МІНСК, 25 сту — Sputnik. Уладзімір Высоцкі стаў легендай яшчэ пры жыцці: на яго вершах і песнях вырасла не адно пакаленне людзей на ўсёй постсавецкай прасторы, а яго ролі ў тэатры і кіно сталі незабыўнымі: ці вобраз дацкага прынца Гамлета на сцэне тэатра на Таганцы, ці вобраз шпіка Глеба Жэглова ў фільме "Месца сустрэчы змяніць нельга". Сёння гэтаму вялікаму чалавеку споўнілася б 80 гадоў.
Высоцкі не раз бываў у Беларусі, паколькі актыўна супрацоўнічаў з кінастудыяй "Беларусьфільм" не толькі ў якасці акцёра, але і як паэт-песеннік. У 1969 годзе па запрашэнні свайго сябра рэжысёра Віктара Турава ён разам з Марынай Уладзі пабываў у Наваградку, калі здымалі карціну "Сыны ідуць у бой", і па мясцовай легендзе за адну ноч напісаў тут чатыры песні, тры з якіх былі выкананыя ў фільме.
Напярэдадні 80-годдзя з дня нараджэння Высоцкага карэспандэнт Sputnik пабывала ў Наваградку і яго ваколіцах, дзе да гэтага часу мясцовыя жыхары ўспамінаюць візіт вялікага паэта і акцёра, распавядаюць пра яго сваім дзецям і ўнукам і беражліва захоўваюць памяць пра акцёра.
Мядовы месяц у Літоўцы
Сваю першую ноч падчас візіта ў Наваградак Высоцкі правёў у мясцовай гасцініцы з аднайменнай назвай. У 2016 годзе нумар, дзе спыняўся паэт і акцёр, зрабілі мемарыяльным пакоем, у якім беражліва захоўваюцца рэчы, звязаныя з ім. На стварэнне экспазіцыі пайшло каля паўтары гады, але яна ўвесь час папаўняецца прадметамі, якія прывозяць з сабой прыхільнікі творчасці Уладзіміра Сямёнавіча.
"Пакой у гатэлі, дзе Высоцкі спыняўся ў першую ноч, вырашылі ўзнавіць, каб увекавечыць памяць, бо ён — кумір пакаленняў людзей. Некаторыя рэчы, звязаныя з ім, аддалі ў мемарыяльны пакой мясцовыя жыхары. Тут ёсць водгукі пра Высоцкага ад вядомай актрысы Людмілы Гурчанка, якая наракала, што вельмі мала была знаёмая з ім. Ёсць камплекты паштовак з яго асноўнымі кінаралямі. Мы збіраем усе публікацыі пра Высоцкага, і як толькі выходзіць нешта новае, наша калекцыя папаўняецца", — распавяла экскурсавод Іна Шаўчук.
Паводле яе слоў, мэтай аднаўлення нумара было жаданне расказаць пра Уладзіміра Высоцкага, як пра чалавека, пра паэта і пра акцёра. "Высоцкі уварваўся ў жыццё Саюза ў 60-я гады, у той час, калі тварылі Бэла Ахмадуліна, Андрэй Вазнясенскі і Яўген Еўтушэнка. У Высоцкага была свая адмысловая інтанацыя, асаблівая пранізлівая іранічнасць", — падзялілася экскурсавод.
Высоцкі быў цесна звязаны з кінастудыяй "Беларусьфільм"
"Вядома, што за ўвесь час ім было напісана 24 песні для гэтай кінастудыі. У адным з сваіх выступаў ён казаў, што нідзе так не адносяцца да песень, як тут. Ён пазнаёміўся з рэжысёрам Віктарам Туравым, яшчэ калі здымаўся фільм "Я родам з дзяцінства", і пазней іх дзелавое супрацоўніцтва перарасло ў сяброўскія адносіны. Ён часта прыязджаў да яго ў госці сюды, у Наваградак", — адзначыла Шаўчук.
