Гісторыя ў фота: вялікія бітвы і знамянальныя падзеі Вялікай Айчыннай

Раніцай 22 чэрвеня 1941 года пасля артылерыйскай і авіяцыйнай падрыхтоўкі нямецкія войскі перайшлі мяжу СССР. Абарона Брэсцкай крэпасці стала адной з першых бітваў Вялікай Айчыннай.

22 чэрвеня ў 12 гадзін дня Молатаў выступіў па радыё з афіцыйным зваротам да жыхароў краіны, паведаміўшы аб нападзенні Германіі на СССР і абвясціўшы аб пачатку айчыннай вайны.

8 верасня войскі групы "Поўнач" захапілі горад Шлісельбург (Петракрэпасць), узяўшы пад кантроль выток Нявы і блакіраваўшы Ленінград з сушы. Пачаўся адзін з самых трагічных этапаў вайны – 872-дзённая блакада Ленінграда.

Голад, холад, бесперапынныя бамбёжкі... Але Ленінград не здаваўся. Блакаду ўдалося прарваць 18 студзеня 1943 года, а яшчэ прыкладна праз год – 27 студзеня 1944-га – яе цалкам знялі.

На фота: жыхары блакаднага Ленінграда набіраюць ваду з прабітага пры абстрэле водаправода.

30 верасня 1941-га пачалася бітва за Маскву – адна з самых кровапралітных бітваў Вялікай Айчыннай. Гітлераўцам удалося ўшчыльную падысці да сталіцы.

На фота: савецкія зенітчыкі на даху гасцініцы "Москва".

Але 5 снежня 1941 года Чырвоная армія перайшла ў контрнаступленне па ўсім фронце пад Масквой і адкінула нямецкія войскі на 150-300 кіламетраў ад сталіцы. Бітва, якая завяршылася 20 красавіка 1942 года, стала адным з пераломных момантаў вайны. Фактычна гэта было першае буйное паражэнне гітлераўцаў у Другой сусветнай, якое азначала поўны крах плану вокамгненной вайны.

На фота: сапёры-разведчыкі В.Драчоў, П.Кайгародаў і І.Аксенаў рыхтуюць праходы ў нямецкіх загародах.

Першая варожая міна звалілася на Севастопаль 22 чэрвеня 1941 года ў тры гадзіны ночы. Каб падысці да горада, арміі вермахта спатрэбілася некалькі месяцаў – гераічная абарона Севастопаля пачалася 30 кастрычніка 1941-га і працягвалася доўгія восем месяцаў. У вырашальнае наступленне фашысты перайшлі 7 чэрвеня 1942 года, на горад штодня скідалі па чатыры тысячы бомб – але заняць Севастопаль ім удалося толькі ў ліпені.

У барацьбе за горад армія вермахта страціла да 300 тысяч чалавек, незваротныя страты савецкіх войск склалі каля 157 тысяч чалавек.

На фота: жанчыны і дзеці ў інтэрнаце Спецкамбіната №2, абсталяваным у Севастопальскіх штольнях. Работніцы камбіната выпускалі партыю прадукцыі для абаронцаў горада: футравыя і ватныя целагрэйкі, шапкі-вушанкі, рукавіцы, споднюю бялізну, брызентавыя вёдры для караблёў і інш. Тут таксама размяшчаліся школа, дзіцячы сад і яслі, клуб.

Роўна за год да Перамогі, 9 мая 1944 года, падчас Крымскай наступальнай аперацыі савецкія войскі вызвалілі Севастопаль.

На фота: савецкі вартаўнічы катэр тыпу МО-4 Чарнаморскага флоту праводзіць кантрольнае бамбакіданне глыбіннымі бомбамі ББ-1 на ўваходзе ў Паўночную бухту Севастопаля, расчышчаючы фарватар ад нямецкіх марскіх мін.

1 мая 1945 года Севастопаль у ліку першых – нараўне з Ленінградам, Сталінградам і Адэсай – быў абвешчаны горадам-героем. Афіцыйна ў якасці дзяржаўнай узнагароды званне ўстаноўлена 8 мая 1965 года Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР.

На фота: вызвалены Севастопаль, май 1944 года.

Ржэўская бітва пачалася 8 студзеня 1942 года. Гэта чатыры наступальныя аперацыі супраць арміі "Цэнтр". Баі пад Ржэвам сталі адным з самых крывавых эпізодаў вайны – за што гэтыя ваенныя дзеянні яшчэ называюць Ржэўскай мясарубкай.

На фота: байцы падраздзялення лейтэнанта Лагачова вядуць бой за вёску Грыдзіна пад Ржэвам.

Сталінградская бітва, якая змяніла гісторыю і пераламала ход усёй Другой сусветнай вайны, працягнулася з 17 ліпеня 1942 года па 2 лютага 1943-га.

Многія гісторыкі лічаць яе адной з самых крывавых у гісторыі чалавецтва.

