Унія "Меч і крумкач", найстарэйшы ў Беларусі клуб ваенна-гістарычнай рэканструкцыі, прыняў удзел у юбілейным фестывалі "Наш Грунвальд", які прайшоў на выхадных у Дудутках.
У гэтым годзе споўніцца 22 гады з моманту заснавання уніі. Афіцыйная дата нараджэння клуба — 29 верасня 1997 года, аднак, па словах Сяргея, ідэя арганізаваць аднадумцаў у клуб па інтарэсах з'явілася яшчэ ў далёкім 1996-м.
"Клубаў было мала, і ўсе яны былі паўралявыя, рэканструкцыяй у сучасным разуменні ніхто не займаўся", — распавядае Сяргей.
У той час, паводле яго слоў, у клубе, які першапачаткова арыентаваўся на XIII стагоддзе, займаліся ўсім адразу — коньмі, артылерыяй. Аднак апошнія восем гадоў клуб узяў за аснову канец XV стагоддзя, і яго ваенны складнік — гэта пікінёры і артылерысты, хоць адзін чалавек рэканструюе коннага рыцара.
Усяго ў клубе знаходзіцца 45 чалавек, прычым колькасць мужчын і жанчын прыкладна аднолькавая. А вось з першапачатковага складу больш чым за дваццаць гадоў існавання ўніі засталіся ўсяго пару чалавек — у многіх змяніліся інтарэсы, хтосьці абзавёўся сем'ямі, хоць апошняе як раз зусім не перашкаджае рэканструкцыі.
"У клубе шмат дзяцей, проста мы іх не прывезлі ў гэты раз, вырашылі ўсе адпачыць", — смяецца Сяргей.
Узрост удзельнікаў — ад 14 да 43-44 гадоў. Моладзь, якая цікавіцца гісторыяй, прыходзіць у клуб, аднак застаюцца нямногія.
"У асноўным прыходзяць з ілюзіяй, што гэта ўсё так лёгка, таму што ў камп'ютарных гульнях хопа — і ў цябе даспех. Фільм паглядзеў, там усе крута ўсіх забіваюць. На практыцы ж шмат працы карпатлівай, важнай, дзе трэба вывучаць крыніцы, вучыцца нешта рабіць, трэніравацца, і ўсё гэта разам займае вельмі шмат часу", — распавядае Сяргей.
Часам даспех можа вытрымаць удар, а рыцар — не
У клубе ёсць майстэрня, у якой удзельнікі могуць самастойна вырабіць даспехі або замовіць іх у майстры.
У параўнанні з 90-мі клуб, зразумела, падняўся на якасна новы ўзровень.
"Добры, напэўна, лепшы ў Беларусі ўзровень, — канстатуе Сяргей. — На ўзроўні лепшых еўрапейскіх клубаў".
XV стагоддзе, паводле яго слоў, — самае цікавае для рэканструкцыі, паколькі менавіта ў 60-я — 80-я гады сярэднявечныя рыцарскія турніры дасягнулі свайго росквіту. У гэты час ужо існуе фактычна поўны латны даспех пяхотніка, і якасць экіпіроўкі памяншае траўматызм, які, як і ў любым спорце, прысутнічае ў ваеннай рэканструкцыі. Даспех у рыцараў зроблены такім чынам, каб вытрымліваць вялікія нагрузкі, але самі людзі, зразумела, могуць вытрымліваць далёка не ўсё.
Падчас сапраўдных баявых дзеянняў рыцары часта ахвяравалі абаронай, каб агляд быў лепш і хапала трываласці. Вага даспеха можа быць рознай і залежыць ад яго камплектацыі.
"У даспеха пяхотніка адна вага. Гэта можа быць шлем, рукавіцы і ўсё. А можа нават проста шлем, залежыць ад багацця горада. Наборы былі розныя: ад шлема і ватоўкі да латных камплектаў. Сядло на каня трэба адмысловае, два шлема, для пешых і для конных баёў, — пералічвае Сяргей. — Гэта розныя элементы рыштунку. Турнірны даспех, вядома, важыць значна больш, там прад'яўляюць зусім іншыя патрабаванні".
Беларускі клуб удзельнічае ў фестывалях не толькі на радзіме, але і за мяжой.
"Вясной мы ездзілі на турнір святога Георгія ў Маскве, гэта, напэўна, лепшы ў свеце поўнакантактны турнір на драўляных дзідах. Наш баец заняў 3-е месца", — распавядае Сяргей.
На поўнакантактным турніры мяркуецца, што ўсё адбываецца па-сапраўднаму, як у сярэднявеччы. Што тычыцца бугуртаў, у іх, зразумела, забароненыя колючыя ўдары.
"Два-тры колючых удары, і чалавек гіне. У сярэднія вякі гэта было як самая кароткая адлегласць паміж двума кропкамі — прамая", — тлумачыць Сяргей.
Удзельнікі клуба аднаўляюць баявую тэхніку па манускрыптах, якія захаваліся да нашага часу, і адаптуюць яе пад сучасныя турніры. Аднак у рэканструкцыю прыходзяць не толькі тыя, хто хоча змагацца.
