"Мне цікава жыць і прапаноўваць нешта новае": да юбілею Генадзя Давыдзькі
© Sputnik / Александр Шурмелев
Падпісацца
"Мне ніколі не сніцца мая праца ў парламенце, на ТБ, у кіно і гэтак далей, сніцца родны тэатр", - пра шматгранную асобу дзяржаўнага і палітычнага дзеяча, акцёра, заслужанага артыста краіны Генадзя Давыдзьку разважае калумніст Sputnik Аляксандр Новікаў.
Мой сябар Генадзь Давыдзька
Вось з такога козыра, далёкай кіношнай асацыяцыі з некалі папулярным фільмам "Мой друг Иван Лапшин", я вырашыў зайсці. Хоць ліха з ім, з Лапшыным, ён тут хутчэй для завязкі размовы аказаўся. Сутнасць у іншым. 29 верасня споўнілася 70 гадоў майму геніяльнаму сябру, Заслужанаму артысту Рэспублікі Беларусь Генадзю Давыдзьку. Што ёсць, тое ёсць. Самы час "арыгінальна" разважаць пра сем граней жыцця, таленту і вяла фантазіраваць, да чаго ж тут нуль. Увогуле, хітрая гэтая штука – лічбы. Яны мне ніколі не падабаліся. Таму пераходзім на мову фактаў і вобразаў.
Дзяржаўны і палітычны дзеяч, акцёр тэатра і кіно, заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Генадзь Давыдзька
© Photo : Из личного архива Александр Новикова
Мінай і сакратар
Не з’яўляецца вялікай навіной тое, што сёння здымаецца расійска-беларускі фільм "Бацька Мінай. Партызанская легенда", дзе рэжысёрам выступае знакаміты Ігар Угольнікаў. Затое дакладна мала хто ведае, што Генадзь, ураджэнец Віцебшчыны, свайму брату па духу Ігару шмат расказваў пра легендарную для яго роднага беларускага краю фігуру Міная Шмырова.
Ідэя грунтоўна выляжалася, адстаялася, а ў выніку Ігар Станіслававіч усё ж запусціўся з гэтым шматабяцальным праектам.
Ізноў жа вельмі вузкае кола інфармаванае вось пра што: Давыдзька ўжо быў без пяці хвілін крэатыўным прадзюсарам стужкі, але па драматычных сямейных абставінах, калі на некалькі месяцаў выпаў з працэсу, у фільме ён застаўся аўтарам часткі дыялогаў, а таксама выканаўцам ролі сакратара райкама. Менавіта яго герой у пачатку вайны прыязджае да Шмырова, аўтарытэтнага для Суражскага раёна чалавека, з інфармацыяй: ЦК Камуністычнай партыі прыняў рашэнне аб стварэнні партызанскіх атрадаў на акупіраваных тэрыторыях Беларусі.
Драматызму эпізоду надае абсалютна рэальны факт, паводле якога раённаму дзеячу за некалькі месяцаў да пачатку вайны данеслі: таварыш Шмыроў паддаўся на панікёрскія чуткі і ў глухім лесе арганізаваў схованку, дзе збірае прадукты, зброю і г.д. Так што праца па будучым Герою Савецкага Саюза, легендарным Бацьку Мінаю разнастайнымі органамі ўвесну і ў пачатку лета 1941-го першапачаткова вялася як па патэнцыяльным здрадніку Радзімы. А замест арышту, вось тыя разы, яму даводзіцца аказваць найвышэйшы давер і фактычна прасіць аб дапамозе, прызнаючы тым самым уласную няправасць. І вось усю гэтую гаму пачуццяў трэба сыграць Давыдзьку.
Ён упэўнен: якраз такія фільмы пра нацыянальных герояў, вядомых і глыбока забытых, са спробамі пераасэнсавання ўрокаў гісторыі трэба было пачынаць ствараць ужо 10 гадоў таму, пасля Майдана ў Кіеве. Але мы не будзем жангліраваць умоўнымі ладамі. Не той выпадак. Зразумела, што такім фільмам быць. І здымаць іх будуць беларусы сумесна з расіянамі, да варажбіткі не хадзі.
