ГРОДНА, 13 сак - Sputnik, Іна Грышук. Дакладную копію старадаўняга цудатворнага абраза Маці Божай Каложскай, які знік сто гадоў таму, прывезлі ў Гродна. Адзіны вядомы гістарычны спіс каштоўнага для Каложы і праваслаўнай царквы абраза Маці Божай парафіяне змогуць убачыць у храме праз паўтара месяца.
Цудатворны абраз бясследна знік
Пошукі зніклага арыгінала абраза Каложскай Божай Маці пачаліся ў постсавецкі час і працягваюцца да гэтага часу. Сапраўдны абраз быў страчаны падчас эвакуацыі Каложскага храма ўглыб Расіі ў Першую сусветную вайну. Апошняе месца знаходжання святыні - адзін з манастыроў у прыгарадзе Масквы ў 1915 годзе. Затым пачалася рэвалюцыя, абраз бясследна знік.
Абраз Маці Божай Каложскай з'явіўся ў Барысаглебскай (Каложскай) царкве ў канцы XVII стагоддзя. Паводле падання, яго насіў з сабой нейкі жабрак, які выконваў узяты на сябе зарок, а перад смерцю ў яго было ўяўленне, што абраз трэба перадаць у Каложскі храм. Неўзабаве абраз праславіўся сваёй цудатворнай сілай. У летапісе Барысаглебскага манастыра апісваецца мноства вылячэнняў.
Як распавёў настаяцель Каложскай царквы айцец Аляксандр Балоннікаў, самы вядомы выпадак, калі абраз паказаў сваю цудатворную сілу - гэта пазбаўленне Гродна ад кайзераўскіх войскаў у 1914-м.
"У 1914 годзе нямецкія войскі падступілі да Гродна. Камендант гродзенскай крэпасці бачыў у ваколіцах шлемы кайзераўскіх салдат. Нічога ім не перашкаджала ўзяць і разрабаваць горад. Тады было вырашана вынесці абраз у цэнтр горада і пры вялікай колькасці гараджан правесці набажэнства", - адзначыў Балоннікаў.
Пасля здзейсненага набажэнства нямецкія войскі адступілі і не набліжаліся да Гродна на працягу года.
Копія напісана з арыгінала
Ужо больш за сто гадоў пра арыгінальны спіс нічога не вядома. У Каложскім храме ёсць толькі прыкладная копія, напісаная з другой копіі. Пра тое, каб знайсці і прывезці ў храм гістарычны спіс святыні, тут нават баяліся марыць. Аднак у снежні мінулага года мара стала бліжэй: на адным з антыкварных аўкцыёнаў у Германіі з'явіўся лот "Выява Каложскай Прасвятой Багародзіцы".
"Гэта выклікала здзіўленне, насцярожанасць і трапятанне. Мы павінны былі зрабіць усё, каб не ўпусціць гэты абраз. Узялі блаславенне ў арцыбіскупа Гродзенскага і Ваўкавыскага Арцемія і адправіліся ў Берлін", - успамінае Балоннікаў.
Усё прайшло добра, і 19 снежня абраз быў набыты. У царкве падкрэсліваюць, што сімвалічнай апынулася і дата набыцця - дзень Мікалая Цудатворца. Дакладную суму, якую прыйшлося за яго заплаціць, не называюць. Пры гэтым адзначаюць, што вялікага конкурсу на набыццё таксама не было. Абраз тут жа перадалі на экспертызу, і таксама рэстаўратарам. Эксперты пацвердзілі, што набыты абраз быў напісаны на пачатку XX стагоддзя, калі згублены арыгінал яшчэ знаходзіўся ў Гродне.
Абраз напісалі для імператара Мікалая II?
Па словах настаяцеля храма, гэты абраз - адзіная вядомая гістарычная копія важнай для Гродна і Каложскай царквы святыні. Яна такіх жа памераў (прыкладна 20 на 20 сантыметраў), дакладна напісана і выява Богамаці і немаўля Ісуса. Ён паказаў надпіс, зроблены на адваротным баку абраза: "Напісаны абраз у Лаўрскай іканапіснай іераманаха Рыгорам".
"Гістарычныя і навуковыя даследаванні яшчэ працягваюцца. У тыя часы было ўсяго чатыры Лаўры. У якой з іх - дакладна не вядома, мы накіравалі туды запыты", - дадаў Балоннікаў.
Той факт, што копію выконвалі не ў гродзенскім храме, а ў Лаўры, дзе служылі аўтарытэтныя іканапісцы, таксама дапаможа разгадаць загадку набытага абраза. Звычайна так рабілася, калі спіс абраза прызначаўся для нейкага вельмі важнага чалавека.
"У 1914 годзе ў Гродна прыязджаў імператар Мікалай II з дзецьмі і жонкай. Вядома, што ён наведаў Каложскую царкву, памаліўся каля арыгінала абраза Маці Божай Каложскай. І можна меркаваць, што дадзеную копію напісалі спецыяльна, каб падарыць імператару", - дзеліцца меркаваннем настаяцель .
Схаваюць пад браніраванае шкло
Зараз унікальны для Гродна абраз захоўваецца ў праваслаўнай епархіі. Прыхаджане і турысты змогуць убачыць яго толькі на пачатку мая. Для абраза ужо збудавалі спецыяльную ўпрыгожаную шафу - ківот. Сам абраз будзе змешчаны пад браніраванае шкло.
"Цяпер пачаўся Вялікі пост, які мы хочам прысвяціць малітвам-падзякам і за абнаўленне і заканчэнне рамонту Каложскага храма, і за вяртанне важных святынь ў храм", - адзначыў Балоннікаў.
Абраз плануюць перанесці ў Каложу і ўсталяваць пасля Вялікадня. Чакаецца, што ўрачыстае набажэнства з гэтай нагоды пройдзе першага мая. Таксама Балоннікаў дадаў, што яны рыхтуюць хадайніцтва, каб зрабіць першы мая адзіным днём ушанавання Маці Божай Каложскай. Раней гэтую дату адзначалі ў першую нядзелю пасля 24 мая.
Нагадаем, што на пачатку года ў Каложскай царквы завяршылася маштабная рэканструкцыя, якая доўжылася больш за год. У студзені 2018 года тут цалкам замянілі драўляную сцяну, якая прыйшла ў аварыйны стан. А на пачатку гэтага года завяршыўся рамонт ўнутранай часткі храма: абшылі і пафарбавалі ў светлыя тоны новую драўляную сцяну, замянілі столь, балкон для хору над уваходам і галерэю, якая ідзе ўздоўж аўтэнтычнай сцяны.
Каложская царква ў Гродне была пабудавана ў канцы XII стагоддзя. У сярэдзіне і канцы XIX стагоддзя частка заходняй і ўся паўднёвая сцены разбурыліся, так як схіл гары абвалілася. Каложа лічыцца адным з самых старых дзеючых храмаў краіны, ахоўваецца дзяржавай як помнік архітэктуры нулявы (вышэйшай) катэгорыі. У 2004 годзе храм быў уключаны ў лік кандыдатаў на ўнясенне ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЭСКА.