Адключэнне расійскіх банкаў ад SWIFT і замарозка актываў ЦБ. Што далей?
10:28 02.03.2022 (абноўлена: 10:37 02.03.2022)
© REUTERS / Chris Helgren
Падпісацца
Эксперты мяркуюць, што да анансаваных Захадам санкцый Расія гатова і значнай шкоды не панясе.
МІНСК, 2 сак – Sputnik, Вадзім Паўлаў. У пачатку гэтага тыдня кіраўнікі МЗС краін-удзельніц Еўрапейскага саюза ўзгаднілі новыя, "больш жорсткія санкцыі" супраць Расіі на фоне спецаперацыі, якая праходзіць на ўкраінскай тэрыторыі. У іх ліку – адключэнне шэрага расійскіх банкаў ад SWIFT і замарозка актываў Цэнтральнага банка Расіі, якія знаходзяцца ў фінансавых арганізацыях краін так званай "вялікай сямёркі" (за выключэннем Японіі).
Усе апошнія гады ЦБ РФ старанна нарошчваў золатавалютныя рэзервы, якія на люты гэтага года дасягнулі рэкордных паказчыкаў, пераадолеўшы адзнаку ў 643 млрд долараў. Гэта ставіла Расію ў топ-5 краін свету па запасах ЗВР, абыходзячы ў гэтым спіску ЗША, Канаду і ўсе краіны Еўрасаюза.
Паводле заяў, якія даносяцца з Захаду, - дадзеная мера паралізуе значную частку расійскіх ЗВР, што, па іх задуме, павінна заблакіраваць расійскаму Цэнтрабанку магчымасць прадаваць валюту на рынку, падтрымліваючы рубель.
Адключэнне ж расійскіх банкаў ад SWIFT павінна "перашкодзіць ім працаваць па ўсім свеце і эфектыўна заблакіруе расійскія экспарт і імпарт".
Простымі словамі: план Захаду ў тым, каб хутка абрушыць расійскую валюту і эканоміку.
Што цяпер чакае Расію і краіны былога СССР, эканомікі якіх цесна з ёй звязаны, разбіраўся Sputnik.
Чым пагражае адключэнне ад SWIFT?
У мінулую нядзелю ЗША і краіны Еўрасаюза аб’явілі аб гатоўнасці зрабіць адключэнне Расіі ад SWIFT. Аднак не ўсёй краіны, як Захад пагражаў на працягу васьмі гадоў, а толькі часткі расійскіх банкаў.
Паводле інфармацыі амерыканскага агенцтва Bloomberg, зараз разглядаецца адключэнне тых фінансавых устаноў, якія ўжо знаходзяцца пад санкцыямі (за выключэннем "Сбербанка" і "Газпромбанка"). У лік банкаў, якія ўвайшлі ў спісак, знаходзяцца "ВТБ", "Россия", "Открытие", "Новикомбанк", "Промсвязьбанк", "Совкомбанк" і "ВЭБ".
Канкрэтыкі краіны Захаду пакуль не далі.
У галаўной кампаніі SWIFT заявілі, што прымуць рашэнне аб адключэнні расійскіх банкаў пасля таго, як атрымаюць юрыдычныя інструкцыі з гэтай нагоды ад Еўракамісіі, Францыі, Германіі, Італіі, Вялікабрытаніі, Канады і ЗША, якія маюць намер забараніць шэрагу расійскіх арганізацый доступ да сістэмы.
"Мы працуем з уладамі названых краін, каб зразумець, якія арганізацыі закрануць меры, і адключым іх, як атрымаем адпаведныя юрыдычныя інструкцыі", - сказана ў паведамленні.
SWIFT уяўляе сабой міжнародную міжбанкаўскую сістэму перадачы інфармацыі і здзяйснення плацяжоў. Яна не валодае ніякімі актывамі і не кіруе рахункамі сваіх кліентаў. Яна толькі дазваляе банкам ва ўсім свеце адпраўляць і атрымліваць інфармацыю аб фінансавых аперацыях.
