МІНСК, 23 кра — Sputnik, Цімур Селіванаў. Па ўсім свеце расце пакаленне чытачоў, упэўненая кіраўнік міжнароднага конкурсу "Жывая класіка" Марына Смірнова. У яе праекце ўдзельнічаюць дзеці з усяго свету, якія дэкламуюць рускамоўную прозу. З 2011 года ўжо дзесяць мільёнаў маладых чытальнікаў паспаборнічалі за перамогу. У маі 2018 года на фінале "Жывой класікі" ў лагеры "Артэк" збяруцца дзеці з пяцідзесяці краін.
Дзеці-шпіёны?
Планаў на заваяванне свету ў арганізатараў "Жывой класікі" не было, праект ладзіўся як эксперымент. Аднак ужо першы фінал усерасійскага конкурсу сабраў пяцьсот гледачоў, і Марына Смірнова зразумела: праект цікавы і дзецям, і дарослым. Неўзабаве ахоп "Жывой класікі" павялічыўся да двух з паловай мільёнаў удзельнікаў.
Міжнародным конкурс стаў таксама выпадкова. Дзеці за мяжой перадавалі вестку пра "Жывую класіку" па "сарафаннаму радыё" і актыўна слалі заяўкі. У 2013 годзе на конкурс у Маскву прыехалі хлопчыкі і дзяўчынкі з Арменіі, Азербайджана, Беларусі, Малдовы, Казахстана, Кыргызстана, Украіны, Турцыі і Польшчы. А праз тры гады "Жывая класіка" пабіла рэкорд: паміж сабой спаборнічалі чытальнікі з васьмідзесяці краін.
На жаль, стабільнай дзяржпадтрымкі "Жывая класіка" не атрымлівае.
"Мы ўжо шмат гадоў не бачым дапамогі з боку "Рассупрацоўніцтва". Пры гэтым міжнародных праектаў, альтэрнатыўных нашаму, проста няма. А прасоўваць рускую мову трэба менавіта сярод дзяцей. Гэта палітычна важна! Калі не працаваць з маладым пакаленнем, колькасць тых, хто ведае рускую мову, у свеце з кожным годам будзе падаць", — наракае Смірнова.
Палітыка сапраўды ўплывае на "Жывую класіку", але не лепшым чынам. Анонс фіналу дзіцячага конкурсу, які праходзіць у крымскім "Артэку", правакуе інтэрнэт-троляў на крыкі ў сацсетках: "Лепш не вяртайцеся адтуль!", "Мы вас знойдзем на радзіме!"
"У лагер некаторых дзяцей мы прывозім інкогніта, а інтэрв'ю для нашага сайта яны даюць ананімна. Нейкім ўдзельнікам проста не выдаюць візы ў Крым. Аднойчы некалькіх бацькоў, чые дзеці з'ездзілі на фінал "Жывой класікі", нават звольнілі з працы", — дзеліцца арганізатар "шпіёнскімі жахамі".
Кнігі пад коўдрай
Чытацкая біяграфія самаго кіраўніка міжнароднага конкурсу чытальнікаў была няроўнай.
"Дзесьці да пятага класа чытанне для мяне было пакутай і абавязкам. Бацькі прымушалі мяне чытаць і пераказваць прачытанае. А потым мая рэпетытар стала падсоўваць мне самыя розныя кнігі, а пра іншыя, наадварот, казала: "Вось гэтую пакуль не чытай, яна табе не па ўзросце". Натуральна, я адразу ж бралася за іх. У выніку ўсё змянілася: бацькі забаранялі мне чытаць па вечарах, каб я паспявала рабіць урокі. Тады пачаліся хованкі над кнігай з ліхтарыкам пад коўдрай", — прызналася Марына Смірнова.
У школе Марына была "адзінокім чытачом" сярод аднагодкаў. "Сяброў па кнігах" ў яе не было, а аднакашнікі нават дражнілі яе з-за любові да літаратуры. Дзякуючы конкурсу Смірнова споўніла сваю даўнюю мару — дзяліцца сваім чытацкім вопытам з іншымі.
Ёсць у арганізатара конкурсу яшчэ адна мара — прывесці ў жыццё новых маленькіх чытальнікаў.
"У мяне няма дзяцей, але я іх вельмі хачу. Гэта мой план на бліжэйшую будучыню. Пакуль у мяне ёсць толькі хрэснік, але я актыўна ўдзельнічаю ў яго жыцці. Разам мы чытаем кніжкі, але ад удзелу ў "Жывой класіцы" ён пакуль адмаўляецца: не хоча, каб мяне западозрылі ў кумаўстве", — усміхаецца дзяўчына.
