Якім павінен быць суверэнітэт: выпрабаванне часам
© Sputnik / Юрий Иванов
/ Падпісацца
У кантэксце 30-гадовай гадавіны падпісання Белавежскіх пагадненняў эксперты абмеркавалі, якія краіны цяпер рэальна валодаюць суверэнітэтам, як ім скарысталіся некаторыя з іх і для чаго ён патрэбны ў прынцыпе.
У чацвер, 30 верасня, у мультымедыйным прэс-цэнтры Sputnik Беларусь прайшоў круглы стол на тэму: "Падпісанне Белавежскіх пагадненняў. Выпрабаванне суверэнітэтам".
Эксперты абмеркавалі, якія краіны цяпер рэальна валодаюць суверэнітэтам, як ім скарысталіся некаторыя з іх і для чаго ён патрэбны ў прынцыпе.
Выключыць Гарбачова
Дэкан вышэйшай школы факультэта тэлебачання МДУ імя Ламаносава Віталій Траццякоў упэўнены, што распад СССР не быў прадвызначаны. На думку журналіста, Савецкі Саюз, уключаючы Прыбалтыку, можна было захаваць, але з канца 1989 гэта было зрабіць ужо складана з-за аднаго важнага фактару.
"Гэта Міхаіл Сяргеевіч Гарбачоў. Калі б ў 1989 годзе выключыць Гарбачова з палітыкі, знешняй і ўнутранай, можна было б пакінуць усё як ёсць. Гарбачоў вёў абсалютна няправільную па ўсіх напрамках палітыку, і, вядома, яго роля ў распадзе відавочная", - лічыць эксперт.
Паводле ацэнак журналіста-палітолага, суверэнітэтам у дакладным сэнсе гэтага слова цяпер валодае мінімальная колькасць дзяржаў, у прыватнасці, ЗША, Кітай і Расія.
"Большасць еўрапейскіх краін, колькі б яны ні крычалі, ніякім рэальным суверэнітэтам не валодалі і заўсёды знаходзіліся пад кантролем або прамой акупацыяй (у перыяд войнаў) іншых дзяржаў", - заявіў удзельнік гутаркі.
Ён упэўнены, што краіны Еўропы прыстасаваліся да наяўнасці вонкавага гаспадара, і іх раздражняюць дзяржавы, якія, напрыклад, хочуць выйсці з-пад кіравання, або тыя, у каго суверэнітэт захоўваецца доўгія гады.
Таксама Віталій Траццякоў мяркуе, што большасць былых саюзных рэспублік не маюць гісторыі самастойнай дзяржаўнасці (не ўнутры іншых краін): "Яскравы прыклад - гэта Украіна. Яны да гэтага часу не могуць прадэманстраваць інстынкт дзяржаўнага будаўніцтва. Усе робяць супрацьлеглае таму, што трэба рабіць для набыцця юрыдычнай незалежнасці".
Журналіст лічыць, што ёсць канстанты, якія нельга змяніць: гісторыя дзяржаўнасці і суверэннасці. Можа быць першае без другога, але калі няма ні таго, ні іншага, то краіна, на думку эксперта, аказваецца ў сітуацыі гандлю сваім суверэнітэтам (схаванага або адкрытага) альбо будаўніцтва, што магчыма пры наяўнасці моцнага лідара.
Як галасуе народ?
Старшыня Пастаяннай камісіі па правах чалавека, нацыянальных адносінах Палаты прадстаўнікоў Генадзь Давыдзька сканцэнтраваў увагу на тым, што перад падпісаннем Белавежскіх пагадненняў праводзіліся рознага роду рэферэндумы. Ні адзін народ не прагаласаваў за развал Савецкага Саюза, усе хацелі захавання, магчыма, у іншым выглядзе.
Таксама дэпутат упэўнены, што ні ў адной краіне народ не кіруе дзяржавай, усюды дзейнічае ўлада грамадскай думкі, а яна ствараецца тымі, у каго ёсць сродкі купляць інстытуты для яе фарміравання.
"Чалавек жа галасуе так, як яго прымусілі, непрыкметна для яго на працягу нават не яго жыцця, а апошняга актыўнага года або паўгоддзя, падбіраючы падзеі, як шулеры падбіраюць картачную калоду", - заявіў палітык.
Ён таксама пазначыў паняцце суверэнітэту як права прымаць самастойныя рашэнні і падтрымаў раней выказаную думку пра тое, як раздражняе той, хто спрабуе гэта рабіць.