Так, дадзеная сістэма зручная і шырока прымяняецца ва ўсім свеце, аднак паралельна SWIFT існуе некалькі альтэрнатыўных сістэм абмену банкаўскай інфармацыяй, нагадвае дырэктар Інстытута сацыяльна-эканамічных даследаванняў, доктар эканамічных навук Аляксей Зубец.
"На SWIFT свет клінам не сышоўся, у свеце існуе некалькі сістэм абмену банкаўскай інфармацыяй – у тым ліку расійская і кітайская", - кажа ён.
Так, калі яшчэ пяць гадоў таму ва ўнутрырасійскіх разліках доля SWIFT перавышала 80%, то да сённяшняга дня яна знізілася ў чатыры разы – да 20%.
Уся справа ў тым, што з 2017 года ў РФ функцыянуе Сістэма перадачы фінансавых паведамленняў (СПФП), тэсціраваннем якой расійскі Цэнтрабанк займаўся з 2014 года. Калі першапачаткова СПФП была арыентавана на карыстальнікаў унутры краіны, то з мінулага года да яе падключылі банкі шэрага краін (акрамя краін ЕАЭС падключаны банкі Турцыі, Францыі, Японіі, Швецыі, Кубы, Таджыкістана). Па выніках 2020 года трафік паведамленняў праз СПФП перавышаў трафік SWIFT ва ўнутрырасійскіх плацяжах, прычым акрамя абедзвюх сістэм выкарыстоўваліся і іншыя каналы перадачы.
"Наша краіна не стаяла на месцы і ў нас ёсць уласны аналаг SWIFT, таму для звычайных грамадзян гэта не такая сур’ёзная праблема, – кажа дацэнт кафедры фінансавага менеджменту РЭУ імя Г.В. Пляханава Марыя Ярмілава. – Нават тыя санкцыі, якія зараз дзейнічаюць на шэраг расійскіх банкаў, звычайны кліент мог асабліва не адчуць. Пры гэтым бачыцца, што ўсе банкі наўрад ці будуць адключаны ад сістэмы, паколькі гэта, хутчэй, прынясе горшыя наступствы для кампаніі-трымальніка тэхналогіі SWIFT – усё ж гэта прыватная кампанія і яна атрымлівае даходы ад банкаў. Што тычыцца рэсурсаў, то пакуль мы бачым, што пастаўкі стабільныя. Нейкіх істотных аб’яў не зроблена".
Таксама адключэнне Расіі ад SWIFT не азначае, што расіяне пазбавяцца доступу да міжнародных плацежных сістэм Visa і Mastercard.
Так, абедзве плацежныя сістэмы ўжо аб’явілі аб адключэнні расійскіх банкаў, якія трапілі пад санкцыі, аднак гэта значыць, што гэтыя банкі не змогуць выпускаць новыя карты, тады як ужо выдадзеныя працягнуць працаваць у Расіі без абмежаванняў. Гэта магчыма дзякуючы Нацыянальнай сістэме плацежных карт (НСПК), якую як раз для перастрахоўкі ад такіх рэстрыкцый ў 2014 годзе стварыў ЦБ РФ. Сродкам кліентаў усіх банкаў на рахунках, прывязаных да карт дадзеных плацежных сістэм, таксама нічога не пагражае.
"Расійскі рынак плацяжоў сутыкнуўся з шэрагам санкцый, якія да канца не зразумелы індустрыі, – распавёў Sputnik генеральны дырэктар плацежнага сэрвісу Vepay Георгій Ніканаў. – На сённяшні дзень можна дакладна сказаць, што частка банкаў перастала забяспечваць магчымасць ажыццяўлення плацяжоў пры дапамозе бескантактавых Apple Pay, Google Pay. Адключэнне дадзеных сэрвісаў толькі крыху парушае канверсію ў анлайн-аплатах, прапаноўваючы зноў уводзіць рэквізіты карты ў аплатную форму, у "афлайне" пакупніку прыйдзецца зноў даставаць саму пластыкавую карту і праводзіць аплату пры дапамозе яе".
Паводле яго слоў, не варта турбавацца аб зменах прынцыпаў разлікаў і магчымасці ўплыву на іх звонку, паколькі ўсе плацяжы на тэрыторыі РФ апрацоўваюцца з дапамогай клірынгавага цэнтра НСПК.
