https://bel.sputnik.by/20230413/chyrvona-yaechka-dy-gulyats-vyalts-abo-tradytsy-vyalkadnya-1074354630.html

"Чырвона яечка ды гуляць вяліць!", або Традыцыі Вялікадня

"Чырвона яечка ды гуляць вяліць!", або Традыцыі Вялікадня

Sputnik Беларусь

Этнограф Ларыса Мятлеўская нагадвае, як неабходна рыхтавацца да Уваскрэсення Хрыстова, і дзеліцца сакрэтам, навошта трэба дарыць асвячонае яйка на Вялікдзень. 13.04.2023, Sputnik Беларусь

2023-04-13T19:07+0300

2023-04-13T19:07+0300

2023-04-13T19:25+0300

этнограф

ларыса мятлеўская

вялікдзень

традыцыі

традыцыі і абрады

народныя традыцыі

рэлігія

культура

грамадства

цікавосткі

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e7/04/0d/1074357240_0:153:1632:1071_1920x0_80_0_0_29156e57987ec447095406e1b1142f73.jpg

Нарэшце прычакалі святое Вяліканне! Сёлета гэта ўрачыстае, прыгожае свята праваслаўныя вернікі і тыя, хто проста любіць гэту старажытную традыцыю, адзначаюць 16 красавіка.Адкуль пайшлі Вялікдзень і "пасха"Вялікдзень – веснавое свята старажытных славян у гонар жыватворнага і цеплатворнага Сонца, абуджэння прыроды і надыходу "вялікіх дзён палявых работ". Адсюль і яго назва. У гэты ж час хрысціянская царква адзначае радаснае і светлае свята – Уваскрэсенне Хрыстова, якое яшчэ называюць "Пасхай", што ў перакладзе азначае "выратаванне ад бяды"."Пасха", ці па-народнаму "Паска", як і Каляды, сямейная ўрачыстасць, калі прысутнасць ўсіх членаў сям’і за святочным сталом дапамагае здабыць кожнаму паасобку поспех і дабрабыт у бягучым годзе. У гэта хочацца верыць, і таму, каб свята было яшчэ даражэйшае сэрцу, ёсць сэнс прымаць удзел у традыцыйных прыгатаваннях.Вядома ж цяперашнім часам большасць велікодных завядзёнак, якіх свята прытрымлівалася калісьці не толькі вёска, адышлі ў мінулае. Ніхто не паліць вогнішча з суботы на нядзелю, не збіраюцца агулам разам, каб патанцаваць, не цалуюцца на вуліцах з сустрэчнымі знаёмымі, не сустракаюць на досвітку "гульню сонца", не "валочацца" па суседзях з песнямі, просячы яйка, не фарбуюць яйкі сотнямі, каб дзяліцца імі з усімі і, на жаль, рэдка ездзяць у госці да далёкіх сваякоў. Ды ўсё ж жаданне годна адсвяткаваць Вялічка, Вяліканне, Вялікдзень, Паску жыве і сёння.Як рыхтуюцца да святаКаб сустрэць вялікае свята як належыць, напрацягу амаль усяго тыдня ідзе падрыхтоўка святочных страў.Многія з гаспадынь самі фарбуюць яйкі, пякуць булкі і бабы, гатуюць тварожную "пасху" адмысловай формы, або робяць клінковы сыр, гатуюць іншыя разнастайныя святочныя прысмакі.У гаспадарцы ўсё вычышчаецца, вымываюць хату, мяняюць пасцельную бялізну, рыхтуюць да свята чыстую адзежу.Сімвалам адраджэння, пачатку жыцця "з чыстага ліста" лічыцца традыцыя дзецям і сабе купляць, або шыць што-небудзь новае з адзення. Аб тым, што гэта важна, нагадваюць радкі з народнай песні:У Чысты чацвер да ўсходу сонца ўся сям’я павінна вымыцца ў лазні, як кажуць "абмыць грэшныя плоці", каб мець моцнае здароў’е да новага Вялікадня. У гэты дзень фарбуюць яйкі і робяць гэта не толькі для таго, каб не перагрузіць працай суботні дзень, а таму, што чацвярговыя яйкі, як і чацвярговая соль, мелі асаблівае значэнне. Продкі лічылі, што яйкі, знесеныя ў чацвер і з’едзеныя ў нядзелю на Вялікдзень, абараняюць ад усялякай немачы. Праўда цяпер падобнае яйка цяжка атрымаць, і таму яно яшчэ больш каштоўнае.А яшчэ асвячоным у царкве яйкам мыюцца. Вось як калісьці гэта адбывалася. Вяртаючыся з царквы пасля "ўсяночнай", гаспадыня даставала з кошыка асвячонае яйка і клала ў паўмісак з вадой, у які часам кідала срэбны або залаты пярсцёнак. Кожны, перш чым сесці за стол, павінен быў абмыць гэтым яйкам твар: лоб, вочы, шчокі, вусны. Гэта рабілі для таго, каб быць здаровымі, чырвонашчокімі і моцнымі, як шкарлупіна яйка, а золата і срэбра быццам бы павялічвалі паспяховасць гэтых дзеянняў.У падарунак – яйкаТрадыцыя абменьвацца фарбаванымі яйкамі на Вялікдзень вядома многім. Згодна з павер’ем, чым больш падчас свята ты падарыў і атрымаў у дар фарбаваных яек, тым шчаслівейшым будзе жыццё ў гэтым годзе. Пагадзіцеся, што атрымаць у падарунак фарбаванае яйка вельмі прыемна, тым больш, калі яно па-мастацку аздоблена.У наш час мастацтвам аздаблення яек валодаюць адмысловыя майстры. Яны імкнуцца захаваць і перадаць праз майстар-класы такія народныя тэхнікі роспісу яек як крашанкі, крапанкі, драпанкі і пісанкі.Калісьці ўпрыгожваць яйкі было звычайнай справай для кожнай сялянкі, якая часта стварала сапраўдныя шэдэўры народнага мастацтва. Набыць падобныя яйкі няцяжка ў народных майстроў на выставах-кірмашах ці ў сувенірнай краме.І велікодная паштоўкаЁсць і яшчэ адзін прыемны сімвал свята і гэта – велікодная паштоўка!Вялікдзень – светлае свята. Таму ў перадсвяточныя дні хрысціяне просяць прабачэння, жадаюць шчасця адзін аднаму, дзеляцца навіной, што "Хрыстос Уваскрос!". Калісьці ва ўсім гэтым дапамагала велікодная паштоўка, якая нароўне з каляднай яшчэ ў пачатку ХХ стагодзя была ў лідарах па ліку перасылкі і ў Еўропе, і ў Расіі.Сюжэты гэтых паштовак былі самыя разнастайныя. На паштоўках можна было пабачыць і першыя аўтамабілі, і веласіпед, і паветраныя шары, а таксама некаторыя віды спорту.У Беларусі з ХІХ і да пачатку ХХ стагоддзя ў хаджэнні былі еўрапейскія, часцей з надпісамі на польскай мове, і расійскія адкрытыя лісты. Шмат паштовак суправаджалася цікавымі рускамоўнымі надпісамі, накшталт такіх:На паштоўках пісалі як звыклыя пажаданні з віншаваннямі, так і індывідуальныя. Напрыклад, на адкрытым лісце 1904 года кавалер піша паненцы:А вось што датычыцца беларускіх велікодных паштовак, то яны сталі з’яўляцца толькі ў пачатку 1990-х. Вось некалькі прыкладаў віншавальных надпісаў на іх:Цяпер жа, з развіццём глабальнай сеткі, лістуюцца ў асноўным у інтэрнэце або віншуюць са святам па тэлефоне. Але ж якое задавальненне: адчыніць паштовую скрыню, а там – сапраўднае папяровае віншаванне! – далей трымаць у руках паштоўку, паставіць яе на бачным месцы, каб пасля пакласці ў альбом ды праз гады раз-пораз браць ў рукі і ўзгадваць з хваляваннем той час, калі атрымаў гэты мілы сэрцу кавалачак паперы.Дарагія сябры, міру вам і дабра! З Вялікаднем! Хрыстос Уваскрос!Таксама на Sputnik:

беларусь

2023

Навіны

ru_BY

этнограф ларыса мятлеўская народныя велікодныя традыцыі продкаў свята вялікадня на вялікдзень культура спадчына беларусь лариса метлевская народные пасхальные традиции предков праздник пасхи на пасху наследие уваскрэсенне хрыстова воскресение христово