Мікалай Чаргінец распавядае пра Алімпіяду-80 у Мінску фантастычныя рэчы. Гэта цяпер ён больш вядомы як старшыня Саюза пісьменнікаў Беларусі і аўтар каля паўсотні мастацкіх кніг, напісаных, да слова, у большасці сваёй у жанры міліцэйскага дэтэктыва. А ў 1980-м быў намеснікам начальніка ўпраўлення ўнутраных спраў і адказваў за бяспеку правядзення Алімпіяды. За актыўны ўдзел у падрыхтоўцы і правядзенні Гульняў нават быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай зоркі.
"Для мяне гэтая Алімпіяда была знамянальная спробай скрасці факел", - здзіўляе карэспандэнтаў Sputnik Мікалай Іванавіч. І дадае: "скрасьці хацелі мы з Мядзведзем".
Пра тое, навошта два паважаныя чалавекі хацелі "скрасьці" факел, а таксама пра тое, як Мінск рыхтаваўся да Гульняў і прымаў алімпійскія футбольныя матчы (адборачныя і чвэрцьфінальныя матчы праходзілі ў Кіеве, Ленінградзе і Мінску), Sputnik і распытаў Мікалая Чаргінца.
Мовы і псіхпадрыхтоўка
Міліцэйскі склад да Алімпіяды пачалі рыхтаваць месяцаў за 10, кажа Мікалай Іванавіч. Як толькі стала вядома, што ў Мінску будуць праходзіць адборачныя групавыя гульні, быў складзены план падрыхтоўкі.
Адабралі найбольш фізічна моцных, падцягнутых - "з пузам не бралі", кажа Чаргінец. Прыйшла новая форма і новенькія імпартныя грамадзянскія касцюмы, аж да кашуль і шкарпэтак, успамінае Мікалай Іванавіч. Частку супрацоўнікаў ж трэба было пераапрануць, як абслугоўваючы персанал.
Для асабістага складу арганізавалі моўныя курсы.
"Павінны былі размаўляць па-французску, па-нямецку, па-ангельску і, па-мойму, па-іспанску. Ішла падрыхтоўка нашых работнікаў па частцы псіхалогіі: забудзься на дубінку, забудзься на тое, што можаш штурхнуць груба чалавека, нават калі ён цябе штурхае. Толькі ветлівае стаўленне да людзей, асабліва да замежнікаў.
Прапрацоўваліся варыянты, як сябе паводзіць, калі раптам патрапіў п'яны замежнік ці раптам паскандаліць замежнік. Ніякіх выцвярэзнікаў", - распавядае Мікалай Іванавіч.
Падрабязна разбіраліся і вучыліся, як рэагаваць на магчымыя правакацыі, да прыкладу, як сябе паводзіць, калі раптам хто-небудзь спрабуе пабіцца з міліцыянерам:
"Нават такія варыянты, што падбег да цябе і ўпаў, маўляў, мяне ўдарыў - як рэагаваць?! Усё гэта прайграюць з дапамогай псіхолагаў. Ні крычаць, ні ў якім разе зброю не агаляць".
Вялікую падрыхтоўчую работу правялі з работнікамі домаўпраўленняў.
"Для чаго гэта было трэба? Па-першае, можна было чакаць, што прыбудуць людзі з дрэннымі намерамі і спыняцца дзесьці на кватэры, у якім-небудзь раёне. Нават дворнікаў інструктавалі: будзьце ўважлівымі, убачылі старонняга чалавека, які выклікае падазрэнне, паведаміце - правераць. Калі чалавек нармальны - нічога не будзе", - успамінае Мікалай Іванавіч.
З асацыяльнымі элементамі таксама папрацавалі загадзя. Нікога, сцвярджае суразмоўца Sputnik, за 101-ы кіламетр не вывозілі, абмежаваліся размовамі.
"Ніводнага мы не вывозілі. Адзіна, папрацавалі з медыцынай, каб не выпускалі з псіхлячэбніцы, кантралявалі ЛПП, каб адтуль не выпускалі ў гэтыя дні. Дзяўчынак таксама не хапалі і не вывозілі. У нас дастаткова добра адсочваліся месцы жыхарства. Калі яны дзесьці там спрабавалі засвяціцца, іх вельмі хутка вылічалі. Былі групы ў цывільным адзенні: падышлі, пару слоў сказалі, яна ўжо ідзе за імі, разумеючы, што ёй нікуды не падзецца. Рэпрэсіўных мер не было супраць іх. Проста выдалялі, і ўсё", - расказвае былы намеснік начальніка Мінскага ГУУС.
Бяспека стадыёна
Вакол мінскага стадыёна "Дынама", дзе праходзілі футбольныя матчы, было створана некалькі бар'ераў абароны.
"Першы - гэта транспарт. Там жа магла быць цісканіна, таму павялічылі колькасць транспарту. Далей адсочвалі, хто выйшаў з транспарту, ці не нясе нешта падазронае, ці няма п'яных. Другая мяжа - кантроль на ўваходзе і старанная праверка: куды ідзеш, пакажы квіток. Трэці - ужо ўнутры: ідзеш ты на свой сектар або ў іншае месца, размяркоўвалі патокі па сектарах, каб менш было цісканіны. На стадыёне "Дынама" тады паставілі металашукальнікі, і ручныя мы тады ўпершыню атрымалі. Да гэтага не было" , - успамінае суразмоўца.
Глабальных здарэнняў за гэтыя 10 дзён Гульняў не было, але пару небяспечных элементаў на ўваходзе, па словах Мікалая Іванавіча, удалося затрымаць. Адзін ішоў з нажом, другі - з пісталетам. З яшчэ адным выйшла камічная сітуацыя: думалі - тэрарыст, а апынулася - выпівака.
"Затрымалі аднаго з незразумелай вадкасцю. Адразу думалі, што запальная. Апынулася - самагон. Мужык нёс у бутэльцы на стадыён самагон, а мы яму сапсавалі маліну. Але наогул скажу, гэта Алімпіяда выклікала велізарны прыліў энергіі і гонару людзей і міліцыі, усе, хто быў задзейнічаны, разумелі: гэта наш горад, у нас парадак, столькі гасцей прыехала, і любыя зносіны дазваляліся", - кажа Мікалай Іванавіч.
Не памятае ён і глабальных праблем з фарцоўшчыкам. Памятае толькі, як хлапчукі клянчылі аўтографы ў замежнікаў, а тыя разам з подпісам дарылі 5-доларавыя банкноты. Дзяцей не абрывалі, але з бацькамі тады гутарку прыйшлося правесці.
"Яшчэ быў адзін выпадак, калі два яшрэя - муж і жонка - хацелі ўручыць петыцыю пратэсту, што ім не даюць права выезду. Ён тады працаваў на сакрэтным вытворчасці і не меў права, тады яшчэ не прайшоў тэрмін, які дазваляў, каб ён выязджаў. Але яны хацелі такім чынам заявіць пратэст - ну сапсаваць свята. Не атрымалася. Тут мы спрацавалі і перахапілі", - успамінае Мікалай Іванавіч.
Факел
Гучным НЗ магла б стаць прапажа алімпійскага факела. Чаргінец сцвярджае, што яны са шматразовым алімпійскім чэмпіёнам барцом Аляксандрам Мядзведзем, які завяршаў эстафету ў Мінску і запальваў агонь на "Дынама", хацелі гэты факел "скрасьці".
"Мы з Мядзведзем сябравалі. Сядзелі - ён прыехаў да мяне - абмяркоўвалі, і прыйшлі да ідэі, што трэба стырыць факел у музей Мінска. Дамовіліся, што Саша забягае ў чару, бяжыць па дарожцы, міма ўсіх трыбун, падымаецца па лесвіцы, запальвае факел, вяртаецца - і назад. Ён павінен быў аддаць факел прадстаўнікам МАК, але па шляху ён павінен быў прабегчы пад трыбунай, дзе было памяшканне, у якім знаходзіліся дзве запасныя групы міліцыі - на ўсялякі выпадак. Дык вось мы дамовіліся, што Саша падбягае да гэтага месцы, там яго сустрэне чалавек, скажа: "Я ад Чаргінца", ён аддасць факел і пабяжыць далей. Саша спрацаваў на пяцёрку", - успамінае Чаргінец.
Падвялі міліцыянеры, кажа іх тагачасны камандзір. Ён папярэдзіў падначаленага, што трэба перахапіць Мядзведзя, сказаць пароль "я ад Чаргінца" і ўзяць факел. Гэтую частку задання падначаленыя выканалі.
"Саша пабег - той: "Я ад Чаргінца"- ён яму аддае факел. Сам працягвае бегчы, падбягае да прадстаўнікоў алімпійскага камітэта, яны чакаюць: "Дзе факел?!" Ён: "Дык я ж ужо аддаў". Гэта значыць ён усё зрабіў, як трэба. Адзіна мае нягоднікі: сабралася плойма, стаяць і разглядаюць гэты факел", - смяецца Мікалай Іванавіч.
Факел вярнулі прадстаўнікам МАК, а Аляксандру Мядзведзю падарылі копію. Так сцвярджае Мікалай Чаргінец.
Паводле яго слоў, як мяркуецца, гэтая копія зараз і захоўваецца ў музеі НАК.
"Дзе мая каўбаса?"
Яшчэ адзін цікавы эпізод, які запомніўся Чаргінцу з той Алімпіяды, быў звязаны з нямецкім рэпарцёрам, які усумніўся ў здольнасцях міліцэйскай аўчаркі. Перад кожным матчам міліцыянеры правяралі стадыён з сабакамі.
"Немец кажа: "Што гэта за праверка? Я схаваю, і нічога яна не знойдзе". Мы далі яму гільзу ад патрона, кажам: "Ідзі хавай", але было дамаўленне: калі знойдзе, ён аддае пяць кілаграмаў каўбасы для сабакі. А калі мы прайграем, то абяцалі яму, не памятаю, ледзь не скрыню гарэлкі. Ён схаваў. Пусцілі аўчарку, яна тут жа знайшла гэты патрон. А далей - хохма, ён не аддае каўбасу. Тады што мы зрабілі: напісалі на нямецкай мове таблічку "Аддай маю каўбасу". А перад трыбунай было шкло: раптам за шклом з таго боку з'яўляецца сабака з гэтай таблічкай на шыі. Усе рэпарцёры рагаталі... "- дзеліцца пацешным эпізодам Мікалай Чаргінец.
Але наогул Алімпіяда-80 з пункту гледжання адпрацоўкі пытанняў бяспекі дала беларускай міліцыі велізарны досвед, прызнаецца Мікалай Іванавіч. Паводле яго слоў, яны былі гатовыя да ўсяго - аж да масавых пратэстаў, хоць, кажа, і намёку на іх не было. Але ўсё гэта прадугледжвалася і выпрацоўвалася.
"Гэта таксама прадугледжвалі, зыходзячы з таго, што дзесьці могуць падыграць правакатары. Калі стрэл раптам дзесьці пачуўся, хто павінен рэагаваць - не ўсё ж кідаліся. Былі пэўныя людзі, пэўныя групы: адны ехалі, атачалі мясцовасць, другія заязджалі, разбіраліся хто і што, а трэція вартавалі. Калі трэба, іх падлучалі на пошук на бліжэйшых вуліцах", - распавядае Чаргінец.
Былі пралічаныя ўсе маршруты і час, за які міліцыя павінна прыбыць на выклік. Але, паўторымся, ніякіх глабальных здарэнняў у тыя дні ў Мінску не было.
"У тыя дні, калі праводзілася Алімпіяда, не было амаль ніякіх здарэнняў вулічнага характару, нейкіх гучных рабаванняў, разбояў. Крадзяжы былі - гэта як раз звычайная справа, але добра спрацоўвала і міліцыя. Усе былі настроены да мяжы. Усе ганарыліся. Цікавая дэталь: і насельніцтва, і міліцыя - усё ганарыліся, што ў нас праходзіць Алімпіяда", - заключае Мікалай Чаргінец.