Мясцовыя жыхары расцанілі прыезд Высоцкага і Уладзі ў Беларусь у 1969 годзе як іх мядовы месяц. "Яны тут былі ў Літоўцы, спыняліся ў гэтым нумары. Хоць афіцыйна яны пажаніліся ў студзені 1970 года. Лічыцца, што будучы ў Наваградку разам з Марынай Уладзі ён напісаў чатыры песні: "Сыновья уходят в бой", "Он не вернулся из боя", "Песня о Земле" і "Здесь лапы у елей дрожат на весу…". Яна была яго музай ", — сказала на заканчэнне суразмоўца Sputnik.
Мемарыяльны пакой, і праўда, паўтарае стандартны інтэр'ер савецкай гасцініцы. Шпалеры, мэбля, экспанаты — такое адчуванне, што кожная рэч у пакоі захоўвае ў сабе дух Высоцкага. Пра тое, што адпачынак у Наваградку быў мядовым месяцам Высоцкага і Уладзі, няма ніякіх дакументальных сведчанняў. Але калі мясцовым жыхарам падабаецца так думаць, няхай яны і далей захоўваюць гэтую гісторыю.
Дарэчы, нумар не з'яўляецца пакоем-музеем, некаторыя людзі спыняюцца тут пераначаваць. Па словах супрацоўніка гасцініцы "Навагрудак" Наталлі Навагран, пасля таго, як яго зрабілі мемарыяльнай пакоем, кошт нумара не змяніўся.
"Часцей за ўсё сюды прыходзяць, як у музей, пакідаюць водгукі ў альбоме. Людзі перажываюць, дзеляцца ўспамінамі пра паэта. Аматары творчасці Высоцкага вельмі кранальна рэагуюць на тое, што прадстаўлена. А ёсць людзі, якія незадаволеныя", — распавяла яна.
Мемарыяльны пакой Высоцкага наведваюць не толькі беларусы і расіяне.
"Нядаўна прыязджалі грамадзяне ЗША, мы ім паказалі пакой, распавялі пра яго. Але больш захапленняў нумар выклікае ў людзей з постсавецкай прасторы. Ёсць нават сталыя наведвальнікі, якія кожны год прыязджаюць сюды, каб аддаць даніну памяці гэтаму вялікаму чалавеку", — распавяла Навагран.
"Высоцкага і Уладзі тут ледзь не пабілі"
Тут жа, у гасцініцы, мы сустрэлі ўладальніка хатняга музея Уладзіміра Высоцкага ў Мінску Сяргея Акуліча. Ён у чарговы раз прыехаў у Наваградак на вечар памяці свайго куміра і прывёз з сабой частку сваёй калекцыі фатаграфій, якую збірае ўжо каля дзесяці гадоў. Яго жонка цалкам падтрымлівае захапленне мужа і ездзіць разам з ім на мерапрыемствы, прысвечаныя памяці артыста.
Акуліч захапляецца творчасцю Высоцкага ўжо больш за 30 гадоў. Усё пачыналася з песень аўтара, яшчэ калі іх запісы было вельмі цяжка дастаць. Пазней ён прыйшоў да калекцыянавання.
"Збіраць матэрыялы пра яго пачаў каля дзесяці гадоў таму, як раз да яго 70-годдзя. З тых часоў у мяне пачалося сур'ёзнае афармленне калекцыі, хоць я не лічу, што гэтае слова падыходзіць да Уладзіміра Сямёнавіча. Пасля гэтага прайшло некалькі выстаў з сабранымі мной рэчамі ", — распавёў Акуліч.
Уладальнік музея прызнаўся, што рэдкіх і каштоўных рэчаў, звязаных з Высоцкім, у яго няма. "Але ў мяне, напрыклад, ёсць аўтограф Вадзіма Туманава — аднаго з бліжэйшых сяброў паэта. У мяне каля 7-8 тысяч фотаздымкаў Высоцкага, але ўсё роўна яшчэ сустракаюцца такія, якіх я не бачыў", — адзначыў ён.
Любімых твораў куміра ў калекцыянера няма, паколькі, на яго думку, у кожным радку, напісаным Высоцкім, ёсць вялікі сэнс.
"І ўсё-такі лепшымі творамі Уладзіміра Высоцкага я лічу яго песні з фільма "Балада пра доблеснага рыцара Айвенга". Амаль у любым яго вершы і песні апошні радок чытаеш — і валасы дыбам становяцца, так выказана ўсё", — патлумачыў ён.
Акуліч прызнаў, што не менш каштоўнымі, чым рэчы, "экспанатамі" з'яўляюцца ўспаміны людзей пра Высоцкага. Калекцыянер чуў многа гісторый пра любімага аўтара і падзяліўся адной з іх.
"Сярод мясцовых жыхароў ходзіць легенда пра тое, што Уладзіміра Высоцкага і Марыну Уладзі ледзь не пабілі, таму што не паверылі, што гэта яны. Яны прыехалі ў вёску Літоўку, дзе здымаўся фільм "Сыны ідуць у бой", пасля кінафестывалю, стомленыя, у звычайнай вопратцы. Акрамя таго, многія чамусьці думалі, што Высоцкі вельмі высокі, хоць на самай справе гэта не так. Таму мясцовыя не прызналі ў гэтых звычайных людзях зорак, абвясцілі іх самазванцамі і хацелі пабіць, і пакуль супрацоўнікі здымачнай групы не пацвердзілі, што гэта сапраўды Высоцкі і Уладзі, не паверылі"- распавёў ён.
Падобную гісторыю ўзгадваў і рэжысёр Тураў, да якога Высоцкі прыехаў у госці ў Наваградак, таму можна лічыць, што гэта не чарговая легенда, а крыху змененая часам праўда.
Помнік легендзе
У 2011-2012 годзе супрацоўнікі Наваградскага райвыканкама актыўна вывучалі гісторыю горада і шукалі нешта цікавае, што зможа прыцягнуць сюды людзей. У працэсе пошукаў была знойдзена інфармацыя аб археалагічных раскопках Наваградскага замка, якія праходзілі тут у 60-я гады. Як ні дзіўна, менавіта дзякуючы гэтым дадзеным пасля ў горадзе з'явіўся помнік Высоцкаму, хоць на першы погляд цяжка звязаць іх паміж сабой.
"Раскопкі праводзіў вядомы даследчык Міхась Ткачоў. Кажуць, што час збірае патрэбных людзей у патрэбным месцы. І пацвярджэннем гэтаму можа служыць з'яўленне на раскопках Уладзіміра Высоцкага. Ён убачыў, як гэта ўсё адбываецца, падмуркі. Яны з Ткачовым сышліся на гэтай тэме. Гэта было тады, калі Высоцкі прыехаў на здымкі да Турава", — распавяла загадчыца сектарам культуры Наваградскага райвыканкама Наталля Жышко.
Паводле яе слоў, гэтая інфармацыя заахвоціла даведацца больш аб гэтай сустрэчы і знаходжанні артыста ў Наваградку.
"Так з'явіліся людзі, якія распавялі пра канцэрты Высоцкага на Літоўцы для здымачнай групы. Ёсць нават апавяданні мясцовых аб тым, як Высоцкі ішоў па скверы з гітарай і спяваў. Казалі, што ішоў нейкі маленькі чалавек, досыць невысокі, не верылі, што гэта Уладзімір Высоцкі. А зайграў, заспяваў — і паверылі. Можа быць, гэта мясцовая легенда, але нам прыемна думаць, што так і было", — падзялілася чарговым міфам пра вялікага чалавека загадчыца сектарам культуры.
Паколькі Высоцкі спяваў у скверы далёка не ў кожным горадзе, было вырашана ўсталяваць у Наваградку ў памяць пра гэта бюст артыста.
