Калі справядліва сцверджанне, што мода — люстэрка эпохі, у пачатку XIX стагоддзя ў ім можна было ўбачыць адлюстраванне "апошняй прыгожай вайны": бездакорна элегантныя мундзіры і лёгкія сукенкі, якія падкрэсліваюць далікатнасць і жаноцкасць. У гэтым годзе выстава "Куфэрак" ахоплівае першую палову XIX стагоддзя, тут можна ўбачыць ваенныя мундзіры рускай і французскай арміі, а таксама жаночыя касцюмы, у якіх, як мы б сказалі цяпер, выразна прасочваецца стыль "мілітары".
Гусарскія матывы ў жаночай вопратцы
Выставачная зала Лошыцкай сядзібы ўмоўна падзелена на 2 часткі. У першай прадстаўлены касцюмы часоў Напалеонаўскай вайны 1812 года.
Побач — мундзір генеральскага старэйшага ад'ютанта па пяхоце расійскай імператарскай арміі.
"Яго адметная асаблівасць — аксельбант, які і з'яўляўся знакам, і быў функцыянальнай дэталлю мундзіра штабных афіцэраў, — распавядае Дзмітрый Ракаў, кіраўнік клуба ваеннай рэканструкцыі" Фузілёры-грэнадзёры імператарскай гвардыі". — Тут прысутнічаюць аловачкі, якімі пісалі даручэнні адразу на месцы і адпраўлялі".
У мундзіры ўсяго адзін эпалет, і гэта таксама з'яўляецца яго адметнай асаблівасцю, як і залатое поле — у ад'ютантаў у палках палі ў эпалетаў былі каляровыя.
Французскі касцюм прадстаўлены шынялём і двувуголкай.
"Мы падумалі, што будзе вельмі міла, калі ён будзе падобны да Напалеона, — усміхаецца Маргарыта Шаўцова, адзін з арганізатараў выставы. — У пару да яго паставілі даму ў пелісе, каб паказаць, як вайна адбівалася ў жаночым гардэробе".
Шынель належыць фузілёру-грэнадзёру арміі Напалеона.
"У гэтага палка быў своеасаблівы колер шыняля — не цёмна-сіні, як у большай частцы гвардыі, а бліжэй да васільковага, у французскай традыцыі называўся gris de fer, сталёвы колер. Гэта розныя адценні светла-сіняга колеру", — звяртае ўвагу наведвальнікаў Дзмітрый.
У дадзеным выпадку гэта стандартны шынель з гузікамі, які насілі ў пяхотных падраздзяленнях. Двувугольную шапку маглі апранаць і ў паходах, і ў бітвах, пры выхадной форме ў горадзе ці адпраўляцца ў ёй на баль.
Гарсэты з эфектам пуш-ап
У вітрыне можна ўбачыць як рэплікі, так і антыкварныя прадметы. Гарсэты пачатку XIX стагоддзя не фармавалі талію. Яны патрэбныя былі для таго, каб, па-першае, падтрымліваць спіну, па-другое — грудзі.
"У гэты час сукенка не аблягала фігуру, затое вельмі добра падкрэслівала грудзі. Каб было што падкрэсліваць, дама іх падымала. Гэта значыць, гэтыя гарсэты бліжэй за ўсё да сучаснай бялізны пуш-ап", — тлумачыць Маргарыта.
Такі фасон туфлікаў быў актуальны на працягу ўсёй першай паловы стагоддзя. Яны былі непрыдатныя для хаджэння па вуліцы — такія туфлі параўнальныя з сучасным танцавальным абуткам. На назе яны фіксаваліся стужкамі і больш за ўсё былі падобныя на пуанты балерыны.
У вітрыне таксама можна пабачыць антыкварныя прадметы пачатку ХХ стагоддзя: сумачку, карункі і дарсецкія гузікі, якія былі вядомыя ўжо ў пачатку XIX стагоддзя.
Лапці vs слуцкі пояс
Касцюмы, якія адлюстроўваюць моду пачатку XIX стагоддзя на беларускіх землях, прадстаўлены на выставе сармацкім і еўрапейскім строямі.
"У нас у гэты час усё яшчэ быў у хаду традыцыйны шляхецкі, сармацкі касцюм, кунтуш і слуцкія паясы. На самай справе мода, якая была на беларускіх землях, распаўсюджвалася ў Еўропе, малюнкі касцюмаў друкаваліся ў модных часопісах, гэта было звязана з усеагульнай цікавасцю да лёсу няшчаснага Варшаўскага герцагства", — тлумачыць Маргарыта.
