https://bel.sputnik.by/20250604/polatskamu-manastyru--900-gado-getyya-fresk-chul-maltvy-svyatoy-efrasnn-1096922610.html

Полацкаму манастыру – 900 гадоў: гэтыя фрэскі чулі малітвы святой Еўфрасінні

Полацкаму манастыру – 900 гадоў: гэтыя фрэскі чулі малітвы святой Еўфрасінні

Sputnik Беларусь

Калі хочаце паглядзець на лік святога, якога са сваёй келлі бачыла нябесная заступніца зямлі беларускай, і даведацца, чаму Іаан Грозны вярнуў у Полацк Крыж... 04.06.2025, Sputnik Беларусь

2025-06-04T12:57+0300

2025-06-04T12:57+0300

2025-06-04T12:57+0300

полацк

еўфрасіння полацкая

манастыр

эксклюзіў

рэпартаж

рэлігія

грамадства

у беларусі

беларусь

юбілей

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/07e9/06/02/1096804469_0:256:2730:1792_1920x0_80_0_0_9a9fdb11291d2724890b7694696a7753.jpg

Адзін з самых вядомых праваслаўных манастыроў – Спаса-Еўфрасіннеўскі жаночы манастыр у Полацку – адзначае 900-годдзе з дня заснавання. У Беларусі да гэтай даты чакаюць візіт Свяцейшага патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі Кірыла.Sputnik пабываў у манастыры, дзе знаходзяцца адны з самых галоўных праваслаўных святынь Беларусі, паразмаўляў з манашкамі і паглядзеў старажытныя фрэскі, якія са сваёй келлі 900 гадоў таму бачыла Святая Еўфрасіння Полацкая.Карэспандэнта Sputnik Тамару Бяляеву правяла па святых месцах манахіня Іусціна, насельніца Спаса-Еўфрасіннеўскага жаночага манастыра.Найстаражытнейшы манастырСпаса-Еўфрасіннеўскі манастыр – адзін з найстаражытнейшых цэнтраў праваслаўя на беларускіх землях, ён быў узведзены ў 1125 годзе. Сёння ў манастыр з багатай гісторыяй і бясцэннымі рэліквіямі прыязджаюць паломнікі з усяго свету.У старажытнасці Полацк быў адным са значных гарадоў Еўропы, ён згадваецца ў "Летапісе мінулых гадоў". Горад называюць калыскай праваслаўя на беларускіх землях, бо манастыр быў заснаваны менш чым праз 100 гадоў пасля прыняцця Руссю праваслаўя. Яго гісторыя непарыўна звязана з першай беларускай святой – Еўфрасінняй Полацкай.Прапраўнучка князя УладзіміраДа нашых дзён дайшло "Жыціе Святой Еўфрасінні Полацкай", менавіта яно з’яўляецца найважнейшым сведчаннем аб жыцці Прападобнай.Будучая нябесная заступніца зямлі беларускай нарадзілася каля 1104 года ў сям’і полацкага князя Георгія і княгіні Сафіі. Князёўна Прадслава, а менавіта такое імя яна насіла ў міры, была не толькі адукаваная, набожная, але мела і прыгожае аблічча. Многія князі хацелі заручыць з ёй сваіх сыноў. Але князь Георгій адказваў усім: "Ды адбудзецца воля Гасподняя". Калі Прадславе споўнілася 12 гадоў, бацька і маці хацелі выдаць яе замуж, але юная князёўна пайшла ў манастыр.Згодна з паданнем, ноччу ёй з’явіўся анёл і ўказаў, што яна павінна ў Сяльцы пабудаваць жаночы прыстанак – Спаскі манастыр. У сярэдзіне XII стагоддзя быў узведзены храм па ўзоры візантыйскіх шматкупальных храмаў. Ён быў пабудаваны за 30 тыдняў, цудам уцалеў да нашых дзён і з’яўляецца вяршыняй полацкай архітэктурнай школы.Прайшоўшы зямны шлях першай жанчыны з беларускіх зямель, якую Царква ўзвяла ў лік святых, паміраць Еўфрасіння Полацкая накіравалася на Святую зямлю, у Іерусалім, дзе і была пахавана ў манастыры прападобнага Феадосія Вялікага.