У маі пачнецца пасадка самага галоўнага беларускага прадукту — бульбы. Аднак не ва ўсіх на палях у гэтым годзе будуць расці бульба айчынных гатункаў. Шэраг фермераў у Беларусі адмовіліся ад яе. У гаспадарках гэта тлумачаць проста: насенне ў беларускай бульбы нізкай якасці. Што не можа не адбівацца на ўраджаі.
Стабільны сярэднячок
Фермерская гаспадарка "Фартуна" ў Баранавіцкім раёне беларускую бульбу вырошчвае апошні год. Яе кіраўнік Сяргей Матус з гэтай нагоды толькі ўздыхае: стаміліся з ёй мучыцца.
"Гатункі добрыя, а дысцыпліны вытворчасці насення няма", — адзначае суразмоўца Sputnik.
Сама па сабе беларуская селекцыя вельмі добрая. Да навукоўцаў пытанняў у фермераў няма, адзначае Матус. Наша бульба можа даць фору нават прывазным канкурэнтам. Яна і больш устойлівая да хвароб, і захоўваецца доўга.
"Галандскія гатункі ў першы год даюць шалёны ўраджай — да 800 цэнтнераў на гектар. На другі ўжо горай, а трэцюю рэпрадукцыю можна нават не садзіць. Беларуская бульба, можа, і не показывает рэкордаў, але кожны год дае стабільна па 300-400 цэнтнераў", — кажа суразмоўца.
Памятаем і смуткуем
Аднак да насенняводства пытанняў маса. Сяргей Матус прыводзіць прыклад. Некалькі гадоў таму, калі толькі з'явіўся гатунак "Скарб", ён узяў насенне і стаў яго вырошчваць. Абнаўленне не спатрэбілася і на восьмы год: ураджай бульба давала добры. Але фермер вырашыў з'ездзіць у Інстытут бульбаводства за элітай.
"Дык вось, па ўраджаі яна ні ў якое параўнанне не ішла з восьмай рэпрадукцыяй "Скарбу", — адзначае суразмоўца агенцтва.
Бульба гатунку "Скарб" была выведзеная беларускімі селекцыянерамі. Перавага гэтага гатунку ў тым, што культываваць яго можна амаль у любой мясцовасці. Бульба дае вялікі ўраджай.
Сёння Сяргей Матус адклікаецца аб ім няйначай як "памятаем і смуткуем". Кажа, што ў апошнія гады насенне паступае парою нават гнілым. Як вынік — ураджаю кот наплакаў.
Незадаволены якасцю насенняводства і кіраўнік фермерскай гаспадаркі "Пакуша І. А." у Радашковічах Ігар Пакуш. Ад беларускай бульбы тут пакуль адмаўляцца не збіраюцца. Але і вялікіх планаў на яе не будуюць. Доля айчынных гатункаў у гаспадарцы складае толькі 20%.
Кажучы аб ураджайнасці, суразмоўца Sputnik адзначае, што ў беларускай бульбы яна на 15-20% ніжэй, чым у прывазной.
Айчынная бульба мыцца не любіць
Ужо некалькі гадоў не вырошчваюць беларускую бульбу ў фермерскай гаспадарцы "Навіцкіх" у Брэсцкай вобласці. Яе кіраўнік Уладзімір Навіцкі тлумачыць: яны працуюць з мытай бульбай. А беларуская для гэтых мэтаў зусім не падыходзiць.
"Нам ніхто так і не прапанаваў гатунак, які б не цямнеў пасля мыйкі. Я таксама не хацеў бы плаціць шалёныя грошы за прывазную бульбу. А ў мяне выйсця няма. Мы выпускаем толькі мыты прадукт", — кажа суразмоўца агенцтва.
Уладзімір Навіцкі паскардзіўся і на тое, што фермераў часта падманваюць пры куплі: прадаюць насенне бульбы іншай рэпрадукцыі.
"Шмат гадоў таму я браў у Інстытуце бульбаводства ў Самахвалавічах бульбу. Там так паздзекаваліся, што я сказаў: "Колькі жыць буду, я яго браць не буду больш". Яны мяне проста прыгожа падманулі. Я атрымаў ураджай — усю бульбу з шышкамі. Гэта ўжо была перароджаная бульба, рэпрадукцыя не тая, якую я прасіў", — адзначае ён.
Каментар спецыялістаў
А што з гэтай нагоды кажуць у Навукова-практычным цэнтры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі па бульбаводству і плодаагародніцтву?
"Ідэальнага насенняводства ніколі не было і не будзе. Гэта праблема не толькі нашай краіны, але і іншых краін. Пытанне ў іншым — як да яе ставіцца? Калі проста казаць пра праблему, то яна не вырашыцца", — адказаў Sputnik намеснік генеральнага дырэктара па навуковай рабоце Вадзім Маханько.
Па словах суразмоўцы, у Беларусі гэтая праблема знаходзіцца ў стадыі рашэння. І гэта не галаслоўна.
Так, калі ў 1996 годзе плошча пасадкі беларускіх гатункаў у Расіі была роўная прыкладна нулю, то толькі за апошнія пяць гадоў пастаўкі насення бульбы ў РФ выраслі ў шэсць разоў.
"Гэта значыць калі выказаць здагадку, што ў нас нізкая якасць насеннага матэрыялу, то ніхто купляць яго не будзе", — адзначыў Вадзім Маханько.
І ўсё ж такі пэўныя цяжкасці ў гэтай справе ёсць, прызнаюць у НАН. Справа ў тым, што першасным насенняводствам ў Беларусі займаецца Акадэмія навук. Якасць яе матэрыялу пацвярджаецца незалежнай экспертызай, якую праводзіць Галоўная дзяржаўная інспекцыя па насенняводству, каранціну і ахове раслін.
"Наступны этап — элітнае насенняводства. Ім займаецца шэраг гаспадарак рознай формы ўласнасці, у тым ліку і фермерскія. На працягу двух гадоў яны бяруць у навуковых установах правераную насенную бульбу, а затым размножваюць. І толькі пасля гэтага насенне паступае ў тавараправодныя гаспадаркі", — кажа суразмоўца агенцтва.
Гэта значыць, як тлумачаць у НАН, ланцужок доўгі, таму і недапрацоўкі ў ім усплываюць.