Тут не чысцілі, просіць прабачэння Дзяніс Ломаў, паказваючы сваю гаспадарку. Ён не рыхтаваўся да прыёму гасцей. Ды і самі госці - карэспандэнты Sputnik - не здагадваліся, што іх чакае такая неверагодная сустрэча. Хлопцу 20 гадоў, працуе ў мясцовай гаспадарцы даяром (ужо цікава), а акрамя гэтага, трымае дома шэсць кароў. Жыве адзін і гаспадарку, адпаведна, вядзе адзін.
Як гэта? Навошта? Прычым гаспадарку завёў у вёсцы на Шаркаўшчыне - рэгіёне з самымі нізкімі заробкамі ў краіне, рэгіёне, з якога усімі праўдамі і няпраўдамі спрабуе збегчы моладзь. Усе гэтыя праблемы Sputnik як раз і абмяркоўваў з дырэктарам гаспадаркі "Княж" Уладзімірам Будам, калі гутарку перапыніў працоўны званок ад дояра Дзяніса. Натуральна, захацелася на яго паглядзець.
Яму сапраўды 20. Родам з Краснадара, жытніцы Расіі, відавочна не самага беднага рэгіёну. Там у Дзяніса засталіся мама і брат, а ён два гады таму паехаў да сяброў на Шаркаўшчыну, як кажа, паглядзець. І застаўся. Цяпер у яго уласны дом і шэсць кароў.
Атрымліваў 800 долараў, цяпер 150
Да таго як перабрацца ў Беларусь, Дзяніс паспеў папрацаваць на ферме ў Краснадарскім краі. Зарабляў, кажа, да 800 долараў, цяпер на такой жа ферме ў беларускай гаспадарцы атрымлівае мінімалку, у пераліку на долары - каля 150.
Але, кажа, ехаў не за грашыма. За марай - хоча сваю ферму, а ў Краснадарскім краі гэта складана, зямля дарагая.
"Мяне паклікалі ў госці сябры, пазнаёміліся праз кароў. Якім чынам? Ёсць група ў "Аднакласніках", дзе ўсе, хто трымаюць кароў, маюць зносіны, дапамагалі адзін аднаму парадамі. У выніку пачалося сяброўства па перапісцы. Мелі зносіны - размаўлялі, і вось яны мяне запрасілі паглядзець. І я паехаў, таму што для мяне было дзіка, напрыклад, што тут карова стаіць на полі да самай восені. Цікава было паглядзець. А як прыехаў, спадабалася, і я вырашыў застацца", - распавядае Дзяніс.
Ён пры каровах з 12 гадоў. Спачатку хадзіў дапамагаць цётцы, якая працавала на ферме. Яна і навучыла даіць. Спадабалася так, што спрабаваў угаварыць маму завесці сваю карову. Ці хаця б для пачатку бычкоў.
"Мама спачатку была супраць, сказала, што гэта катаржная праца, няўдзячны. Але я яе ўсё роўна пераканаў, вырашыў паспрабаваць. У нас там у станіцы прыватны дом, хлеў ёсць. Сена самі касілі. Але з бычкамі не асоба выгодна атрымалася. Прадаў іх і купіў сваю першую карову. і ведаеце, калі ў мяне з'явілася карова, я зразумеў: сваё лепш ", - распавядае Дзяніс.
Гэтая мара - аб уласнай ферме - два гады таму і прывяла яго ў Беларусь.
Аза, Лыска, Грацыя...
Першы час жыў і падпрацоўваў у сяброў. Сабраў грошай, купіў першую карову, потым другую, трэцюю... Потым адна з кароў ацялілася.
У выніку цяпер у яго уласны дом і хлеў, у якім стаяць пяць дойных кароў і цялушка, якая вось-вось павінна прынесці патомства.
"Яны ўсе розныя. Кошка палахлівая, яна ўсіх баіцца - добрая, яе ўсё боруць. Верхавод статка ў мяне Грацыя. Яна важак, ідзе наперадзе ўсіх, наперад нікога не пусціць. Лыска любіць быць каля мяне - мяне бачыць і адразу бяжыць да мяне. Аза панахабней і хітрая. Яна любіць у чужой каровы корм з'есці, а потым толькі свой пачне есці. Кнопка звычайная - нікога не крыўдзіць, спакойная", - распавядае Дзяніс пра сваіх кароў.
Ёсць яшчэ Аляска - тая, якая з дня на дзень ацеліцца. Гэтая гуллівая і бадлівая. Маладая яшчэ, што з яе ўзяць, па-філасофску заўважае хлопец.
У мінулым годзе з чатырма дойнымі каровамі ён зарабляў летам да 1200 рублёў у месяц. У гэтым разлічвае мінімум на 1500. Малако здае на Глыбоцкі малочны камбінат. Кажа, расплачваюцца спраўна.
Аб зайздрасці і выпіўцы
Узімку выручка з малака была сціплей. Даіліся не ўсе каровы. Выходзіла ў месяц да 600 рублёў. Яшчэ парадку 340 атрымліваў у гаспадарцы. Але зімой амаль уся зарплата сыходзіла на корм.
Але нават гэтая выручка, па словах Дзяніса, трохі турбавала мясцовых, хоць у цэлым, кажа, прынялі яго ў Беларусі добра.