Галоўнае ў рэканструкцыі — жаданне
"Рэканструкцыя — гэта захапленне па інтарэсах. Таму што сюды прыходзяць людзі не толькі каб змагацца, так не атрымаецца. Ты ўсё роўна будзеш займацца бытам, усё роўна ёсць лагер, дзе гатуецца ежа, дзе ў кожнага ёсць нейкія абавязкі", — распавядае Сяргей.
Вядома, на чале стаяць баявыя дзеянні — усё ж такі клуб нездарма называецца ваенна-гістарычным, але бываюць фестывалі наогул без вайны — пір, танцавальныя або вяселле.
На пытанне, без чаго нельга абыйсціся ў рэканструкцыі, Сяргей імгненна адказвае: без жадання і гатоўнасці шмат працаваць.
"Чалавек прыходзіць, паходзіць на трэніроўкі, папрацуе ў майстэрні, паспрабуе патанцаваць. Мы даем выпрабавальны тэрмін, яму не абавязкова адразу рабіць сабе касцюм", — тлумачыць Сяргей.
Па словах кіраўніка клуба, рэканструкцыя — захапленне нятаннае. Яно патрабуе масу часу і фінансаў на расходнікі.
"Звычайна мы даем прыгледзецца. Камусьці падабаецца страляць з лука, камусьці падабаецца ўдзельнічаць у турнірах, камусьці проста падабаецца атмасфера або выраб розных рэчаў сярэднявечных. Камусьці падабаецца працаваць на кухні, як бы дзіўна гэта ні гучала. Не ўсе дзяўчаты захочуць, як на вяселле, тры дні на сорак чалавек гатаваць", — смяецца Сяргей.
Маляўка з мячом vs стокілаграмовы мужык
У клубе няма выразнага падзелу абавязкаў на мужчынскія і жаночыя, і нават калі прыйдзе дзяўчына, якая хоча змагацца, яе пусцяць на трэніроўку.
"Такіх дзяўчат, якія б рэальна хацелі займацца вайной, вельмі мала. За ўсю маю практыку — больш за 20 гадоў — былі ўсяго тры дзяўчыны, якія не проста сказалі "Мы хочам", але і змаглі. "Гульню тронаў" глядзіш, такая маляўка там стокілаграмовага мужыка ўрабляе. У рэале гэта проста смешна — сіла ўдару будзе такая, што яна з гэтым ударам нічога зрабіць не зможа", — распавядае кіраўнік клуба.
Трэніроўкі і баі — гэта боль, сінякі і траўмы, а акрамя таго, не ўсякай дзяўчыне спадабаюцца змены, якія зведае яе цела ад практыкаванняў з мячом. Так што ў клубе жанчыны ў асноўным займаюцца танцамі і, зразумела, шыюць.
Сучасная стрыжка, пафарбаваныя ў няўяўны колер валасы, па словах Сяргея, зусім не перашкода для таго, каб прыйсці ў рэканструкцыю.
"Наогул, у сярэднія вякі валасы павінны быць пакрытыя, — так матывуе ён адступленне ад канонаў сярэднявечнай знешнасці. — Выключэнне — дзяўчыны… яны звычайна працавалі ў лазні. Там, вядома, яшчэ і сукенка спецыяльная павінна быць".
Значна важней, па словах Сяргея, адсутнасць касметыкі.
У гэты момант у лагер якраз вярнуліся дзяўчыны ў камізах — ільняных кашулях: яны хадзілі купацца на раку. Тут, сярод белых шатроў, нават не верыцца, што ў нейкіх дзесяці метрах, за агароджай, ходзяць турысты і здымаюць рыцарскі лагер на мабільнікі.
Чаму нельга ў вас паесці? Мы ж купілі білет
Сяргей распавядае, што фэсты часам праводзяцца ў глушы — з поўным апусканнем у атмасферу Сярэднявечча.
"Кузня працуе, коні, вяндлярня, сталярныя працы, поўнае апусканне. А куды тут турыстаў падзець? Людзі, якія займаюцца рэканструкцыяй… Гэта не праца, гэта хобі. Яны сюды прыязджаюць атрымліваць задавальненне. Ад бітваў, ад зносін, ад атмасферы. А якая можа быць атмасфера, калі куча турыстаў ходзіць і добра хоць цяпер не залазіць, ежу са стала не ядуць? А то бывала і так. А чаго нам нельга ў вас ежы паесці, мы ж гледачы, мы білет купілі", — распавядае Сяргей пра фестывальныя казусы.
"Наш Грунвальд", самы маштабны фестываль гістарычнай рэканструкцыі ў Беларусі, у параўнанні з мерапрыемствамі, якія праводзяцца ў нашых бліжэйшых суседзяў, здаецца яму не такім ужо буйным.
"Шмат людзей на Грунвальдскай бітве ў Польшчы! У 2009 годзе там было 9000 чалавек. І толькі ў нашай харугвы было чалавек 300 — 400", — распавядае Сяргей, і мы цяпер ведаем, да чаго варта імкнуцца ў рэканструкцыі маштабных бітваў.