Месца самай страшнай рачной катастрофы ў гісторыі Беларусі, кіраўнік горада, які адмовіўся ад хабару і тым самым выклікаў падазрэнні рускага цара, губернатар, які пераапранаўся ў простую вопратку і хадзіў па вуліцах горада — гэта толькі некалькі малавядомых выпадкаў з гісторыі Віцебска.
Другі год у горадзе праходзяць унікальныя для Беларусі бясплатныя лекцыі, дзе ўсім жадаючым раскажуць пра цікавыя і невядомыя факты з гісторыі горада.
Нечаканая гісторыя
Па словах арганізатараў гістарычных лекцый, усе эпохі цікавыя. І часам адкрываюцца факты, пра якія мала хто ведае.
Святлана Мясаедава, вядучы архівіст Дзяржаўнага архіва Віцебскай вобласці, напрыклад, распавяла пра тое, што ў Віцебску адбылася самая страшная рачная катастрофа ў гісторыі Беларусі. У 1919 годзе на Дзвіне патануў цеплаход "Надзея", тады загінула 100 чалавек.
"Як толькі пра гэта распавялі, трагедыю тут жа пачалі актыўна абмяркоўваць у сацсетках, паколькі туды патрапілі фатаграфіі і дакументы пра гэта. Хаця, здавалася б, чаго мы не ведаем пра гісторыю ХХ стагоддзя", — разважае адзін з арганізатараў курсу галоўны спецыяліст аддзела культуры Віцебскага аблвыканкама, кандыдат гістарычных навук, дацэнт Дзяніс Юрчак.
На думку арганізатараў, вельмі цікавыя перыяды, калі Віцебск знаходзіўся ў складзе ВКЛ і царскай Расіі. У кожным з іх ёсць свае яркія моманты і асобы.
Напрыклад, у XIX стагоддзі правяралі, наколькі губернатары карумпаваныя. Аказалася, што ад хабараў адмовіліся толькі віцебскі і адэскі кіраўнікі гарадоў. Прычым калі Адэса — партовы горад, і яе губернатар быў вельмі багатым чалавекам, які не мае патрэбы ў хабарах, то паводзіны віцебскага выклікалі ў цара падазроны.
Юрчак успомніў яшчэ аб адным эпізодзе, калі Віцебскі губернатар пераапранаўся ў простую вопратку, грымаваўся і хадзіў па вуліцах горада. Пасля яго "прагулак" у пажыўныя месцы прыходзілі з праверкамі спецыяльныя службы…
Куды прыводзіць экспромт
"Ідэя лекцый паўстала вясной 2016 года, калі мяне і Анатоля Дулава запрасілі на мерапрыемства, прысвечанае наданню Магдэбургскага права Віцебску. Гісторыкі, якія павінны былі выступаць, прыехаць не змаглі, і прачытаць лекцыю папрасілі нас. Мы выступілі без падрыхтоўкі, экспромтам", — распавёў Sputnik Юрчак.
Лекцыю пачалі каментаваць у сацсетках, прычым, стаўленне да Магдэбургскага права падзялілася: хтосьці пісаў, што яно было неабходна, іншыя сцвярджалі, што сэнсу ў ім не было. Стала ясна, што ў шматлікіх удзельнікаў дыскусіі да лекцыі не было нават элементарнага ўяўлення пра тое, што гэта такое. І самае галоўнае, стала відавочнай неабходнасць у гістарычным лікбезе для жыхароў горада.
Тады Юрчак і Анатоль Дулаў вырашылі праводзіць двойчы ў месяц бясплатныя лекцыі па гісторыі горада.
"Спачатку ў нас быў аншлаг, бо, як высветлілася, людзям не хапала цікавых звестак пра гісторыю горада", — дзеліцца сваімі ўспамінамі аб першых лекцыях загадчык кафедры гісторыі Беларусі ВДУ імя П. М. Машэрава, кандыдат гістарычных навук, дацэнт Анатоль Дулаў.
Але за два гады цікавасць людзей трошкі прыціхла, і на "Рэальную і папулярную гісторыю горада" стала прыходзіць менш слухачоў. Хоць у сучасным грамадстве нават 50 чалавек для падобных мерапрыемстваў — ужо шмат.
Не толькі змест, але і падача
Заўсёднікі сцвярджаюць, што колькасць тых, хто прыйшоў, шмат у чым залежыць ад фармату лекцыі. Напрыклад, калі выступаў клуб гістарычнай рэканструкцыі "Варгенторн", гараджан прыйшло вельмі шмат, бо гэта было хутчэй гістарычнае шоу. Слухачы маглі пакратаць мячы, кальчугі, даведацца, як усё гэта рабілася.
"Людзі распешчаны рознымі шоу, і часцяком ім становіцца сумна і нават складана ўспрымаць сур'ёзны матэрыял", — падзялілася з карэспандэнтам наведвальніца "Рэальнай гісторыі" Алеся.
Хоць, па словах дзяўчыны, многія яе знаёмыя з іншых гарадоў Беларусі са шкадаваннем гавораць пра тое, што ў іх няма падобных бясплатных курсаў. І калі б матэрыял не проста выкладвалі ў запісе, а праводзілі анлайн-трансляцыі, то слухачоў на гістарычных лекцыях было б нашмат больш, прычым з усёй краіны.
Але пакуль у арганізатараў няма часу на працу ў падобным фармаце.
"Як бачыце, мы праводзім нашы курсы абсалютна бясплатна і ў вольны ад асноўнай працы час, таму ў нас проста няма магчымасці шукаць нейкія новыя варыянты падачы матэрыялу. Але, калі ў чалавека хопіць жадання, цярпення і ўнутранай матывацыі праслухаць лекцыі па гісторыі горада да канца, то ён пазнае шмат цікавага пра Віцебск", — адзначыў Юрчак.
Манетызацыя гісторыі
Курс будуецца ў храналагічным парадку, і зараз на ім ужо асвятляюць гісторыю ХХ стагоддзя. Часам лекцыі чытаюць запрошаныя гісторыкі па нейкай са "сваіх" тым, у якіх яны спецыялізуюцца, і тады даводзіцца адступаць ад асноўнага кірункі курсу.
Лекцыі разбітыя на два семестры, як ва ўніверсітэце, з перапынкам на зімовыя і летнія канікулы.
"За два гады заняткаў мы заўважылі, што цікавасць да курсу падае ў летні перыяд, калі ў людзей пачынаецца дачны сезон. І падчас зімовых вакацый", — растлумачыў Дулаў.
Лекцыі ў бібліятэцы чытаюць кожны другі і чацвёрты чацвер месяца, а па тэлебачанні іх паказваюць кожны першы і трэці чацвяргі. Акрамя таго, запісы ўсіх выступленняў загружаюць у групу "УКантакце", каб у любы момант іх можна было перагледзець і асвяжыць некаторыя моманты ў памяці.
Па словах пастаянных слухачоў, калі праходзілі гісторыю ВКЛ, на лекцыі прыходзіла вельмі шмат работнікаў турфірм, якія сядзелі з нататнікамі і канспектавалі ўсё, што казаў чалавек, які выступае. Яны тлумачылі сваю цікавасць тым, што потым выкарыстоўваюць гэтыя звесткі падчас правядзення экскурсій па горадзе. Бо веданне гісторыі — гэта не толькі агульная эрудыцыя, але і веды, якія пры жаданні можна ператварыць у рэальныя грошы.