"На жаль, у нас у Беларусі ўяўленне, што альбо тут былі сяляне ў лапцях, альбо ўсе апраналіся па еўрапейскай модзе. Ніхто не ведае, як выглядала беларуская шляхта на самай справе", — гаворыць Маргарыта.
Талія не на месцы, затое зручна
У другой частцы экспазіцыі прадстаўлена эвалюцыя бальнай сукенкі з пачатку XIX стагоддзя да 40-х гадоў. На працягу ўсяго гэтага перыяду сукенкі мяккія, бескаркасныя. Да гэтага ў XVIII стагоддзі былі пышныя фіжмы на кітовым вусе, на лазе, а ў сярэдзіне XIX стагоддзя з'явіліся жорсткія крыналіны, якія нагадваюць сучасныя вясельныя.
Сукенку эпохі Ампір можна назваць самай смелай з усіх, яна аблягала жаночае цела ў руху.
Бліжэй да 20-х гадоў сукенкі ўжо больш сціплыя, але ў той жа час з больш раскошным аздабленнем.
У 30-я гады талія вяртаецца на месца, рукавы становяцца вялікімі, а спадніца ўсё яшчэ застаецца канічнай і багата ўпрыгожанай.
Пазней у спадніцы знікае жорсткі край, і яна трымае форму за кошт ніжніх слаёў бялізны. Сукенка ўсё яшчэ досыць сціплай формы і з усяго XIX стагоддзя больш за ўсё падобна на сучасную вопратку. Але паступова павялічвалася колькасць ніжніх спадніц, іх аб'ём і моцна мяняўся крой ліфа.
"Гэта было звязана ў тым ліку з сацыяльным становішчам дамы, — тлумачыць Маргарыта. — У гэтай сукенцы дама проста не можа падняць руку, яна — выдатная кветка, якая сядзіць і ўпрыгожвае сабой гасціную".
Змена полу манекену і грандыёзныя планы
Выстава, што адкрылася напярэдадні, ужо трэцяя, якая праходзіць у Лошыцкай сядзібе. Раней "Куфэрак" дэманстраваў свае ўборы ў 2014 і 2015 гадах.
"Выставу ў гэтым годзе планавалі як цэнтральную, — распавядае Васіль Сідаровіч, старшы навуковы супрацоўнік філіяла музея "Лошыцкая сядзіба". — Кожны раз яны вельмі добра наведваюцца. Вельмі высокі ўзровень работ, далёка не ўсе музеі могуць пахваліцца такой выставай, і мы вельмі рады, што "Куфэрак" менавіта ў нас выстаўляецца ў трэці раз. Ужо нават плануем пяты, юбілейны".
Лошыцкая сядзіба не толькі прадаставіла памяшканне, але і ў супрацоўніцтве з Гістарычным музеем арганізавала манекены для экспанатаў. Праўда (маленькі сакрэт) усе яны — жаночыя, так што рэканструктарам прыйшлося павазіцца, каб мужчынскія касцюмы добра селі на іх.
"Нам прапаноўваў супрацоўніцтва і Мірскі замак, але пакуль усё ўпіраецца ў немагчымасць правядзення выставы з-за адсутнасці там неабходнай колькасці манекенаў, — кажа Святлана Іванова-Кліманская, адзін з арганізатараў выставы і аўтар большасці касцюмаў. — Як толькі ў іншых музеях будзе дастаткова манекенаў патрэбнага памеру — лепш, вядома, паменш — выстава будзе прадстаўлена ў іх".
Экспанаты выставы арганізатары настойліва просяць не чапаць рукамі — на сукенках з дарагіх тканін потым застаюцца плямы, якія не бярэ ніводная хімчыстка.
У рамках экспазіцыі плануюцца лекцыі, майстар-класы і балі — адзін закрыты, для рэканструктараў, адзін публічны. Зрэшты, і на закрыты баль можна трапіць, калі наведваць заняткі па танцах і абзавесціся гістарычным касцюмам.
"Калі надвор'е будзе добрае, мы хоць усю вуліцу для танцаў аддамо. Калі горш — белую бальную залю", — абяцае Васіль Сідаровіч.
Для адкрытага балю не існуе строгага дрэс-кода, жадаючым дадуць касцюмы з фотакутка. Дата пакуль невядомая, папярэдне гэта другая палова лета.
Выстава будзе працаваць да 9 верасня.
"Як мінімум", — дадаў Васіль Сідаровіч.