На фота: жыхарка горада каля свайго падземнага сховішча на беразе Волгі пасля фашысцкай бамбардзіроўкі, жнівень 1942 года.

Цэнтрам супрацьстаяння ў Сталінградзе стаў Мамаеў курган, з якога можна было праглядаць і абстрэльваць значную частку горада. Гэта вышыня пераходзіла з рук у рукі некалькі разоў. Без бою не здавалі ніводную вуліцу, ніводны дом.

На фота: чырвонаармейцы прабіраюцца сярод развалін падчас абарончых баёў у Сталінградзе.

Бітва за Каўказ пачалася 25 ліпеня 1942-га і працягвалася 442 дні – да 9 кастрычніка 1943-га. Гэта адна з самых маштабных бітваў Вялікай айчыннай, перамога ў якой мела каласальнае стратэгічнае значэнне.

На фота: чырвонаармейцы на пазіцыі абараняюць горны перавал на Каўказе. На пярэднім плане снайперская пара – С. Матар’ян і Б. Бандарэнка.

Адна з ключавых бітваў вялікай Айчыннай – Курская бітва – працягвалася параўнальна нядоўга – з 5 ліпеня па 23 жніўня 1943 года, але пераацаніць яе значэнне немагчыма.

На фота: савецкія лётчыкі на самалётах ІЛ-2 атакуюць калону праціўніка. Курская дуга. Варонежскі фронт

У Курскай бітве ўдзельнічала больш за 2,1 млн чалавек, больш за 6,2 тыс танкаў (гэта найбуйнейшае ў гісторыі супрацьстаянне з удзелам танкавых злучэнняў) і 4,5 тыс самалётаў. Яна ішла на тэрыторыі Курскай, Арлоўскай, Белгародскай, Харкаўскай абласцей і завяршылася крахам нямецкай групоўкі.

На фота: санінструктар батарэі 45-мм гармат Ганна Андрэеўна Сакалова (1922- 07.08.1943) перавязвае параненага ў баі салдата на Арлоўска-Курскім кірунку. Ззаду вядзе агонь разлік 82-мм мінамёта мінамётнай роты 3-га стралковага батальёна 676-га стралковага палка 15-й стралковай дывізіі, камандзір мінамётнага разліку сяржант Абдурахман Ендальенавіч Валееў.

За паспяховай Курскай бітвай рушыла следам бітва за Днепр – яна пачалася 24 жніўня і працягвалася да 23 снежня 1943 года.

Гэта таксама адна з найбуйнейшых бітваў у сусветнай гісторыі: з абодвух бакоў у бітве прыняло ўдзел да 4 млн чалавек, а яе фронт расцягнуўся на 750 кіламетраў.

На фота: 21 верасня 1943 года войскі 136-й стралковай дывізіі Варонежскага фронту вызвалілі горад Барышаўка ў Кіеўскай вобласці. Мясцовая жыхарка з дзіцем, якія выжылі, на папялішчы роднай хаты, знішчанай немцамі пры адступленні.

Вынікам чатырохмесячнай аперацыі стала амаль поўнае вызваленне левабярэжнай Украіны. Значныя сілы Чырвонай арміі фарсіравалі Днепр, стварылі некалькі стратэгічных плацдармаў на правым беразе ракі, а таксама вызвалілі горад Кіеў.

За фарсіраванне Дняпра званне Героя Савецкага Саюза атрымалі 2 438 воінаў.

На фота: плаціна Дняпроўскай гідраэлектрастанцыі імя У.І. Леніна, узарваная фашыстамі падчас адступлення.

1 лістапада 1943 года пачалася аперацыя па фарсіраванні Сіваша. Самым цяжкім было тое, што дно яго надзвычай глейкае, вада вельмі нізкай тэмпературы. Коні, калёсы пераходзіць уброд не маглі, і ўсю зброю, боепрыпасы чырвонаармейцам даводзілася цягнуць на сабе.

Савецкія палкі замацаваліся на занятай тэрыторыі, з ходу захапілі плацдарм на паўднёвым беразе Сіваша, але далей прарвацца не змаглі. Баі на гэтым участку працягваліся да красавіка 1944 года, калі Чырвоная Армія пачала рашучую аперацыю па вызваленні Крыма.

На фота: фарсіраванне возера Сіваш.

Крымская наступальная аперацыя была праведзена з 8 красавіка па 12 мая 1944 года.

На фота: дзяўчына вызваленага Карэіза піша на сцяне "Слава доблестным бойцам Красной Армии", другая дзяўчына размаўляе з двума салдатамі.

Калі ў 1941-1942 гадах нямецкім войскам спатрэбілася 250 сутак, каб авалодаць Севастопалем, які гераічна абараняўся, то ў 1944 году для вызвалення ўсяго Крымскага паўвострава савецкім войскам хапіла ўсяго 35 дзён.

На фота: байцы скідаюць свастыку на заводзе Войкава ў Керчы.

Летам 1944 года вызвалілі Беларусь. Аперацыя "Баграціён" пачалася 23 чэрвеня і завяршылася 29 жніўня.