"Усе банкі-эквайеры (у іх адкрыты разліковыя рахункі прадаўцоў) працуюць штатна, забяспечваючы мерчант-рахункам (на іх паступаюць плацяжы ад пакупнікоў) своечасовае пакрыццё грашовых сродкаў, – працягвае Ніканаў. – Безумоўна, абстаноўка, якая склалася, спрыяе развіццю і папулярызацыі расійскай плацежнай сістэмы "МИР", чыя эмісія расце ад года да года. Што будзе з міжнароднымі разлікамі і трансгранічнымі пераводамі зараз сказаць складана, паколькі ўсё мяняецца кожны дзень. Але мы працягваем штатна працаваць, забяспечваючы стабільны прыём эквайрынгавых плацяжоў і выплат на банкаўскія карты для нашых кліентаў і партнёраў".
Пры гэтым адключэнне Расіі ад SWIFT стукне па эканоміцы краін Захаду, адзначаюць апытаныя Sputnik эксперты, паколькі пры разліках з РФ за продаж сваёй прадукцыі, а таксама за пакупку нафты, газу, металаў і іншых тавараў, яны карыстаюцца менавіта гэтай сістэмай.
"Калі Еўропа адключыць Расію ад SWIFT, то якім чынам яны плануюць атрымліваць грошы за продаж сваёй прадукцыі ў РФ? Расія – 5-ы па велічыні гандлёвы партнёр Еўрасаюза, яны штогод прадаюць у РФ прадукцыі прыкладна на 80 млрд еўра. І якім чынам яны атрымаюць гэтыя 80 млрд, калі еўрапейскія банкі не змогуць кантактаваць з расійскімі? Гэта было б вельмі сур’ёзным ударам па еўрапейскай эканоміцы", - разважае Зубец.
Мяркуючы па заявах чыноўнікаў ЗША і ЕС, яны шукаюць спосабы захаваць у SWIFT магчымасці, якія забяспечваюць гандаль РФ энергарэсурсамі, разумеючы, якую шкоду адмова ад гэтых паставак нанясе сусветнай эканоміцы, асабліва еўрапейскай, працягвае кіраўнік аддзела макраэканамічнага аналізу ФГ "Финам" Вольга Беленькая.
"Учора Мінфін ЗША, абвясціўшы блакіруючыя санкцыі супраць ЦБ і Мінфіна Расіі, дадаў ЦБ РФ у генеральную ліцэнзію, якая дазваляе завяршыць аперацыі па фінансаванні энергетыкі з трапіўшымі пад санкцыі расійскімі структурамі да 24 чэрвеня", – кажа яна.
Адключэнне ад SWIFT – гэта не забарона праводзіць міжнародныя разлікі, але яно можа запатрабаваць пераход на іншыя сістэмы верыфікацыі здзелак, сцвярджае эксперт.
"Пакуль не будзе знойдзена прымальная альтэрнатыва, гэта можа ўскладняць, запавольваць транзакцыі, прыводзіць да росту іх кошту. Знешнегандлёвыя патокі могуць перабудоўвацца з улікам банкаў, якія не трапілі пад блакіруючыя санкцыі. Праблема складаецца яшчэ і ў тым, што, паводле паведамленняў у СМІ, многія контрагенты пакуль вывучаюць сітуацыю і пазбягаюць заключэння новых здзелак з расійскімі сыравіннымі таварамі, асцерагаючыся цяжкасцей у страхаванні, фінансаванні, магчымасці другасных санкцый", - заключае Беленькая.
Варта адзначыць, што на фоне ўвядзення антырасійскіх санкцый спотавыя кошты на газ у Еўропе рэзка выраслі – на хабе TTF яны ўзляцелі на 36% і склалі больш за 1,5 тысячы долараў за тысячу кубаметраў.
Таксама фіксуецца скачок коштаў на нафту – напрыклад, Brent падаражэла на 5% і перавысіла паказчык у 103 долара за барэль.