"У цэлым нармальна, але, вядома, і зайздрасці было... Некаторыя думаюць, што я прям грошы рыдлёўкамі грабу. А тут жа, да грошай, трэба столькі ўкласці... Нікому ж не патлумачыш, што, напрыклад, мяшок корму каштуе 23 рублі, а мне таго мяшка хапае на два дні..." - тлумачыць Дзяніс.
У гаспадарцы, кажа, атрымлівае нароўні з усімі. Ні больш, ні менш. Перакананы, што трапіў яшчэ ў нядрэннае месца, старшыня вельмі добры, трымае калектыў, зарплату плаціць.
"Нават зімой мінімалку - гэта вельмі добра. А ў іншых калгасах, як паслухаеш, што адбываецца, - дрэнная справа. Калі б тут быў парадак, сельская гаспадарка была б на вышыні. А парадку няма - усе п'юць, ніхто не хоча нічога рабіць. І так, мне здаецца, праблема больш у людзях. У іх няма зацікаўленасці працаваць. Яны ведаюць, што ім на хлеб хопіць, і ўсё. Стымулаў няма", - разважае хлопец.
У іх у станіцы, кажа, на працы не пілі. Дома - маглі, але на ферму выпіўшымі не прыходзілі, не жадалі рызыкаваць заробкам. У Краснадарскай гаспадарцы за з'яўленне на працы ў нецвярозым выглядзе належыў сур'ёзны штраф.
"У нас так не п'юць. Калі п'юць, то дома. На працы п'яных няма, таму што штраф. А ўсе хочуць зарабіць. Навошта раз прыйсці п'яным і потым месяц працаваць бясплатна? Калі можна пайсці спакойна дома выпіць - пакуль ніхто не бачыць", - тлумачыць хлопец.
На пытанне "Няўжо сам не выпіваеш?" засмяяўся: "Не, з гэтым у мяне строга". Хіба што часам куфаль піва. Не больш. Гучыць праўдападобна: а сапраўды, калі яму піць? Наогул незразумела, як ён усё паспявае: змену даяром у гаспадарцы адпрацаваць і свой міні-статак дагледзець.
"Цалкам паспяваю. Устаю дзесьці ў палове пятай, сваіх упраўляю, потым еду на ферму на працу. Там упраўлюся дзесьці да дзевяці. Прыязджаю, тут пачынаю паіць, карміць, у абед даіць. Пасля абеду сена прыцягну, вады нацягаю - таму што вада з калодзежа - і зноў еду на працу. З працы прыязджаю ў восем - пачатку дзявятай. Чышчу гной, усіх кармлю-паю. І ў дзевяць - пачатку дзясятай пачынаю ўсіх даіць", - распавядае Дзяніс.
І зноў узнікае пытанне: а яго-то што стымулюе, калі ў большасці вакол няма жадання працаваць, што прымушае ўзвальваць на сябе такі аб'ём?
"А ў мяне мара", - тлумачыць хлопец.
Выгоды ў двары і мара
Ён аддаў дзве тысячы долараў за стары дом, з выгод у якім ёсць хіба што электрычнасць. Туалет - на вуліцы, вада - у калодзежы. Купіў дорага, сам разумее, але яму патрэбны быў менавіта гэты дом, на ўскраіне Германавічаў.
Дзяніс мае намер яго з часам уладкаваць, зрабіць больш камфортным для жыцця. Хоча пральную машынку і кухню. Хоча аўтамабіль, каб было на чым часам выязджаць у Шаркаўшчыну або Глыбокае (пару разоў у месяц, прызнаецца, усё-ткі выбіраецца з сябрамі).
На пытанне пра сям'ю трохі бянтэжыцца, а потым прызнаецца, што нядаўна разышоўся з дзяўчынай, і наогул "трэба спачатку зарабіць, каб знайсці кагосьці". Пакуль летам чакае ў госці маму з братам. Назусім яны наўрад ці пераедуць, дапамагаць з каровамі мама, медсястра па спецыяльнасці, не гатовая, а з працай і заробкамі на Шаркаўшчыне, як вядома, туга.
"Трэба самому на ногі ўстаць нармальна, каб забраць іх з сабой", - рэзюмуе Дзяніс.
У яго першачарговых планах - пабудаваць хлеў, каб было дзе захоўваць корм. У мінулым годзе ён купляў сена, а ў гэтым яму, з умовай, што ён будзе абкошваць участак, вылучылі безгаспадарныя тры гектары зямлі.
"Мне яго даюць на дзевяць гадоў у арэнду. Проста ў карыстанне, каб не пуставала зямля. Там шмат зарослай зямлі, даглядаць ніхто не хоча, а мне гэта выгадна. Буду ёй карыстацца, пастаянна касіць. Натуральна, зарастаць яна не будзе. А мне будзе дзе сена нарыхтаваць", - распавядае Дзяніс.
І ўсё гэта дзеля той самай мары - паўнавартаснай фермы галоў на 30-50.
"Хацелася б пашырацца і пашырацца. СФГ (сялянска-фермерская гаспадарка - Sputnik) аформіць, каб атрымаць больш зямлі, купіць тэхніку. Самому нарыхтоўваць кармы, каб не купляць нічога - і зерне, і сена, каб усё сваё было. Такі бізнес арганізаваць рэальна: калі з розумам падысці, то так. Было б жаданне. А жаданне ў мяне ёсць", - кажа Дзяніс.