У Музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны ёсць асобнікі вінтовак і карабінаў сістэмы Мосіна. Гэта зброя, з якой савецкі салдат прайшоў праз усе пяць гадоў вайны, была створана яшчэ ў царскай Расіі. Выбітны рускі зброевы канструктар Сяргей Іванавіч Мосін распрацаваў сваю вінтоўку ў канцы XIX стагоддзя. У 1900 годзе ёй не было роўных - вінтоўка атрымала Гран-Пры на выставе ў Парыжы.
У "Мосінкі" ўражлівая далёкасць стрэлу - па групавых мішэнях можна страляць на тры кіламетры. Але такое вядзенне бою было актуальна ў Першую Сусветную вайну. У акопах і траншэях Другой сусветнай доўгая - у паўтара метра разам са штыком! - вінтоўка ўжо не прэтэндавала на званне самага зручнага віду зброі. І ўсё ж, ўявіць сабе савецкага салдата без "Мосінкі" цяпер ужо немагчыма.
Салдаты называлі вінтоўку "трохлінейкай" - справа ў калібры. Калі Сяргей Мосін яе ствараў, папулярнымі былі зараз ужо састарэлыя меры даўжыні - рускія лініі. Калібр вінтоўкі сістэмы Мосіна - тры лініі, адсюль і "трохлінейка". Перавядзем на больш зразумелую нам цяпер мову мер: адна лінія - 2,54 міліметра, гэта значыць, калібр "трохлінейкі" складаў 7,62 мм.
Яшчэ ў 1932 годзе пачалася серыйная вытворчасць снайперскіх вінтовак на аснове вінтоўкі Мосіна. Лепшая якасць апрацоўкі ствала, аптычны прыцэл - так выглядала снайперская "трохлінейка". Але мала трымаць у руках зброю, каб быць снайперам - патрэбна яшчэ і неверагодная вытрымка, таму што адказам на недакладны стрэл будзе агонь у адказ з боку праціўніка.
Вінтоўкі герояў
У фондах музея захоўваецца імянная снайперская вінтоўка - яна належала беларусу Леаніду Буткевічу. Гэтую вінтоўку карэспандэнтам Sputnik прадэманстравала намеснік галоўнага захавальніка фондаў музея Галіна Скарынка. Для яе аповед пра зброю - гэта, у першую чаргу, гісторыі людзей, якія трымалі гэту зброю ў руках. А сярод тых, хто трымаў у руках снайперскія вінтоўкі, было шмат жанчын.
"Герой Савецкага Саюза Таня Барамзіна скончыла Цэнтральную жаночую школу снайпераў. А калі сутыкнулася з праблемамі са зрокам, адмовілася дэмабілізавацца, перавучылася на тэлефаністку", - распавяла Галіна Скарынка.
Героем Таццяна Барамзіна стала ў Мінскім катле. У 1944 годзе ў складзе стралковага батальёна яе накіравалі ў тыл праціўніка. Але сілы аказаліся не роўныя, у баі Таня Барамзіна пад агнём аказвала дапамогу параненым. Бліндаж, у якім схаваліся параненыя і сама Барамзіна, быў захоплены немцамі. Усіх, хто там знаходзіўся, расстралялі з процітанкавай стрэльбы.
"Напэўна, можна ўявіць сабе сітуацыю, у якой жанчыны вымушаныя былі станавіцца снайперамі - яны ішлі абараняць радзіму, абараняць блізкіх", - кажа Галіна Скарынка.
Больш за ўсё вінтовак сістэмы Мосіна ў музей паступіла яшчэ ў 1944 годзе - падчас вайны. Яны працягваюць прыходзіць у фонды і зараз, і часам патрабуюць карпатлівай рэстаўрацыі - яго знаходзяць на палях, без прыклада, іржавае. А тым, у каго захоўваецца незарэгістраваны "дзядуляў карабін", рэстаўратар Васіль Пчэльнікаў раіць ад яго пазбаўляцца. "У сям'і такія рэчы, асабліва ў баявым стане, захоўвацца не павінны. Гэта пагражае сур'ёзным тэрмінам і праблемамі", - кажа рэстаўратар і нагадвае аб штогадовай аперацыі МУС "Арсенал" - аператыўнікі дазваляюць пазбавіцца ад незарэгістраванай зброі і пазбегнуць праблем.
Самога Васіля Іванавіча зброя цікавіць з тэхнічнага пункту гледжання - не як сродак знішчэння, а як паказчык узроўню прагрэсу чалавецтва. Так, "Мосінка" - не эксклюзіў. За гады вытворчасці - а гэта больш за семдзесят гадоў - было выпушчана больш за 37 мільёнаў адзінак вінтовак і карабінаў. Але менавіта яе трымаў у руках савецкі салдат ўсе пяць гадоў вайны. Глядзіце на відэа, як вінтоўка, створаная ў царскай Расіі, спрабавала ваяваць праз паўстагоддзя на палях Вялікай Айчыннай вайны.