Што будзе з эканомікай РФ
Краіны Захаду таксама прынялі рашэнне замарозіць актывы расійскага Цэнтрабанка. Мэта – перашкодзіць ЦБ выкарыстоўваць золатавалютныя рэзервы для падтрымкі рубля ва ўмовах санкцыйнага ціску на эканоміку краіны.
Па стане на 18 лютага золатавалютныя рэзервы Цэнтрабанка Расіі складалі рэкордныя 643,2 долараў (што ставіць Расію ў лідары сярод усіх краін свету па дадзеным паказчыку, саступаючы толькі Кітаю, Японіі і Швейцарыі). Важна разумець, што яны размешчаны ў розных краінах у розных валютах, а таксама ў золаце.
Раскладку па валютных і геаграфічных паказчыках ЦБ РФ раскрываў у пачатку гэтага года па стане на сярэдзіну 2021 года – гэта значыць, з таго моманту прайшло больш за паўгода і расійскі Цэнтрабанк мог вывесці значную частку сродкаў з недружалюбна настроеных краін на фоне санкцыйных рызык. Па тых дадзеных – у краінах, якія ўводзяць сёння санкцыі, знаходзілася менш за палову ад усіх ЗВР.
Аб "замарозцы" абвясцілі краіны "вялікай сямёркі" за выключэннем Японіі – ЗША, Канада, Францыя, Германія, Італія і Вялікабрытанія. Японія заявіла аб далучэнні толькі да санкцый, якія прадугледжваюць адключэнне шэрага расійскіх банкаў ад SWIFT.
Зыходзячы са студзеньскіх дадзеных ЦБ РФ, можна выказаць здагадку, што доля актываў Цэнтрабанка, размешчаная ў краінах "вялікай сямёркі" без Японіі, складае каля 38% і блакіроўцы падвергнуцца каля 240 млрд долараў.
Так, нават за вылікам гэтых сродкаў, золатавалютных рэзерваў у Расіі больш, чым ва ўсіх краінах Еўрасаюза, а таксама ЗША і Канады.
Па словах вярхоўнага прадстаўніка Еўрасаюза па замежных справах і палітыцы бяспекі Жозэпа Барэля, Расія падрыхтавалася да магчымых абмежаванняў.
"Мы не можам заблакіраваць рэзервы Банка Расіі ў Маскве ці ў Кітаі. У мінулым годзе Расія стварыла ўсё больш месцаў для рэзерваў у краінах, дзе мы не можам іх заблакіраваць. Расія падрыхтавалася фінансава. Расія рыхтавалася да такой сітуацыі, адмаўляючыся ад долара і размяшчаючы рэзервы у еўра, йенах і юанях", - заявіў ён.
"Бягучая валютная структура актываў ЦБ невядома – апошнія даступныя дадзеныя адносяцца да сярэдзіны мінулага года, - кажа Беленькая. – Аднак абароненымі можна лічыць манетарнае золата ЦБ, якое знаходзіцца ў Расіі (цяпер яго ацэнка складае 132 млрд долараў), частка валютных рэзерваў у юанях (13%), валютны кэш, верагодна, рэзервы ў Міжнародным валютным фондзе (МВФ) і спецыяльных правах запазычання (SDR, разліковая адзінка МВФ). Відаць, гаворка можа ісці прыкладна аб палове рэзерваў, але, магчыма, і больш – за мінулы час ЦБ мог дадаткова падрыхтавацца да магчымых санкцый".
"Нешта, напэўна, ЦБ РФ паспеў выратаваць за апошнія дні, перацягнуць рэзервы з гэтых краін кудысьці яшчэ, - кажа Зубец. – Асноўная частка валютных запасаў, якія сёння ёсць у Расіі, гэта золата і юані".
Паводле яго слоў, для супрацьдзеяння блакіроўцы актываў і наступстваў ад яе Цэнтрабанк Расіі задзейнічаў цалкам працоўны механізм. "Усіх экспарцёраў, якія прадаюць сваю прадукцыю за мяжу, абавязалі прадаваць 80% сваёй валютнай выручкі на расійскім валютным рынку. Гэта яго і падтрымлівае", - распавёў Зубец.
