з многімі людзьмі, якіх я раней лічыў апанентамі. Я шчыра скажу, я не думаў, што нават мы з табой пагаворым. Нягледзячы на ​​тое, што так шмат гадоў знаёмыя. І, у цэлым, сапраўды, многія рэчы пакінуць свой след, і эмацыянальны, і псіхалагічны.У той жа час, гэта навучыла мяне шмат чаму. І нават сытуацыя з пасадкай самалёта - яна, напэўна, нарэшце, прымусіла мяне спыніцца і цвяроза зноўку зірнуць на сваё жыццё. І зразумець, чаго я, сапраўды, хачу. І што я ўпускаў увесь гэты час. Таму, безумоўна, многія падзеі хацелася б змяніць. Але, калі казаць пра тое, што я шкадую ці не шкадую, то, напэўна, не. Ну, і неразумна шкадаваць пра мінулае. Таму што яно ўсё роўна ўжо мінулае, яно ўсё роўна ўжо было. Магчыма, калі б выбіраў варыянты, якія можна было змяніць, калі я выходзіў з праекта NEXTA, у мяне быў яшчэ адзін рабочы варыянт. Але я ўпарта спрабаваў, усё ж такі, трапіць у штаб Ціханоўскай. Прычым, у мяне гэта нават не адразу, увогуле, атрымалася. І, напэўна, мне, на той момант, трэба было проста сыходзіць не ў штаб. І гэта тая рэч, пра якую я шкадую. Таму што я заграз у палітыцы. Адна справа займацца журналістыкай і нейкімі журналісцкімі нават прапагандысцкімі праектамі. Зусім іншая справа апынуцца ў палітычных структурах.– Палітыка - гэта брудна.– Заўсёды. Брудней толькі фінансавы бок гэтага пытання.– Дзіўна гэта ад цябе чуць. Дзякуй, што пагадзіўся. Гэта, сапраўды, практычна нерэальна было, што сустрэнуцца два розныя берагі. Але, як бачым, гэта магчыма. Дзякуй.

беларусь

2021

Навіны

ru_BY

раман пратасевіч, видео, беларусь, пратэсты пасля выбараў у беларусі, пратэсты, telegram-канал