Заварылі кашу: 10 гадоў Еўрамайдану ва Украіне – фота

Урад Украіны 21 лістапада 2013 г. прыпыніў падрыхтоўку да заключэння пагаднення аб асацыяцыі з ЕС. Адказам апазіцыі сталі маштабныя акцыі пратэсту.

Першая з іх пачалася ў той жа дзень увечары на плошчы Незалежнасці (па-ўкраінску – майдан Незалежнасці), удзел у ёй прынялі каля 2 тыс чалавек.

На фота: удзельнікі акцый за еўраінтэграцыю Украіны падчас шэсця па Хрышчаціку, 2013 год.

Праз тры дні – 24 лістапада – мітынгоўцы абвясцілі сваю акцыю бестэрміновай, запатрабаваўшы ад прэзідэнта Украіны Віктара Януковіча падпісаць пагадненне аб асацыяцыі з ЕС і адправіць у адстаўку ўрад Мікалая Азарава.

На здымку: мужчына з ланцугом на мітынгу прыхільнікаў еўраінтэграцыі Украіны на плошчы Незалежнасці ў Кіеве.

Акцыя пратэсту перарасла ў адкрытыя сутыкненні з сіламі правапарадку.

На здымку: прыхільнікі еўраінтэграцыі Украіны падчас сутычкі з байцамі падраздзялення "Беркут" на плошчы Незалежнасці ў Кіеве, 2013 год.

У снежні на плошчы Незалежнасці ўзвялі палатачны гарадок, пратэстуючыя захапілі шэраг адміністрацыйных будынкаў у цэнтры Кіева, у тым ліку Дом прафсаюзаў і гарадской адміністрацыі.

На здымку: мужчына ля барыкад на вуліцы Хрышчацік у Кіеве, 2013 год.

Да маніфестантаў далучыліся сотні чалавек з Івана-Франкоўска, Львова, Цярнопаля, Чарнаўцоў і іншых гарадоў, у тым ліку прадстаўнікі праварадыкальных нацыяналістычных арганізацый.

На здымку: удзельнік акцыі ў падтрымку еўраінтэграцыі Украіны на плошчы Незалежнасці ў Кіеве.

11 снежня Кіеў наведала памочнік дзяржсакратара ЗША Вікторыя Нуланд, якая выказала падтрымку мітынгоўцам. Калі яна прыехала ў палатачны гарадок, Джэфры Пает нёс пакет з прадуктамі, а сама Нуланд з пакета іх раздавала пратэстоўцам. Хоць у пакеце былі і сэндвічы, і булачкі, і піражкі, у гісторыю гэта ўвайшло як "пячэнкі Нуланд", або "пячэнкі Дзярждэпа".

На здымку: намеснік дзяржсакратара ЗША Вікторыя Нуланд і пасол ЗША ва Украіне Джэфры Паета (справа) пасля сустрэчы з лідарамі ўкраінскай апазіцыі на плошчы Незалежнасці ў Кіеве.

Следам за ёй у Кіеў пацягнуліся іншыя палітычныя дзеячы ЗША.

На здымку: сенатары ЗША Крыс Мэрфі, Джон Макейн і кіраўнік партыі "Свабода" Алег Цягнібок (злева направа) на акцыі прыхільнікаў еўраінтэграцыі Украіны "Дзень годнасці" на плошчы Незалежнасці ў Кіеве.

22 снежня акцыя пратэсту на плошчы Незалежнасці завяршылася стварэннем агульнанароднага аб’яднання "Майдан", у кіраўніцтва якога ўвайшлі лідары апазіцыі – Арсеній Яцанюк, Віталь Клічко, Алег Цягнібок, Юлія Цімашэнка, Пётр Парашэнка і іншыя.

На здымку: супрацоўнікі паліцыі ў ачапленні на плошчы Незалежнасці, Кіеў, снежань 2013 года.

22 студзеня на плошчы Незалежнасці сабралася больш за 50 тыс чалавек, падчас сутыкненняў два чалавекі загінулі ад агнястрэльных раненняў.

Сутыкненні мітынгоўцаў з супрацоўнікамі праваахоўных органаў працягнуліся ў студзені 2014 года. Пратэстуючыя грамадзяне выкарыстоўвалі супраць сілавікоў камяні і "кактэйлі Молатава". У адказ спецпадраздзяленні ўжывалі светлашумавыя гранаты, слёзатачывы газ і вадамёты.

На здымку: апазіцыянер фатаграфуе ачапленне міліцыі на вуліцы Грушэўскага ў Кіеве на нейтральнай тэрыторыі падчас перамір’я.

На фоне масавых пратэстаў Вярхоўная рада Украіны 16 студзеня прыняла пакет законаў, у тым ліку аб узмацненні жорсткасці пакарання за арганізацыю беспарадкаў, блакіраванне і захоп будынкаў, аб увядзенні крымінальнай адказнасці за экстрэмісцкую дзейнасць, аб забароне СМІ, якія не атрымалі дзяржрэгістрацыю, і інш. На наступны дзень дакументы падпісаў прэзідэнт Віктар Януковіч. Гэта справакавала новы віток крызісу.

