Знішчаны і адноўлены: як змяніўся Мінск за пасляваенны час

Падчас нямецкай акупацыі ў Доме Чырвонай арміі (ДКА, сёння – Дом афіцэраў) захопнікі арганізавалі "Зольдатэнгайм" – забаўляльную ўстанову з рэстаранам, кінатэатрам і публічным домам.

У 1944 годзе фашысты спрабавалі ўзарваць будынак ДКА, аднак не паспелі, пры адступленні замініравалі будынак, і хоць большую частку мін абясшкодзілі, адна ўсё ж спрацавала. На здымку – пажар, які ахапіў пабудову пасля выбуху ў дзень вызвалення.

Пасля вызвалення Мінска аднаўленчыя працы ў Доме афіцэраў ішлі без выхадных.

Ужо 24 кастрычніка 1944 года адбылося другое афіцыйнае нараджэнне Мінскага акруговага Дома Чырвонай Арміі.

У 1974 годзе будынак перабудавалі, і ён набыў цяперашні выгляд.

У Доме ўрада падчас акупацыі размяшчалася галоўнае ўпраўленне гестапа, шматлікія штабы і асабовы склад фашысцкіх войск. На здымку: у дзень вызвалення ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

У першыя дні вайны пры авіяўдарах у будынак трапіла бомба, але не разарвалася. А перад вызваленнем Мінска фашысты замініравалі будынак, аднак яго ўдалося выратаваць.

За Домам урада была пустка, на якой разбілі лагер партызаны.

Цяпер у Доме ўрада размяшчаюцца Нацыянальны сход Палаты прадстаўнікоў Рэспублікі Беларусь, Савет міністраў, Прэзідэнцкая бібліятэка Рэспублікі Беларусь, а таксама іншыя дзяржаўныя ўстановы.

Від на плошчу Свабоды. На заднім плане – Архікафедральны касцёл імя Прасвятой Дзевы Марыі, на месцы руін на пярэднім плане зараз знаходзіцца Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі.

У 1951 годзе храм закрылі, дзве вежы знеслі, фасад перабудавалі, да пачатку 1990-х тут быў Дом фізкультурніка. У 1993-м храм вярнулі Каталіцкай царкве, пасля чаго паўторна асвяцілі і правялі рэстаўрацыйныя работы, падчас якіх будынку вярнулі першапачатковы выгляд.

Панарама прывакзальнай плошчы. Злева бачна вуліца Ленінградская, справа – будынак вакзала.

У 1947-1952 гадах на Прывакзальнай плошчы пабудавалі два 11-павярховыя дамы, якія атрымалі назву "Вароты Мінска". І тады, і цяпер – гэта першае, што бачыць госць горада, які выходзіць з будынка вакзала. А вось арганізацыю плошчы некалькі разоў мянялі.

Аднаўленне чыгуначнага палатна за будынкам вакзала, на фасадзе яшчэ можна ўбачыць надпіс "Мінск" на нямецкай мове.

Вакзал, які значна пацярпеў у вайну, быў адноўлены, але ўжо ў 1970-я было прынята рашэнне аб будаўніцтве новага будынка. Узводзілі яго доўга, з перапынкамі (у 1990-х узніклі праблемы з фінансаваннем), новы будынак чыгуначнага вакзала адкрылі напярэдадні 2001 года – 30 снежня 2000-га.

Вугал вуліц Валадарскага і Савецкай (праспект Незалежнасці).

Будынкі злева захаваліся ў перабудаваным выглядзе, на месцы будынкаў справа зараз двор і кінатэатр "Цэнтральны".

Партызан каля будынка "Фабрыкі-кухні" (пасля вайны тут быў рэстаран "Папараць-кветка").

Падчас акупацыі ў будынку фабрыкі-кухні знаходзілася сталовая і гасцініца для афіцэраў вермахта.

Пабудаваны ў стылі канструктывізму будынак фабрыкі-кухні пасля вайны неаднаразова рэканструявалі, у выніку знешні выгляд некалькі змяніўся (хоць яго пастараліся захаваць), унутраная планіроўка была страчана.

Вуліца Савецкая (сёння - праспект Незалежнасці), знята ад скрыжавання з цяперашняй вуліцай Леніна, ліпень 1944 года.

Справа – будынак "ГУМа", пабудаваны па праекце архітэктараў Р. Гегарта і Л. Мілегі, крама была адкрыта ў 1951 годзе. Злева відаць будынак Нацбанка, пабудаваны ў 1947-1952 гадах па праекце архітэктара М. Паруснікава.

Вуліца Савецкая. На месцы разбуранага будынка зараз дом з гадзіннікам на перасячэнні вуліц Камсамольскай і праспекта Незалежнасці.

Гадзіннік з боем, які дагэтуль упрыгожвае дом №16 на цяперашнім праспекце Незалежнасці, трапіў у Мінск з Кёнігсберга (цяпер Калінінград).

Укладка бруку на Круглай плошчы (цяпер – плошча Перамогі), 1944 год.

Будаўніцтва двух паўкруглых дамоў на плошчы (цяпер іх упрыгожвае надпіс "Подзвіг народа бяссмертны"), пачалося яшчэ ў 1939 годзе, завяршылі ў 1947-м.

Узарваны мост цераз Свіслач у раёне цяперашняга парку Горкага.

Яшчэ 3 ліпеня 1945 года Саўмін рэспублікі пастанавіў "устанавіць помнік Перамогі ў сталіцы Беларускай ССР – горадзе Мінску".

Першапачатковым месцам вызначылі Цэнтральную плошчу (сёння Кастрычніцкая), але потым рашэнне змянілі: у цэнтры быў узведзены помнік Іосіфу Сталіну (прастаяў у выніку менш за 10 гадоў).

Праект выбіралі на конкурснай аснове – работы даслалі архітэктары з розных гарадоў СССР. Лепшым быў прызнаны абеліск аўтарства Георгія Заборскага і Уладзіміра Караля.

Сёння гэты манумент, упрыгожаны гарэльефамі працы Заіра Азгура, Андрэя Бембеля, Аляксея Глебава і Сяргея Селіханава, – адзін з сімвалаў Мінска.