Азартныя бацькі і дрыготкія каленкі
Бацькі ўдзельнікаў, зрэшты, не саромеюцца "залазіць" у конкурс. Арганізатар уздыхае: "На фіналах галоўныя спаборніцтвы праходзяць паміж бацькамі. Менавіта яны падаюць на апеляцыі пасля пройгрышу, кажуць дзецям: "Не вяртайся без перамогі!" ці абвінавачваюць арганізатараў у падтасоўцы. Часам проста хочацца папрасіць усіх сваякоў выйсці з залы".
Дарослыя спрабуюць нябачна прысутнічаць і ў саміх выступах:
"Некаторыя бацькі вучаць дзяцей, калі на сцэне падымаць руку, як дрыгаць нагой і што пры гэтым адчуваць. У такія моманты пытаеш сябе: "Навошта мы наогул праводзім конкурс, калі атрымліваем злепленыя дарослымі нумары?" Перад фіналам мы гаворым дзецям: "Калі ласка, забудзьцеся пра ўсё, чаму вас вучылі!" — распавядае Сміронова.
Дзеці-ўдзельнікі, па яе словах, дэманструюць спартыўныя паводзіны часцей, чым іх бацькі. Жорсткай канкурэнцыі і падножак перад выхадам на сцэну на "Жывой класіцы" няма. Ды і наогул перамога — далёка не галоўная матывацыя для хлопчыкаў і дзяўчынак. Смірнова лічыць: дзеці прыходзяць на конкурс дзеля таго, каб пасябраваць з іншымі і падзяліцца сваімі любімымі кнігамі.
Яшчэ адзін важны стымул для ўдзелу — гэта практыка жывых выступаў.
"Усім людзям хоць бы раз у жыцці даводзіцца выступаць перад вялікай аўдыторыяй, але многія баяцца сцэны. Вось пасталееце вы, трэба будзе зрабіць на працы прэзентацыю — а ў вас каленкі дрыжаць. На нашым конкурсе можна адпрацаваць гэтую сітуацыю загадзя", — тлумачыць Марына.
Срэбны век дзіцячай літаратуры
Пасля ўдзелу ў конкурсе дзеці не знікаюць з гарызонту арганізатараў "Жывой класікі". Яны агітуюць іншых маладых чытальнікаў выступаць на радыё і гарадскіх святах, запісваць аўдыёкніжкі і валанцёраў у школах для дзяцей са слабым зрокам. Дзяцей і падлеткаў запрашаюць працаваць у прэс-цэнтр конкурсу, дзе яны бяруць адзін у аднаго інтэрв'ю і пішуць рэпартажы.
Для ўсіх удзельнікаў конкурсу адкрыты дзверы лагера "Жывая класіка", на працягу года яго праводзяць у розных краінах. Там дзеці разам пішуць кнігі, здымаюць фільмы і кліпы, ставяць спектаклі. А нядаўна арганізатары правялі для хлопчыкаў і дзяўчынак паэтычныя анлайн-батлы з зоркамі. Юныя чытальнікі спаборнічаюць з вядомымі акцёрамі, хто лепш прачытае верш рускага паэта. Пераможцу выбіраюць карыстальнікі сацсетак.
За гады існавання ў "Жывой класікі" з'явілася мноства клонаў: у розных гарадах Расіі сталі масава ўзнікаць праекты, часам нават з аналагічнай назвай. Смірнова не крыўдзіцца на "пірацтва": гэта паказчык папулярнасці.
"Жывая класіка" мімаволі стала заканадаўцам інтэрнэт-моды і дапамагла кнігавыдаўцам.
"Цяпер рускі сегмент YouTube перапоўнены відэа з дзецьмі, якія чытаюць кнігі ўслых, рэкламуюць кніжныя навінкі, робяць агляды на падлеткавую літаратуру. У 2011 годзе нічога падобнага не было. Не кажу, што галоўная роля ў гэтым — наша, але мы відавочна гэтаму спрыялі.
Дзякуючы гэтаму дзіцячая і падлеткавая літаратура стала камерцыйна больш паспяховай. Гэтага не было дзесяць гадоў таму — кнігі для падлеткаў літаральна баяліся выпускаць. Наш рух выхоўвае пакаленне чытачоў. Цяпер няхай не залаты, але срэбны век дзіцячай літаратуры", — перакананая Смірнова.