Праз 14 гадоў пасля смерці яе нятленныя мошчы былі перанесены ў Кіева-Пячэрскую лаўру, дзе прабылі сем стагоддзяў. І толькі ў 1910 годзе былі ўрачыста перанесены ў заснаваны ёю Спаскі храм у Полацку.Галоўная святыня Полацкага манастыраСярэбраная рака з мошчамі святой Еўфрасінні і зараз знаходзіцца ў Крыжа-Узвіжанскім саборы Полацкага манастыра.Паводле яе слоў, прыхаджане расказваюць аб вылячэнні ад цяжкіх хвароб, дапамозе ў пошуках працы, у вучобе, атрымліваюць дапамогу і тыя, хто пакутуе на духоўныя або псіхічныя захворванні."Ёсць дапамога і тым людзям, якія шмат гадоў не могуць мець дзяцей, прыязджаюць да прападобнай, памоляцца і атрымліваюць доўгачаканае дзіця", - распавяла манахіня.Сярэбраная рака, у якой захоўваюцца нятленныя мошчы святой, з’яўляецца дакладнай копіяй ракі 1910 года, у якую былі пакладзены мошчы, перанесеныя ў тым жа годзе з Кіева-Пячэрскай лаўры ў Полацк."У архівах захаваліся фотаздымкі першапачатковай сярэбранай ракі, тэкставыя апісанні, і сучаснаму майстру ўдалося зрабіць у 2007 годзе новую раку на ўзор той, якая была рэквізавана ў гады савецкай улады", - распавяла манахіня Іусціна.Божы ПромыселМанахіня называе Промыслам Божым тое, што гэтак доўгі час нятленныя мошчы прападобнай знаходзіліся ў Кіева-Пячэрскай лаўры.Паводле яе слоў, толькі ў першай палове ХІХ стагоддзя манастыр быў вернуты праваслаўным."Тады і ўзнікла пытанне аб вяртанні мошчаў прападобнай у манастыр. Указ аб вяртанні мошчаў з Кіева ў Полацк імператар Мікалай II падпісаў у 1909 годзе", - сказала манахіня.Захаваліся сведчанні аб тым, як раку з мошчамі везлі па Дняпры на параходзе, а потым 201 кіламетр да Полацка манашкі, свяшчэннікі і простыя вернікі неслі святыню на руках.Крыж Еўфрасінні ПолацкайДругой вялікай святыняй манастыра з’яўляецца Крыж прападобнай Еўфрасінні. Тут захоўваецца адноўленая рэліквія. Шасціканцовы напрастольны крыж-машчавік, які на замову Еўфрасінні Полацкай зрабіў старажытны майстар-ювелір Лазар Богша, знік у пачатку Вялікай Айчыннай вайны.Сам Крыж быў упрыгожаны золатам, срэбрам і каштоўнымі камянямі, апраўлены жэмчугам. На баках Крыжа быў высечаны строгі запавет прападобнай ніколі не выносіць Крыж з манастыра, распавяла манахіня. Аднак выканаць наказ не атрымалася – крыж усё ж выносілі з манастыра, і лёс святыні дагэтуль невядомы.Іван Грозны вярнуў крыж у ПолацкРасказваючы пра гісторыю Крыжа Ефрасінні Полацкай, манахіня Іусціна паведаміла, што на мяжы XII-XIII стагоддзяў яго перанеслі ў Смаленск, а пазней ён трапіў у царскую казну."Але пры цару Іаане Грозным крыж вяртаюць назад у манастыр. Паколькі цар, прачытаўшы завяшчанне прападобнай Еўфрасінні, спалохаўся і даў зарок вярнуць крыж у Полацк, калі ён заваюе горад. Полацк быў захоплены і крыж быў вернуты ў манастыр. Але, на жаль, ненадоўга. У 1579 годзе Полацк быў захоплены польскім каралём Стэфанам Баторыем, а ў 1582 годзе манастыр быў зачынены як манаская абшчына. У 1580 годзе да выгнання манашак крыж быў перанесены ў Сафійскі сабор, захоўваўся там да 1841 года, да адкрыцця манастыра ў ХІХ стагоддзі", - распавяла яна.З таго часу і да 1925 года Крыж захоўваўся ў келлі прападобнай Еўфрасінні ў асаблівым ківоце. У час Першай сусветнай вайны святыню эвакуіравалі. У 1925 годзе ўжо пры савецкай уладзе крыж трапіў у Полацкі фінаддзел, адтуль – у Мінскі дзяржмузей, затым некалькі гадоў захоўваўся ў Магілёўскім музеі. І ў 1941 годзе, калі пачалася вайна, крыж знік, расказала субяседніца Sputnik.