На днях "ВТБ" апублікаваў дадзеныя, паводле якіх вынікі продажу прадукцыі расійскіх экспарцёраў на знешніх рынках па выніках 2022 года складуць больш за 600 млрд долараў, плюс яшчэ каля 50 млрд на рынку паслуг, кажа эксперт. А 650 млрд, адзначае ён, гэта вельмі сур’ёзныя, вялікія грошы, якіх з лішкам хопіць на падтрымку расійскага валютнага рынку. Тым больш з улікам таго, што продажы валюты складуць каля 80% ад прагназуемай сумы.
Пры гэтым, нагадвае ён, з боку дзяржаў, якія ўводзяць санкцыі, няма ніякай забароны на набыццё расійскіх нафты, газу і металаў – асноўных артыкулаў экспарту Расіі. Ніхто не забараняў і нават не плануе сёння забараняць пакупку гэтай прадукцыі з Расіі, а таму заяўленыя планы па выручцы рэалізуюцца, працягвае эксперт.
"Акрамя гэтага днямі Кітай заявіў, што выкупіць усю свабодную нафту ў Расіі – колькі яму будзе прапанавана купіць. Гэта значыць, калі раптам заўтра хтосьці адмовіцца ад расійскай нафты, то Кітай павыкупляе ўсё. Акрамя гэтага, Пекін зняў усе абмежаванні на ўвоз расійскай пшаніцы. Увогуле, у Расіі за спіной ёсць неабмежаваны рынак. У Кітаі разумеюць, што калі Захаду атрымаецца "прагнуць" Расію сёння, то заўтра прыйдуць за імі. Таму яны падтрымаюць РФ, у тым ліку за кошт закупак расійскай сыравіны, а значыць праціснуць Расію па валютным рынку Захаду будзе даволі складана", - распавёў Зубец.
Паводле яго слоў, Цэнтрабанк РФ дастаткова добра ўзброены для таго, каб пазбегнуць сур’ёзных наступстваў на валютным рынку.
"Калі ж казаць аб унутраным рублёвым рынку, то тут сітуацыя і зусім абсалютна кантраляваная і стабільная", – кажа эксперт.
Як санкцыі могуць паўплываць на краіны блізкага замежжа?
Краіны постсавецкай прасторы, за выключэннем балтыйскіх дзяржаў, не ўдзельнічаюць у антырасійскіх санкцыях, заяўляе Зубец, таму прамой пагрозы для іх сёння няма.
З пэўнымі праблемамі, паводле яго слоў, можа сутыкнуцца "ВЭБ", які рэалізуе шэраг праектаў на постсавецкай прасторы. Але, зноў жа, толькі ў тым выпадку, калі гэтыя краіны прымуць які-небудзь удзел у антырасійскіх санкцыях – у адваротным выпадку ніякіх пагроз няма.
"Таксама паміж Расіяй і краінамі былога СССР разлікі вельмі часта вядуцца не ў доларах і еўра, а ў нацыянальных валютах – рублях, тэнге і гэтак далей. І доля разлікаў у нацвалютах штогод расце", - працягвае эксперт.
"Расійскі рубель даволі актыўна выкарыстоўваецца ва ўзаемным гандлі з краінамі ЕАЭС і СНД, - пацвярджае дацэнт кафедры фінансаў і цэн РЭУ імя Г.В. Пляханава Алена Варанкова. – Так, у разліках з Беларуссю доля рубля дасягае амаль 80%, а з Казахстанам – 50-60%. Рубель таргуецца ў біржавых сістэмах гэтых дзяржаў, выкарыстоўваецца пры правядзенні банкаўскіх аперацый".
Паводле яе слоў, курсавая дынаміка расійскай валюты непасрэдна адбіваецца на кан’юнктуры ўнутраных рынкаў гэтых краін і курсах іх валют.
У найбліжэйшай будучыні пры стабілізацыі сітуацыі ва Украіне курс долара будзе знаходзіцца ў інтэрвале 80-90 рублёў, што ў існуючых абставінах не з’яўляецца крытычным ростам, рэзюміраваў Зубец.
>>> Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь
