ВІЦЕБСК, 28 ліс - Sputnik. Карэспандэнт Sputnik наведаў выставу "100 экспанатаў да стагоддзя музея", прысвечаную юбілею ўстановы, і высветліў, чым краязнаўчы музей вырашыў здзівіць сваіх наведвальнікаў.
Зуб маманта і Ленін
Выстава ахоплівае велізарны часовы перыяд: з другой паловы сярэдняга плейстацэну, які прадстаўлены зубам маманта, да памятных значкоў ХХ стагоддзя.
"Мы не адбіралі экспанаты тэматычна, а проста хацелі паказаць наведвальнікам тое, што ў нас ёсць. Шмат што з таго, што паказана, ні разу не выстаўлялася", - распавялі карэспандэнту Sputnik у Віцебскім абласным краязнаўчым музеі.
Па словах работнікаў музея, у калекцыі ўстановы захоўваецца каля 217 тысяч прадметаў даўніны, многія з іх унікальныя, але, на жаль, паказаць усё няма магчымасці. Таму на выставе прадстаўлена толькі частка найбольш каштоўных экспанатаў. Наведвальнікі могуць убачыць сярэбраны рыцарскі пояс, масонскую падвеску, а таксама палюбавацца майстэрствам каліграфіі, разглядаючы Евангелле 1628 года або Кнігу прывілеяў горада Віцебска.
"Тут прадстаўлены прадметы, знойдзеныя на тэрыторыі Віцебскай вобласці. Напрыклад, берасцяную грамату канца XIII стагоддзя знайшлі ў Віцебску на плошчы Свабоды ў 1959 годзе падчас разбору ўзарванага Мікалаеўскага сабора. Дарэчы, копія граматы прадстаўлена ў другой экспазiцыi, а арыгінал ніколі не выстаўляўся", - дадалі ў музеі.
У некаторых экспанатаў вельмі цікавая гісторыя. Напрыклад, прадстаўленая на выставе агітацыйная хустка, з якой ласкава глядзіць Уладзімір Ленін у асяроддзі партрэтаў Карла Маркса, Фрыдрыха Энгельса, Міхаіла Калініна і Льва Троцкага, была выпушчана ў колькасці 1500 штук да Першага Усерасійскага з'езду настаўнікаў у 1924 годзе. А ў 27-м, калі Троцкі збег з СССР, партрэты апошняга на ўсіх хустках з гэтай партыі альбо выразалі, альбо зафарбавалі чарніламі.
У дзень выставу наведвае каля 50 чалавек, для сучаснага беларускага музея гэта шмат.
"Можна сказаць, нам пашанцавала - мы зайшлі на выставу выпадкова. Экспазіцыя, як і Ратуша, дзе знаходзіцца музей, - класныя. Мы з Омска, нашаму гораду 300 гадоў, а тут сам будынак старэй, чым наш горад, не кажучы ўжо пра шматлікія экспанаты" , - падзяліліся ўражаннямі госці з Расіі.
Цярністы шлях скрозь гісторыю
Віцебскі абласны краязнаўчы музей быў створаны ў лістападзе 1918 года, аснову экспазіцыі склалі больш за 10 тысяч прадметаў з калекцыі Антона Брадоўскага, які і стаў першым дырэктарам установы.
Спачатку музей называўся Віцебскім губернскім музеем і размяшчаўся ў будынку былой духоўнай семінарыі, а ў Ратушу пераехаў толькі ў 1924 годзе. Акрамя калекцыі першага дырэктара, фонды фармаваліся за кошт збору прадметаў эвакуяванага ў Віцебск Віленскага афіцэрскага грамадства, архіва і асабістых рэчаў вядомага віцебскага гісторыка Аляксея Сапунова, калекцыі Вацлава Федаровіча, а частку экспанатаў прывезлі з былых рэзідэнцый шляхты. Усяго ў фондах было каля 30 тысяч прадметаў.
Падчас Другой сусветнай вайны музей прыйшлося эвакуіраваць у Саратаў, але, паколькі спісы экспанатаў скласці не атрымалася, частка экспазіцыі была страчана. Напрыклад, з больш за 800 работ віцебскага мастака Юдэля Пэна на радзіму вярнуліся толькі 200. Але ўжо ў ліпені 1945 года ў музеі прайшла першая пасляваенная выстава.
У 1960-70-х гадах музей актыўна працаваў як асветніцкая ўстанова, і наведвалі яго бясплатна.
А ў пачатку 80-х стала зразумела, што будынак Ратушы мае патрэбу ў капітальным рамонце, і яго зачынілі на рэстаўрацыю да 1992 года. Увесь гэты час супрацоўнікі музея працягвалі папаўняць яго фонды, праводзілі выставы і ездзілі ў комплексныя экспедыцыі.
А ў канцы 90-х пачалі працаваць філіялы Краязнаўчага музея: Літаратурны музей, музей-сядзіба Ільі Рэпіна "Здраўнёва", Мастацкі музей, Музей прыватных калекцый.
Зараз па багацці сваіх фондаў Віцебскі абласны краязнаўчы музей - адзін з найбуйнейшых у краіне, ён саступае толькі Нацыянальнаму гістарычнаму музею.