Узнаўленне Крыжа Еўфрасінні ПолацкайЗахоўваючы надзею на тое, што арыгінальны старажытны Крыж калі-небудзь вернецца ў манастыр, манахіні ў сярэдзіне 90-х гадоў мінулага стагоддзя звярнуліся да кіраўніцтва БПЦ з просьбай узнавіць рэліквію. Мітрапаліт Мінскі і Слуцкі Філарэт, Патрыяршы экзарх усяе Беларусі благаславіў майстра-ювеліра Мікалая Кузьміча на аднаўленне святыні.Золата было выдзелена з дзяржфонду прэзідэнта Беларусі. Каб паўтарыць твор 1161 года, майстру спатрэбілася 5 гадоў. На крыж пайшло прыкладна 800 грамаў золата. У аснове крыжа – кіпарыс – даўгавечнае дрэва, прывезенае з Іерусаліма. У Крыж укладзены тыя ж святыні, што былі і ў першапачатковым крыжы, зробленым па заданні прападобнай Еўфрасінні.Фрэскі, якія бачыла Еўфрасіння ПолацкаяНа тэрыторыі манастыра знаходзіцца Спаса-Праабражэнская царква, пабудаваная ў XII стагоддзі, усярэдзіне амаль цалкам захаваліся фрэскі таго часу. Два стагоддзі яны былі схаваны пад алейным жывапісам. Рэстаўратары не змылі масла, а дзякуючы ўнікальнай методыцы знялі алейны пласт, і зараз іконы XIX стагоддзя, пад якімі былі старажытныя фрэскі, захоўваюцца ў мясцовым музеі."Фрэскі адкрыты ў поўным аб’ёме, гэта больш за 1000 квадратных метраў. У Спаскім храме захавалася больш за 90% роспісу. Наш храм адзіны ў Беларусі, дзе старажытныя фрэскі захаваліся ў такім аб’ёме. На постсавецкай прасторы храм лідзіруе па працэнце захаванасці першапачатковага старажытнага роспісу", - расказала манахіня Іусціна.Па словах манахіні, гэтыя фрэскі бачыла сама Еўфрасіння Полацкая. Акрамя таго, на сценах храма захаваліся надпісы на скрутках, зробленыя, як мяркуюць навукоўцы, рукой прападобнай, бо яна была перапісчыцай.Сямікілаграмовыя вярыгі прападобнай ЕўфрасінніУ Свята-Ефрасіннеўскім храме Полацкага манастыра знаходзіцца яшчэ адна святыня ― вярыгі прападобнай. "Гэта жалезныя ланцугі вагой 7 кг, якія прападобная ігумення насіла ў якасці аскетычнага подзвігу на сваім целе пад адзеннем", - распавяла манахіня Іусціна.Жалезныя ланцугі былі здабыты ўжо ў найноўшы перыяд гісторыі манастыра адной з прыхаджанак у Спаса-Праабражэнскім храме, калі ў савецкія гады манастыр быў зачынены."Ёй (прыхаджанцы - Sputnik) была з’ява прападобнай, якая сказала – ідзі на гарышча, там здабудзеш мае ланцужкі. Прыхаджанка знайшла гэтыя ланцужкі, яны былі агледжаны архіепіскапам Феадосіем і пакладзены для пакланення", - распавяла манахіня.Цяпер ланцугі знаходзяцца ў рацы, дзе раней захоўваліся мошчы прападобнай. Традыцыя пралажання пад ракай з мошчамі захавалася і для ракі з вярыгамі.P.S.Калі хочаце паглядзець на лікі святых, якія са сваёй келлі бачыла нябесная заступніца зямлі беларускай, вам абавязкова трэба з’ездзіць у Полацкі жаночы манастыр.Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"

https://bel.sputnik.by/20240105/eufrasinnya-polackaya-pyac-cikavyh-faktau-1026815218.html

полацк

беларусь

2025

Навіны

ru_BY

полацк, еўфрасіння полацкая, манастыр, эксклюзіў, рэпартаж, рэлігія, грамадства, у беларусі, беларусь, юбілей, бпц, царква, беларуская праваслаўная царква, руская праваслаўная царква, рпц, патрыярх маскоўскі і ўсяе русі кірыл