"Цікава тое, што ён яшчэ раней быў зроблены, але не ведалі, дзе яго ўсталяваць. Вось так вырашылі, што яму самае месца ў нас", — патлумачыла Жышко.
Пасля таго, як помнік паставілі, некаторыя жыхары Наваградка тэлефанавалі ў райвыканкам і пыталіся, чаму ўсталявалі помнік менавіта Высоцкаму. У райвыканкаме расказвалі, паказвалі фота і праводзілі "культурны лікбез".
Пасля ўлады горада вырашылі праводзіць ліпеньскі фестываль бардаўскай песні на Літоўцы, дзе нібы выступаў сам Высоцкі.
"Ёсць у жыцці нешта такое, што аб'ядноўвае людзей праз час. У нашым выпадку гэта Высоцкі", — сказала на заканчэнне Жышко.
Высоцкі спаў на сенавале і еў яечню, прыгатаваную Уладзі
Пасля аповеду аб вёсцы Літоўцы, карэспандэнт Sputnik накіраваўся туды, каб убачыць месцы, дзе адпачывалі Высоцкі і Уладзі. У вёсцы сустрэў Сяргея Коваля — чалавека, які выкупіў дом, дзе бывала гэтая пара. Ён распавёў пра тое, што чуў ад папярэдняга ўладальніка, які быў непасрэдным сведкам падзей паўвекавой даўнасці.
Дом, на жаль, не захаваўся ў першапачатковым выглядзе, але, тым не менш, вельмі цікавы. Пакой, дзе некалі адпачывалі Высоцкі і Уладзі, зараз з'яўляецца своеасаблівым мемарыялам.
Коваль прызнаўся, што не з'яўляецца прыхільнікам Высоцкага, але захаваць памяць аб ім вырашыў абавязкова.
"Па словах былога ўладальніка дома, у 1969 годзе ў дзверы ўвайшоў Уладзімір Сямёнавіч Высоцкі і ў гаспадыні дома спытаў, ці бярэ яна пастаяльцаў. Яна не ведала, хто такі Высоцкі, і выправадзіла яго. Тады ён перайшоў праз дарогу і папрасіўся спыніцца там. Да гэтага часу стаіць той дом і хлеў, дзе на сенавале пасяліўся артыст. Сюды ж прыехала Марына Уладзі", — распавёў Коваль.
Зоркі пераначавалі ў хлеве, а раніцай Уладзі прыйшла ў той жа дом, адкуль выгналі Высоцкага, паколькі там была адзіная газавая пліта ў вёсцы, і хацела прыгатаваць сняданак.
"Уладзі добра ведала рускую мову, прыйшла да гаспадыні дома, дзе мы зараз знаходзімся, і спытала, ці можа яна свайму мужыку зрабіць паесці. Гаспадыня дома тады ўжо даведалася пра візіт зорак і дазволіла ёй скарыстацца кухняй. Уладзі прыгатавала яечню", — падзяліўся чужымі ўспамінамі цяперашні гаспадар дома.
Тут жа ў доме Высоцкі разам з будучай жонкай адпачывалі. Зараз у гэтым пакоі — партрэт паэта, адноўлены прама на сцяне.
"Тут пасля абеду яны адпачывалі. На тэрыторыі было яшчэ гумно, дзе яны часам спалі, але яно не захавалася", — адзначыў Коваль.
На жаль, пагутарыць з уладальнікам таго самага дома і хлева, дзе жыла зорная пара, не атрымалася. Але нават без яго аповеду адчуваецца, што само месца як быццам прасякнута энергетыкай вялікіх людзей, якія пабывалі тут, а побач стаяць тыя самыя елі, лапы якіх дрыжаць на вазе. Нядзіўна, што менавіта тут нарадзіліся такія прыгожыя легенды аб вялікім паэце і акцёры Уладзіміры Высоцкім.