Генадзь Давыдзька ў фільме "Закон" (2002 г.)
© Photo : Из личного архива Александр Новикова
Сарваны дах
Для своеасаблівай перабіўкі адзначу цікавы факт: упершыню на экране студэнт Далёкаўсходняга дзяржаўнага інстытута мастацтваў Гена Давыдзька толькі мільгануў у іншай сумеснай карціне, савецка-японскай, "Дерсу Узала", 50 гадоў назад. Рэжысёрам выступаў легендарны Акіра Курасава. Зразумела, студэнтам Генінага курса даверылі ганаровы ўдзел у масоўках.
Цікава тое, што ў фільме зняўся Юрый Саломін, які ўжо грымеў на ўвесь СССР. Праз шмат гадоў, стаўшы мастацкім кіраўніком Малога тэатра, Юрый Мяфодзьевіч распавядаў, што падчас рамонту гістарычнага будынка на легендарнай Тэатральнай плошчы ў Маскве ўспомніў просьбы вялікіх "старых" і не дазволіў прыўзняць стары дах над тэатрам. Ёсць такое прыгожае павер’е: у тэатрах і храмах дах здымаць і мяняць нельга, інакш тыя пазбавяцца назапашанай за доўгі час энергетыкі і сваёй душы.
Генадзь Браніслававіч, які правёў больш за 20 гадоў у Нацыянальным тэатры імя Янкі Купалы ў розных статусах, ад акцёра і рэжысёра да генеральнага дырэктара, сёння перажывае з-за таго, што маштабная рэканструкцыя нашага нацыянальнага гонару каля 15 гадоў таму прайшла з поўнай заменай "даху", гаворачы па-беларуску. А ў жніўні 2020 году вялікая частка наіўнай тэатральнай групы, якую вялі некалькі лялькаводаў і якая падтрымала антыдзяржаўны мяцеж, балюча стукнула па будучыні Купалаўскага, ды і сама ў выніку знікла.
– Мне ніколі не сніцца мая праца ў парламенце, на тэлебачанні, кіно і гэтак далей, сніцца толькі родны стары тэатр, – з сумам кажа ён. – Прачынаюся і разумею, што яго больш няма. Магчыма, калі б я там заставаўся працаваць, а не сышоў, можна было нешта змяніць. Але наша жыццё не ведае, не разумее і не прызнае ўмоўнага часу. Хоць і ў 2004 годзе, пакідаючы тэатр пасля першага выбрання на пасаду дэпутата Палаты прадстаўнікоў, меў адчуванне, што пакінуў на дарозе каляску з дзіцём, а сам пабег кудысьці наперад.
Тэатр імя Янкі Купалы
© Sputnik / Виктор Толочко
Гісторыя з Вітаўтам
І тут трэба вельмі моцна адкруціць час назад. Мабыць, самая вядомая, значная яго тэатральная роля – князь Вітаўт у аднайменным спектаклі (быў пастаўлены ў Купалаўскім тэатры Валерыем Раеўскім па п’есе Аляксея Дударава ў 1998 годзе).
Свайго Вітаўта Генадзь Браніслававіч паказаў максімальна жывым кіраўніком, здольным наступіць на горла сваім амбіцыям, пайсці на асабістыя (першым чынам) ахвяры, але пры гэтым аб’яднаць самых розных людзей, лёсы, памкненні…
Цікава, што недзе за год да прэм’еры "Князя Вітаўта" Давыдзька якраз і стаў дырэктарам Купалаўскага тэатра. На той момант 42-гадовы артыст вельмі моцна рызыкаваў, згаджаючыся "на пасаду" кіраўніка такога ўзроўню, не маючы ніякага вопыту кіруючай працы. Але рызыка апраўдалася: вынік ён забяспечыў. За кароткі тэрмін змог аб’яднаць родны яму калектыў, які скалыналі шматлікія сваркі. І вось гэтае ўменне гуртаваць людзей ("спайваць іх паміж сабой" будзе гучаць некалькі двухсэнсоўна) адкрыла яму ў выніку дарогу ў палітыку.
Куды ж без біцця
Яго часта і абсалютна не па справе білі, часцей за ўсё за вочы. Маўляў, які там яшчэ Давыдзька палітык, калі ён акцёр, а яны – самі ведаеце, які лад жыцця вядуць? Ці які ён да манахаў кіраўнік тэлебачання, літаратар, драматург і далей па тэксце? І вось сёння Генадзь Браніслававіч, падсумоўваючы ўсе гэтыя метафарычныя штурхялі, выспяткі і зубатычыны кажа так:
– Я ўсё жыццё займаўся адной справай, Саша. Мне цікава жыць і прапаноўваць нешта новае. І ў грамадскай дзейнасці, свядома не кажу палітычнай, і ў працы на тэлебачанні, і ў эпоху шматгадовага свайго дэпутацтва, і шматлікім іншым акцёрска-рэжысёрская адукацыя моцна дапамагала. Зразумела, не дзеля таго, каб падмануць. Наадварот, важна было цалкам ужыцца ў тую ці іншую праблему і ў выніку дапамагчы людзям. Можа, для кагосьці пышна, фальшыва ці непрыгожа гучыць. Не збіраюся нікога пераконваць.
Lзяржаўны і палітычны дзеяч, акцёр тэатра і кіно, заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Генадзь Давыдзька
© Photo : Из личного архива Александр Новикова
Якісьці назіральнік спытае: а куды гэта ж Давыдзька падзеўся пасля таго, як завяршыліся яго дэпутацкія кадэнцыі ў 2024 годзе, няўжо выдыхнуўся і спёкся, дзе ён там? Па-першае, такога кшталту пытанні трэба задаваць не яму, а зусім іншым грамадзянам і грамадзянкам. Па-другое, зараз Генадзь Браніслававіч заняўся любімай заўсёды літаратурнай працай, а яна шуму не любіць. Па-трэцяе, і Геніна акцёрская кар’ера зусім не завершана, а проста была на паўзе. Зрэшты, з гэтага мы якраз пачыналі. Так, разважаючы над тым, што ён усё жыццё паўставаў на сцэне і ў жыцці ў вобразах разнастайных старшынь, кіраўнікоў і недабітых князёў, хтосьці будзе іранічна разважаць на тэму стабільнасці і нязломнасці. Вось і зараз, маўляў, Давыдзька, аказаўся кіраўніком райвыканкама, хай і ва ўмовах часовай акупацыі, у кіно. На самай жа справе ён стаў нарэшце старшынёй свайго часу і будучыні.
У завяршэнне па законах кананічнага жанру варта нешта сказаць пра юбілей, шматлікія грані таленту імянінніка, пажадаўшы здароўя і дабрабыту. Да д’ябла, гэта сапраўды не наша гісторыя. Таму, выломваючыся з усіх магчымых трафарэтаў і стандартаў, завяршу знарок нязвязанае апавяданне пра аднаго з самых цікавых і мала зразуметых герояў нашага часу думкай з яго ж зборніка афарызмаў "Лов слов": "Калі ў вашым найбліжэйшым акружэнні ніхто не ведае, колькі каштуе пустая бутэлька – віншую. Вы – эліта".
Жыццё вельмі нават працягваецца, Гена. А ўсе гэтыя танцы з бубнамі вакол твайго юбілею, круглых дат і лічбаў застаюцца недзе ў паралельнай рэальнасці, вось як прывязанае 50 гадоў таму савецкімі салдатамі тэрміновай службы пластмасавае рознакаляровае лісце да даўно абляцелых ствалоў дрэў у фільме пра Дэрсу Узала. Ён тут, дарэчы, яшчэ больш для звязкі слоў, чым Іван Лапшын.
Заслона.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі.
Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"