На фота: батарэя 152-мм гаўбіц Д-1 узору 1943 года 110-га ГАП вядзе агонь па нямецкіх войсках. На пярэднім плане – камандзір агнявога ўзвода 1-й батарэі 110-га гаўбічнага артылерыйскага палка 2-й корпуснай артылерыйскай Магілёўскай брыгады 49-й арміі лейтэнант Вячаслаў Сяргеевіч Царапкін.

У афіцыйнай нямецкай ваеннай гісторыі Другой сусветнай вайны аперацыя "Баграціён" расцэньваецца як найвялікшае паражэнне ва ўсёй нямецкай гісторыі.

На фота: група чырвонаармейцаў паднімаецца ў атаку падчас баёў за вызваленне БССР. Мінскі напрамак.

На наступны дзень пасля завяршэння аперацыі "Баграціён", 30 жніўня 1944 года, пачалася Сяроцкая наступальная аперацыя. У ходзе аперацыі, якая працягвалася да 2 лістапада, захапілі і ўтрымалі буйны плацдарм у раёне гарадоў Пултуск і Сяроцк. Гэты плацдарм стаў зыходнай мяжой для наступлення Чырвонай Арміі ва Усходне-Прускай аперацыі ў студзені 1945 года.

На фота: баі на вуліцах Пултуска.

З 13 студзеня па 25 красавіка 1945 года Чырвоная армія правяла Усходне-Прускую аперацыю, падчас якой савецкія войскі прарвалі нямецкую абарону, выйшлі да Балтыйскага мора і ліквідавалі асноўныя сілы праціўніка, заняўшы Усходнюю Прусію і вызваліўшы паўночную частку Польшчы.

На фота: агонь РС "Кацюшы" 10-га танкавага корпуса раніцай 21 студзеня 1945 года, да ўзыходу сонца перад штурмам горада Таненберг.

Адной з найважнейшых падзей 1945 года стала Ялцінская (Крымская) канферэнцыя, якая прайшла з 4 па 11 лютага, на якой лідары краін антыгітлераўскай кааліцыі абмяркоўвалі свае сферы ўплыву пасля канчатковай перамогі над Германіяй. Гэтымі днямі была вызначана мяжа паміж БССР і Польшчай.

На фота: у першым радзе (сядзяць): прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі Уінстан Чэрчыль, прэзідэнт ЗША Франклін Дэлана Рузвельт і маршал СССР Іосіф Вісарыёнавіч Сталін (злева направа) перад пачаткам аднаго з пасяджэнняў. Стаяць: міністр замежных спраў Вялікабрытаніі Энтані Ідэн, дзяржаўны сакратар ЗША Эдвард Стэцініус, амерыканскі военачальнік Амар Нэльсан Брэдлі, народны камісар замежных спраў СССР Вячаслаў Міхайлавіч Молатаў.

Кенігсбергская аперацыя, таксама вядомая як "Штурм Кёнігсберга", была праведзена 6-9 красавіка 1945 года. Падчас штурму савецкія войскі авалодалі галоўнай цытадэллю Усходняй Прусіі горадам Кёнігсберг.

На фота: рэгуліроўшчыца сяржант Аня Караваева на шляху да Кёнігсберга. Усходняя Прусія, Германія. Вясна 1945 года.

Берлінская стратэгічная наступальная аперацыя стала адной з апошніх стратэгічных аперацый савецкіх войск на Еўрапейскім тэатры ваенных дзеянняў. Падчас яе Чырвоная армія заняла Берлін, што прывяло да безумоўнай капітуляцыі Германіі.

На фота: калона чырвонаармейцаў на маршы ў Берліне недалёка ад Рэйхстага. На заднім плане – танкі Т-34-85 і САУ СУ-76М.

Берлінская аперацыя працягвалася 17 дзён – з 16 красавіка па 2 мая 1945 года, за гэты перыяд савецкія войскі прасунуліся на захад на адлегласць ад 100 да 220 кіламетраў.

На фота: паветраная аперацыя ВПС Чырвонай арміі "Салют", праведзеная з мэтай нанясення масіраваных удараў па Берліне.

Прызначаны для ўзняцця над Рэйхстагам штурмавы флаг 150-й стралковай дывізіі 3-й ударнай арміі 1-га Беларускага фронту, які стаў Сцягам Перамогі, быў устаноўлены на даху Рэйхстага 30 красавіка ў 22 гадзіны (па берлінскім часе).

У першай гадзіне ночы 2 мая радыёстанцыямі 1-га Беларускага фронту было атрымана паведамленне на рускай мове: "Просим прекратить огонь. Высылаем парламентёров на Потсдамский мост".

Вялікая Айчынная вайна 1941-1945 гг. Савецкі сцяг над Рэйхстагам.

9 мая 1945 года – Дзень Перамогі. Савецкія лётчыкі на плошчы Рэвалюцыі ў Маскве.