Як суверэнітэтам скарысталася Германія?
Госць з Германіі, рэдактар часопіса World Economy Аляксандр Сасноўскі ўспомніў свае зносіны з Міхаілам Гарбачовым, які казаў, што нічога не мог зрабіць, ва ўсім вінавата асяроддзе.
Журналіст выказаўся аб суверэнітэце Германіі ў кантэксце яе ўз'яднання. Ён лічыць, што, калі б не СССР і Расія як правапераемніца, гэтай знакавай даты ў нямецкай гісторыі не было б.
"Суверэнітэт нямецкага народа адбыўся? - задаецца пытаннем эксперт. - Вось у дачыненні да Расіі - так, адбыўся. Яны робяць, што хочуць. Хочуць - дазваляюць Паўночны паток - 2, захочуць - заўтра яго закрыюць. Хочуць - дазваляюць СМІ, не хочуць - закрываюць, і ніхто нічога з гэтым зрабіць не можа".
Аляксандр Сасноўскі нагадаў, як перажылі сітуацыю, калі ўсё змянілася ў адзін момант.
"Вось гэты парад суверэнітэтаў, які абвясціў Ельцын - бярыце колькі хочаце - усё ўзялі. І ніхто ў выніку на працягу доўгага перыяду не мог сказаць, а што ж з гэтым рабіць, за выключэннем тых, хто гэта інспіраваў на Захадзе", - заявіў удзельнік круглага стала.
Канец - гэта чыйсьці пачатак
Падводзячы вынікі, дацэнт кафедры паліталогіі БДЭУ Аляксей Бяляеў успомніў словы з песні Уладзіміра Высоцкага: "Канец мой - яшчэ не канец: канец - гэта чыйсьці пачатак".
Палітолаг адзначыў, што тэндэнцыя да з'яўлення новых дзяржаў прывяла да падзелу Малдовы, страты часткі тэрыторыі Грузіяй і невядомага лёсу Нагорнага Карабаха.
"Калі гаворка ідзе пра Украіну, паўстае пытанне, хто вырашае: дзяржава (дзяржаўная ўлада) або народ, народ усёй краіны або насельніцтва пэўнай тэрыторыі? І мы ўбачылі праблему Крыма, рэспублік Данбаса. Такім чынам, толькі на тэрыторыі былога Савецкага Саюза мы назіраем сёння гэтыя цэнтрабежныя сілы, якія сталі працягам распаду вялікай імперыі", - заўважыў эксперт.
Аляксей Бяляеў прапанаваў звярнуць увагу на такую навуку, як геапалітыку, якая сфармуліравала некалькі відавочных думак. Напрыклад, што геаграфія шмат у чым уплывае на палітыку і значна мацней, чым некаторыя пра гэта думаюць.
Палітолаг вярнуўся да тэмы суверэннага рашэння Германіі адносна Паўночнага патоку і задаўся пытаннем, ці ў інтарэсах яно Берліна.
"Відавочна кожнаму чалавеку цвярозага розуму, што альтэрнатыўныя пастаўкі вуглевадароднай сыравіны для Германіі ў яе жыццёва важных інтарэсах. І забараняць гэта можа толькі чалавек, які дзейнічае не ў інтарэсах свайго народа", - падкрэсліў удзельнік дыскусіі.
Палітолаг удакладніў, што суверэнітэт трэба разумець не проста як магчымасць прыняць рашэнне, а зрабіць гэта менавіта ў сваіх інтарэсах. А цяпер, на яго думку, фарміруецца нейкая глабальная эліта, якая дзейнічае, сыходзячы з сваёй глабальнай цікавасці, а не людзей, якія пражываюць у пэўнай дзяржаве.
"Тое, што мы назіраем на прасторы былога Савецкага Саюза, - мы не вытрымліваем выпрабаванне суверэнітэтам, таму што большасць краін, якія пасля распаду СССР атрымалі незалежнасць, у той ці іншай ступені вымушана дзейнічаць на шкоду нават сваім грамадзянам, якія цяпер на іх тэрыторыях апынуліся", - сказаў на заканчэнне эксперт.
Чытайце таксама:
Выканкам СНД цесна ўзаемадзейнічае з інтэграцыйнымі аб'яднаннямі - Лебедзеў
Лукашэнка назваў СНД прыкладам раўнапраўнай інтэграцыі суверэнных дзяржаў
Сяргей Лебедзеў: ніхто ўжо не хавае СНД, усе кажуць пра перспектывы
