Якаўлеў: ветэраны ВАВ сыходзяць і важна скласці сапраўдны наратыў аб 9 мая
© Sputnik / Андрей Александров
/ Падпісацца
Заснавальнік навукова-папулярнага фестывалю "Цифровая история" расказаў, чаму важна менавіта цяпер, праз многія гады, юрыдычна даказваць факты генацыду з боку гітлераўскай Германіі.
МІНСК, 20 мая – Sputnik. Цяпер вельмі важна стварыць правільны, сапраўды навуковы наратыў, які б растлумачыў будучым пакаленням, у чым сэнс Вялікай Перамогі і 9 мая, заявіў расійскі гісторык, публіцыст, заснавальнік праекта "Цифровая история" Ягор Якаўлеў на прэс-канферэнцыі ў мультымедыйным прэс-цэнтры.
"На жаль, ветэраны Вялікай Айчыннай вайны, відавочцы тых страшных падзей канчаткова сыходзяць. Пройдзе яшчэ зусім няшмат гадоў, калі ўжо не будзе каму расказаць ад першай асобы, чым была Вялікая Айчынная вайна і акупацыя", - лічыць гісторык.
Менавіта таму важна зараз займацца гэтым наратывам, які, упэўнен Якаўлеў, аб'ядноўвае і будзе аб'ядноўваць народы Беларусі і Расіі і далей.
"Уласна, вось для гэтага і вядуцца тыя самыя працэсы (па прызнанні фактаў гітлераўскага генацыду - Sputnik), якія на самай справе ідуць рука ў руку з новымі даследаваннямі… У рамках вось гэтага вялікага руху расшыфроўваецца велізарная колькасць новых дакументаў, якія ляжалі раней пад спудам, якія ніхто не чытаў", - растлумачыў эксперт.
Цяпер такія дакументы публікуюцца і сталі "жахлівымі доказамі" злачынных планаў Трэцяга Рэйха.
ЗША і тэрмін "генацыд"
"У прыватнасці, пра блакаду Ленінграда мы даведаліся шмат новага за апошнія 20 гадоў… Прызнанне генацыдам гэтых дзеянняў ляжыць у ручве агульнасусветнага працэсу. Справа ў тым, што, калі праходзіў міжнародны Нюрнбергскі трыбунал, проста самога тэрміна "генацыд" яшчэ не існавала. Ён як юрыдычны тэрмін з’явіўся толькі ў 1948 годзе", - растлумачыў Якаўлеў.
Гісторык нагадаў, што юрыдычны тэрмін "генацыд" не без праблем прыжываўся на практыцы. З аднаго боку, многія дзяржавы ратыфікавалі Канвенцыю ААН аб папярэджанні злачынства генацыду і пакаранні за яго. З іншага, ЗША цягнулі з гэтым шмат гадоў: з 1950-х да канца 1980-х.
"…Яны (Злучаныя Штаты) баяліся таго, што ім давядзецца адказваць за знішчэнне карэннага насельніцтва Амерыкі, і таксама былі вельмі сур’ёзныя пытанні наконт каляровага насельніцтва саміх Злучаных штатаў у пяцідзесятыя гады. Многія эксперты і праваабарончыя арганізацыі тады даказвалі, што ў дачыненні да гэтага насельніцтва. ажыццяўляецца менавіта генацыд", - звярнуў увагу Ягор Якаўлеў.
Больш за тое, на дадзены момант ААН па сутнасці прызнала толькі два генацыды, якія адбыліся ў рэальным часе. Гэта генацыд у Руандзе і генацыд у Срэбраніцы (Рэспубліка Сербская ў Босніі і Герцагавіне). Якаўлеў падкрэсліў, што апошні не прызнала Расія.
"Сапраўды, гэта (падзеі ў Срэбраніцы - Sputnik) – вельмі сумніўны выпадак", - адзначыў ён.
Чаму судзяць зараз
Эксперт дадаў, што толькі ў 1990-х пачалася серыя прызнанняў генацыдаў мінулых гадоў. Напрыклад, гэта генацыд яўрэйскага насельніцтва Еўропы падчас Другой сусветнай вайны. Таксама адносна нядаўна адзін з высокапастаўленых службоўцаў ЗША прызнаў генацыд індзейскага насельніцтва, які быў у XIX стагоддзі.
"Цалкам натуральна кваліфікаваць менавіта як генацыд тыя рэчы, якія ім з’яўляліся ў мінулым. Недапушчальна сітуацыя, пры якой аднолькавыя рэчы называюцца па-рознаму. Калі нам гавораць аб тым, што вось няхай у адносінах там, да яўрэйскага, цыганскага, армянскага насельніцтва, гэта будзе называцца генацыдам, а ў адносінах да рускіх, украінцаў, беларусаў – гэта няхай застанецца злачынствамі супраць чалавечнасці. Але гэта хітрасць, вядома", - падкрэсліў Якаўлеў.
Менавіта таму важна праводзіць суды аб прызнанні тых ці іншых фактаў генацыдам. Якаўлеў падкрэсліў, што ўдзельнічаў у некалькіх такіх працэсах у РФ, у тым ліку па блакадзе Ленінграда.
Падобныя суды ідуць і ў Беларусі. Напрыклад, пасмяротна прызнаны вінаватым кат Хатыні – карнік Уладзімір Катрук, якога раней хавала ў сябе Канада.
"…Сёння мы валодаем ужо дастаткова вялізным, але пераканаўчым поглядам, які аднаўляе, рэканструюе той жахлівы план, які ў іх (гітлераўцаў - Sputnik) існаваў перад пачаткам уварвання… Па знішчэнні нашага народа і іншых народаў, наогул. Гэта значыць усяго савецкага народа і асобна рускай, беларускай", - сказаў Якаўлеў.
"Цифровая история"
Тэма генацыду і іншыя вострыя пытанні былі разгледжаны на фестывалі "Цифровая история", які ўпершыню прайшоў у Беларусі на базе Нацбібліятэкі 18-19 мая. Размова ішла і пра Грунвальдскую бітву, і пра Стаўку Мікалая II у Магілёве. Расказалі і аб дакументах з польскіх, літоўскіх, расійскіх архіваў, якія датычацца Канстанціна Каліноўскага.
Як растлумачыў Ягор Якаўлеў, праект нарадзіўся каля пяці гадоў таму. Ён вырас з навукова-папулярнага відэаблога.
У сваю чаргу кіраўнік прадстаўніцтва Рассупрацоўніцтва ў Беларусі Юрый Макушын адзначыў, што народы Беларусі і Расіі ў свой час прайшлі праз вельмі цяжкія моманты разам, плячо ў плячо. Супрацьстаяць спробам перапісаць гэтую гісторыю можна толькі праз асвету і развіццё навыкаў крытычнага мышлення.
"…Вучыцца думаць, абапіраючыся на, скажам, у тым ліку аўтарытэтных людзей, гісторыкаў, на іх працы. Гэта значыць вучыцца самастойна думаць", - сказаў Макушын.
На яго думку, важны і дыялог для ўдакладнення невыразных і праблемных, неадназначна тлумачальных момантаў. Менавіта ў гэтым дапамагае "Цифровая история".
>>> Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"
