Петр Стаха вывучаў дызайн шкла ў Акадэміі мастацтваў, архітэктуры і дызайну ў Празе. Ужо 10 гадоў ён з’яўляецца выкладчыкам Сярэдняй мастацка-прамысловай школы шкляной вытворчасці. У Мінск Петр Стаха ўпершыню прывёз унікальныя скульптуры са шкла – уласныя і двух сваіх вучняў, Матоўша Волака і Дзмітрыя Цыбенкі. Акрамя таго, Петр Стаха выступіць з шэрагам лекцый перад студэнтамі Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў.
Петр Стаха вядомы далёка за межамі Чэшскай Рэспублікі не толькі як мастак, але і як педагог. Лекцыі пра тэхніку скульптуры ён чытае па ўсёй Еўропе: у Даніі, Германіі, Аўстрыі і многіх іншых краінах.
"У нас у Чэхіі вельмі добрая і даўняя традыцыя працы па шкле, — распавядае Петр Стаха. — Станіслаў Лібенскі быў прафесарам у Акадэміі і вырасціў два пакаленні мастакоў па шкле. Мае скульптуры адрозніваюцца тым, што шмат майстроў гуляюць толькі з адценнямі і колерам шкла, я ж гуляю з адлюстраваннем. Я ствараю нейкую структуру, і тут гэта працуе так: з адваротнага боку скульптура як люстэрка, і гэтая структура шматкроць адлюстроўваецца ў ёй".
Петр Стаха адзначыў, што яго скульптуры значна лепш выглядаюць пры дзённым святле. Сонечныя прамяні адлюстроўваюцца ў гранях, прымушаючы адлюстраванне шматкроць паўтарацца ў глыбінях арт-аб'ектаў. Такая структура скульптуры — яго асаблівы стыль, і вучні Петра Стахі трансфармуюць яго, знаходзяць нешта сваё.
"Мае студэнты маладыя — гэта праца 19-гадовага, — распавядае Петр Стаха пра адну са скульптур, прадстаўленых на выставе. — Ён спрабуе ствараць структуру, як я, але крыху па-іншаму. Ён знайшоў свой уласны шлях, як стварыць уласныя арт-аб'екты".
Па словах мастака, працаваць з вялікімі формамі са шкла даволі складана.
"Часам я раблю невялікія скульптуры, часам — больш. Гэта з-за транспарціроўкі, таму што шмат людзей хочуць купіць гэтыя арт-аб'екты, і гэта вельмі складана арганізаваць, калі ў вас 100, 200-кілаграмовая скульптура, — заўважыў Петр Стаха. — Шкло крохкае, яго лёгка разбурыць, напрыклад, вось не самая вялікая мая скульптура, але яна важыць каля 33 кілаграмаў, а самае вялікае, што я зрабіў — каля 50-55 кг. Але ёсць і скульптары, якія ствараюць 200-кілаграмовыя паўтараметровыя арт-аб'екты, аднак яны ствараюць толькі два творы ў год. Вельмі складана астудзіць шкло, а калі яно разбіваецца — гэта нейкае вар'яцтва".
Двойчы ў мінулым майстры здаралася так, што пакупнік абраў які-небудзь арт-аб'ект прама на выставе і кажа: вось, у мяне наяўныя грошы, але я хачу яго прама зараз, праз гадзіну мой рэйс у Абу-Дабі ці яшчэ куды-небудзь.
"Вядома, не толькі грошы маюць значэнне, але я думаю і аб пакупніках, — прызнаецца Петр Стаха. — Калі ў вас 200-кілаграмовая скульптура, вы не панясеце яе пад пахай. А калі яна важыць 20 кілаграмаў, вы ўсё яшчэ можаце пагрузіць яе ў машыну.
Працэс стварэння шкляных скулптур вельмі доўгі і працаёмкі.
"Спачатку ўсё робіцца з гліны: структура, адтуліны ўнутры. Затым з сумесі гіпсу і пяску робіцца молд. І вам неабходна змясціць унутр металічную канструкцыю, таму што шкло можа разбіцца, вываліўшыся з формы. Пасля таго, як скульптура застыла, наступныя прыкладна пяць дзён займае выразанне, шліфоўка, паліроўка. Крок за крокам, павольна, старанна", — распавядае Петр Стаха.
Стварыць мадэль з гліны і падрыхтаваць молд мастак можа ўсяго за адзін дзень, але наступныя этапы займаюць тыдні і нават месяцы.
"Я павінен змесціць у молд шкло, паставіць яго ў кёльн (печ для шкла — Sputnik), і ён праводзіць там 2-3 тыдні. Вы павінны выцягваць яго вельмі павольна, таму што гэта не тонкая рэч, усё залежыць ад таўшчыні шкла, затым месяц-паўтара займае праца па халодным шкле — выразанне, паліроўка", — дзеліцца сакрэтамі майстэрства скульптар.
У асноўным скульптуры Петра Стахі аднаго колеру, аднак за кошт змены таўшчыні шкла яму ўдаецца дамагчыся пераходаў і адценняў: там, дзе шкло вельмі тонкае — яно вельмі светлае, і дзе тоўстае — вельмі цёмнае.
Існуюць спецыяльныя фабрыкі, якія вырабляюць каляровае шкло, для афарбоўвання шкла там выкарыстоўваюць аксіды металаў. Немагчыма, па словах Петра Стахі, зрабіць скульптуру з любога шкла — гэта павінна быць адмысловае шкло.
"У мінулым я рабіў інсталяцыі, працаваў таксама з гарачым шклом, не толькі ў гэтай тэхніцы. Але з 2002 года, гэта значыць ужо 15 гадоў я працую ў гэтай тэхніцы і навучаю ёй па ўсёй Еўропе", — распавядае Петр Стаха.
Па словах скульптара, у любым творы 30 адсоткаў — гэта мастацтва, 30 — веданне, тэхналогія і яшчэ 30 — вопыт.
"Таму што ты ўсё яшчэ здзяйсняеш памылкі. Ты павінен увесь час вучыцца — што адбываецца ў кёльне, калі нешта разбілася — чаму? І пастаянна спрабаваць новае", — упэўнены скульптар.
Натхненнем для стварэння арт-аб'ектаў Петру Стаху служыць прырода і нават уласныя сны.
"Напрыклад, маім натхненнем было, што аднойчы я падарожнічаў з аднаго горада ў іншы і па дарозе убачыў, як кветкі растуць з бетону. З чагосьці дрэннага вырастае нешта прыгожае. І гэта сіла прыроды, — распавядае скульптар. — Ці, напрыклад, у мяне ёсць арт-аб'ект, які называецца "Кашмар". Ці "Адзін з тых дзён" — тое, што здарылася калісьці даўно.
Усе скульптуры Петра Стахі ўяўляюць сабой абстрактныя формы.
"Гэта толькі натхненне. Яно абстрактна. Усё абстракцыя і нічога канкрэтнага", — падвёў вынік мастак.
Наведаць выставу "Колер святла: Петр Стаха і яго вучні" можна да 1 красавіка. Арт-гасцёўня працуе з серады па нядзелю з 11:00 па 19:00.