Народная аптэка: як беларусы выкарыстоўвалі любісту

Май – пара, калі вопытныя зяляркі пачынаюць нарыхтоўваць лекавыя расліны: трэба паспець сабраць маладое лісце бярозы, маліны і пладовых дрэў, схадзіць у лес па сунічнік і дагледзець "аптэчныя" градкі каля хаты.

Кожная руплівая гаспадыня мела невялікі аптэкарскі садок пад сваімі вокнамі. Вялікіх плошчаў духмяныя градкі не патрабуюць:  для невялікай сям’і дастаткова мець некалькі кусцікаў мяты, вярбейніку, мацярдушкі, рамонкаў-аптэчных, наготкаў ды пару калеў капуцынаў. Гэта колькасць раслін забяспечыць сям’ю неабходнай лекавай сыравінай для духмянай гарбаты на ўвесь год.

Акрамя таго, гэтыя расліны радуюць вока сваёй прыгажосцю і могуць стаць упрыгажэннем клумбы або альпійскай горкі.

Акрамя звыклых беларускіх раслін варта звярнуць увагу на любісту, якую людзі трымаюць каля сябе са старажытнасці. Яна мае шмат народных назваў большасць якіх звязаны са словам "любоў": любім,  любоў-трава, любчык, любіста, любец і гмногія іншыя. Паколькі, як кажуць, што шлях да сэрца мужчыны ляжыць праз страўнік, то сапраўды любіста – любоўнае зелле, так у народзе лічылі здаўна.

У еўрапейскіх і арабскіх краінах любісту выкарыстоўваюць у якасці спецыі. Маладое лісце і сцябло у абмежаванай колькасці дадаюць у першыя і другія стравы, салаты, марынады, воцаты і соусы, кандытарскія вырабы. Абсмажыўшы у фрыцюры іх можна падаваць як гарнір. Любіста выдатна спалучаецца з цім’янам, пятрушкай, размарынам, чорным перцам, шніт-цыбуляй, кропам і базілікам.  Любіста цудоўна ўзбагачае смак сыру і страў з круп. Высушаныя карані маюць лёгкі грыбны арамат. Іх дадаюць у стравы з дзічыны і птушкі, у рагу з гародніны.

Таксама любіста мае добрыя лекавыя якасці: настоі і адвары з каранёў ўзбуджаюць апетыт, здымаюць кішэчныя колікі, маюць ветрагоннае і антысептычнае дзеянне. Карані любісты ўжываюць у ежу пры захворваннях печані, нырак, пры ажырэнні, рэўматызме і іншых. У народнай медыцыне раслінай таксама лечаць падагру, хваробы сэрца, нервовай сістэмы, мігрэні. Люіста лічыцца моцным антысэптыкам: яна гоіць раны, умацоўвае валасы, не падабаецца гельмінтам.

Нашы продкі з карэння любісты гатавалі так званы энергетычны напой. Для гэтага адну лыжку свежага або сушанага кораня залівалі залівалі адной шклянкай кіпен. І выпівалі нашча да сняданку. Такі напой гаранаваў бадзёрасць на ўвесь дзень.

Абавязкова варта памятаць, ўто менавіта ў маі і красавіка карані любісты нельга ўжываць ў ежу, паколькі ёсць дадзеныя, што яны атрутныя, пакуль расліна не заквітнее. Ужываць гэтую расліну забаронена і цяжарным.

Маладое лісце рэвеня памыць і акуратна абрэзаць грубыя часткі. Цыбулю дробна пакрышыць, моркву нацерці на буйной тарцы і абсмажыць на алеі. Маладое лісце сніткі, пару лісцікаў і сцябло любісты дробна пакрышыць. У мясны фарш дадаць астуджаны рыс, соль, спецыі, скрышаную зеляніну, падсмажаную з морквай цыбулю і усё перамяшаць. На ліст рэвеня пакласці крыху фаршу і загарнуць канверцікам. Скласці галубцы ў каструлю з тоўстымі сценкамі, заліць вадой, дадаць лаўровы ліст, пасаліць, накрыць вечкам і тушыць на маленькім агні каля 30 хвілін. Падаваць да стала са смятанай і хлебам.

Капусту пасыпаць сушаным перацёртым лісцем любісты і заправіць алеем. Падаць з варанай бульбай.

Шпінат або лебяду і шчаўе нарэзаць саломкай, скрышыць пер’е цыбулі і галінку любісты. Пасаліць смятану і заправіць ёю зеляніну.