На фота: удзельнікі акцый за еўраінтэграцыю Украіны адпачываюць у будынку кіеўскай гарадской Рады.

Усе спробы ўлад дамовіцца з апазіцыяй аказаліся беспаспяховыя.

Апазіцыя вылучыла дадатковыя патрабаванні аб вяртанні Канстытуцыі ў рэдакцыі 2004 года, якая прадугледжвае пераход ад прэзідэнцка-парламенцкай формы праўлення да парламенцка-прэзідэнцкай рэспублікі (папраўкі ў Асноўны закон 2004-га былі адменены ў 2010-м).

На здымку: удзельнікі акцыі ў падтрымку еўраінтэграцыі Украіны на Міхайлаўскай плошчы ў Кіеве.

28 студзеня прэм’ер-міністр Украіны Мікалай Азараў падаў у адстаўку. У той жа дзень Вярхоўная Рада адмяніла 9 з 11 законаў, прынятых 16 студзеня.

На здымку: лагер мітынгоўцаў на плошчы Незалежнасці ў Кіеве, 2014 год

18 лютага 2014 года каля будынка парламента пачаліся ўзброеныя сутыкненні паміж сіламі правапарадку і прыхільнікамі "еўрамайдана", першымі ахвярамі гэтых падзей сталі 25 чалавек.

20 лютага на вуліцы Інстытуцкай невядомыя снайперы адкрылі агонь па мітынгоўцах і супрацоўніках праваахоўных органаў.

На фота: прыхільнікі еўраінтэграцыі Украіны прымаюць удзел у сутыкненнях з падраздзяленнямі міліцыі ў цэнтры Кіева, 2014 год.

Судовае разбіральніцтва па справе аб расстрэлах на "майдане" пачалося ва Украіне, калі прэзідэнтам быў Пётр Парашэнка – у маі 2016 г. У кастрычніку 2023 г. суд у Кіеве вынес абвінаваўчы прысуд у дачыненні да пяці байцоў спецпадраздзялення "Беркут".

На здымку: супрацоўнікі праваахоўных органаў на плошчы Незалежнасці ў Кіеве, дзе адбываліся сутыкненні мітынгоўцаў і супрацоўнікаў міліцыі, 2014 год.

Усяго з 18 па 20 лютага ў цэнтры ўкраінскай сталіцы загінулі, паводле розных звестак, ад 80 да 100 чалавек. Сярод іх былі байцы спецпадраздзялення міліцыі "Беркут", якіх апазіцыя абвінаваціла ў расстрэле мітынгоўцаў. Аднак улады заявілі, што стральбу маглі арганізаваць баевікі радыкальных партый у правакацыйных мэтах.

На здымку: прыхільнікі апазіцыі на вуліцы Грушэўскага ў Кіеве.

21 лютага 2014-га прэзідэнт Віктар Януковіч і лідары апазіцыі пры пасрэдніцтве Расіі, а таксама краін ЕС – Германіі, Польшчы і Францыі падпісалі пагадненне "Аб урэгуляванні палітычнага крызісу на Украіне".

Дакумент прадугледжваў вяртанне да парламенцка-прэзідэнцкай формы праўлення, правядзенне датэрміновых выбараў прэзідэнта, фарміраванне так званага ўрада нацыянальнага даверу, а таксама вывад сіл правапарадку з цэнтра Кіева і здачу апазіцыяй зброі.

Гэтая дамова была парушана ўжо на наступны дзень.

У той жа дзень Вярхоўная Рада прыняла законы аб аднаўленні канстытуцыі ў рэдакцыі 2004 года і аб вызваленні ўсіх затрыманых падчас акцый пратэсту.

На здымку: удзельнікі акцыі пратэсту на плошчы Незалежнасці ў Кіеве, 2014 год.

У ноч на 22 лютага 2014 года актывісты "еўрамайдана" захапілі ўрадавы квартал, узяўшы пад кантроль будынкі парламента, адміністрацыі прэзідэнта і ўрада, і запатрабавалі неадкладнай адстаўкі кіраўніка дзяржавы.

Віктар Януковіч пакінуў Кіеў. Праз некалькі гадзін у Харкаве ён даў інтэрв’ю ўкраінскаму тэлеканалу, у якім заявіў аб сваім нежаданні падаваць у адстаўку, назваўшы тое, што адбываецца ў краіне, "дзяржаўным пераваротам".

На здымку: распаленыя вогнішчы і палаткі на плошчы Незалежнасці ў Кіеве, дзе пачаліся сутыкненні апазіцыі і супрацоўнікаў міліцыі, 2014 год.

22 лютага Вярхоўная рада прыняла пастанову аб "самаўхіленні" Януковіча ад выканання сваіх паўнамоцтваў. Гэтае рашэнне было прынята ў парушэнне Канстытуцыі Украіны, якая агаворвае ўмовы датэрміновага спынення паўнамоцтваў прэзідэнта: добраахвотная адстаўка, цяжкая хвароба, імпічмент, смерць. Працэдура ж імпічменту дэпутатамі не праводзілася. Пасля адхілення Януковіча ад улады Рада прызначыла пазачарговыя прэзідэнцкія выбары на 25 мая 2014 года.

На здымку: прыхільнікі еўраінтэграцыі Украіны на плошчы Незалежнасці ў Кіеве.

23 лютага парламент адмяніў закон 2012 г. "Аб асновах дзяржаўнай моўнай палітыкі", які даваў рускай мове статус рэгіянальнай там, дзе яна з’яўлялася роднай як мінімум для 10% насельніцтва, і даваў яму роўныя правы нароўні з дзяржаўнай украінскай мовай. Гэтае рашэнне выклікала пратэсты на паўднёвым усходзе краіны, дзе пераважала рускамоўнае насельніцтва.

На здымку: раздача гарачай ежы ўдзельнікам акцый прыхільнікаў еўраінтэграцыі ў палатачным лагеры на плошчы Незалежнасці ў Кіеве.

У той жа дзень 23 лютага абавязкі прэзідэнта былі ўскладзены на новага старшыню Вярхоўнай Рады Аляксандра Турчынава. 27 лютага парламент прызначыў Арсенія Яцанюка прэм’ер-міністрам краіны, быў сфарміраваны новы склад урада. Новую ўладу Украіны прызналі ЗША і Еўрасаюз.

На фота: прыхільнікі еўраінтэграцыі Украіны прымаюць удзел у сутыкненнях з падраздзяленнямі міліцыі ў цэнтры Кіева, 2014 год.

25 мая 2014 года, ва Украіне прайшлі пазачарговыя прэзідэнцкія выбары, перамогу на якіх атрымаў народны дэпутат, бізнесмен Пётр Парашэнка (54,70%).

Насельніцтва паўднёва-ўсходніх абласцей краіны, пераважна рускамоўнае, адмовілася падтрымліваць новыя ўлады Украіны. У Крыме быў арганізаваны рэферэндум, па выніках якога ў сакавіку 2014-га Крым і Севастопаль уз’ядналіся з Расіяй.

На здымку: прыхільнікі радыкальнай апазіцыі на барыкадзе Інстытуцкай вуліцы ў Кіеве, 2014.

Вясной 2014-га на тэрыторыі Данецкай і Луганскай абласцей былі абвешчаны непадкантрольныя Кіеву Данецкая і Луганская народныя рэспублікі (ДНР і ЛНР). У адказ улады Украіны абвінавацілі насельніцтва Данбаса ў сепаратызме і пачалі сілавую аперацыю ў рэгіёне, якая перарасла ў поўнамаштабныя баявыя дзеянні. У ходзе ўзброенага канфлікту, які доўжыўся восем гадоў, загінулі каля 14 тысяч чалавек.

На здымку: удзельніца пратэстных мітынгаў за еўраінтэграцыю Украіны на вуліцы Грушэўскага ў Кіеве.

Новыя ўлады працягнулі актыўную палітыку па еўраінтэграцыі і збліжэнню з НАТА. 19 лютага 2019-га прэзідэнт Пётр Парашэнка падпісаў змены ў канстытуцыю, якія замацавалі імкненне краіны ў Еўрапейскі саюз і Паўночнаатлантычны альянс. Нязменнасць курсу на еўраінтэграцыю пацвердзіў і Уладзімір Зяленскі, які прыйшоў да ўлады ў красавіку 2019 г.

На здымку: прыхільнікі апазіцыі са зброяй на плошчы Незалежнасці ў Кіеве, 2014 год.

24 лютага 2022-га Расія ў адказ на просьбу ДНР і ЛНР аб дапамозе пачала спецыяльную ваенную аперацыю (СВА) ва Украіне.

У ходзе СВА пад кантроль УС РФ перайшлі таксама большая частка Запарожскай і Херсонскай абласцей. У верасні 2023 г. у ДНР, ЛНР, Запарожскай і Херсонскай абласцях былі арганізаваны рэферэндумы па пытанні ўваходжання гэтых тэрыторый у склад Расіі. Пераважная большасць жыхароў выказаліся за такі крок. 30 верасня былі падпісаны дамовы аб уваходжанні чатырох рэгіёнаў у РФ. 4 кастрычніка кіраўнік расійскай дзяржавы падпісаў федэральныя канстытуцыйныя законы аб прыняцці ДНР і ЛНР, Запарожскай і Херсонскай абласцей у РФ у якасці яе новых суб’ектаў.

На здымку: дзяўчына на вуліцы Хрышчацік у Кіеве, 2013 год.