Самы шчаслівы беларускі конь жыў у Ратамцы. Прыгажун па мянушцы Саід выступаў разам з алімпійскім чэмпіёнам Віктарам Угрумавым. Калі Саід захварэў, зорны дуэт распаўся - Угрумаў стаў рыхтавацца да Алімпіяды-80 на іншым скакуне. Але Саід усё роўна застаўся самым знакамітым, і, як гэта ні дзіўна гучыць у дачыненні да каня, самым шчаслівым насельнікам Ратамкі. Да таго ж зноў змог стаць чэмпіёнам.
Дзяцінства ў Ратамцы
Саіда ўжо даўно няма ў жывых, ён памёр яшчэ ў канцы 80-х. Але тут яго любілі настолькі, што пахавалі на тэрыторыі цэнтра коннага спорту. Такога гонару больш не атрымаў ні адзін конь у Ратамцы.
Цэнтр коннага спорту ў Ратамцы, калі быць дакладней, называецца Рэспубліканскі цэнтр алімпійскай падрыхтоўкі коннага спорту і конегадоўлі. Тут вучаць выступаць на конях маладых коннікаў, а таксама трэніруюцца дзейсныя спартсмены.
Саід, распавядаюць супрацоўнікі, нарадзіўся ў Ратамцы. Гэта было ў 1960-х гадах. Мянушку для жарабя выбіралі па традыцыі. Першую літару выкарыстоўвалі ад мянушкі бацькі, яго звалі Самаход. Яшчэ адна літара была ад маці - Выбранніца (па-руску Избранница - Sputnik). Так атрымаўся Саід.
Зорны час
На пачатку 70-х у Беларусь пераехаў спартсмен коннага спорту Віктар Угрумаў. У Ратамцы пачаўся яго шлях у якасці трэнера нацыянальнай зборнай.
Угрумаву трэба было выбраць сабе каня, якім і стаў Саід. У той час конь быў сапраўдным прыгажуном. Яго адрознівала рыжая афарбоўка і тонкая шыя. А яшчэ ён быў неверагодна разумны.
"У Саіда паходжанне вельмі цікавае. У яго чатыры пароды ў крыві: ён англа-араба-тэкіна-таракен. Гэта значыць чыстакроўных тры пароды. Гэта дало яму цягавітасць і выніковасць", - распавядаюць супрацоўнікі цэнтра.
Саіда рыхтавалі да спаборніцтваў па выездцы, на якіх ён павінен быў паўтарыць некалькі складаных элементаў. Ад таго, наколькі правільна ён іх выканае, залежала месца, якое зойме спартсмен.
Але Саід апынуўся здольным канём, і Віктара Угрумава чакала чарада перамог.
"Калі вы паглядзіце гісторыю Угрумава, ён быў чэмпіёнам Саюза з 1975 па 1980 год. Усе гады запар станавіўся чэмпіёнам на Саідзе", - кажуць у Ратамцы.
У 1976 годзе пара дэбютавала на Алімпіядзе ў Манрэалі і заняла лепшае месца сярод савецкіх удзельнікаў - шостае. Але потым усё змянілася. Напярэдадні Алімпіяды-80 у Саіда утварыўся тромб, і рухомасць каня рэзка абмежавалася. Угрумаў быў вымушаны перасесці на другога каня.
Траўма і адраджэнне
Саід застаўся ў Ратамцы. Як успамінаюць супрацоўнікі, у яго на назе утварыліся нарасты, так званае, дзікае мяса. Рану апрацоўвалі, і праз паўгода адбыўся цуд - яна зацягнулася.
"Ён стаў ужо песціцца. І тады трэнер Вікторыя Мурат кажа: "Трэба яго сядлаць, таму што ён ужо не кульгае", - распавядаюць у Ратамцы.
На Саідзе сталі трэніравацца дзеці, якія толькі пачыналі свой шлях у конным спорце, а потым ён нават выступаў на чэмпіянатах.
Папрацаваць на Саідзе ўдалося і Ірыне Карачавай - яна была вучаніцай Угрумава. Трэнер перадаў ёй свайго каня для выступу на Спартакіядзе народаў СССР у 1979 годзе, дзе яна стала бронзавым прызёрам.
Потым Ірына трэніравалася на Саідзе пасля яго хваробы, калі ён прыйшоў у норму. Каня нават узялі на спартакіяды ў 1983 годзе.
Жанчына-коннік вельмі добра памятае Саіда. Кажа, што ён быў разумны, але часам любіў схітраваць.
"Раней у нас у манежы пазначалі пілавіннем месца, дзе павінна пачынацца новае практыкаванне. Ён на гэтым пілавінні ніколі не хацеў рабіць адзін складаны элемент, які называецца піафэ. Выконваў яго ці да гэтага месца, або пасля. І ўвесь час вушы ставіў, не хацеў ісці на гэтыя пілавінне. Я ведала, што ён не баіцца, а ён ведаў, што я гэта ведаю, але ўсё роўна падманваў", - успамінае Ірына Карачава.
У тыя гады, кажа Ірына, Саід быў адным з самых здольных коней у свеце. Але цяпер канкурэнцыя вырасла. Калі б ён выступаў у цяперашні час, то паказваў бы сярэдні вынік.
"Цяпер з вынікамі, якія ён паказваў, не пусцілі б нават у 25 лепшых. Вельмі змянілася якасць коней. Для выездкі яны павінны быць элітнага экстэр'ера і з вельмі добрым розумам. У Еўропе вялася селекцыя. Зараз еўрапейскія коні усім гэтым валодаюць, ім лёгка даюцца усе практыкаванні", - тлумачыць Ірына.
Самымі лепшымі лічацца коні з Германіі. Але Ратамка іх не закупляе - прынята выкарыстоўваць коней, якія вырашчаны ў Беларусі.
"Мы не можам угнацца за еўрапейцамі. Таму што ў нас такіх коней няма. Яны не дарагія, малады конь каштуе 12-15 тысяч долараў. Гэта вельмі добрай якасці коні і пажадана нашым спартсменам выступаць на іх, каб мы былі канкурнтаздольнымі ў Еўропе", - кажа Карачава.
Вольнае жыццё
Як бы там ні было, але Саід назаўжды застанецца ў гісторыі Ратамкі як самы шчаслівы конь. Пасля Ірыны на ім трэніраваліся дзеці. А потым ён пачаў старэць, і яго здароўе ўжо не дазваляла старанна працаваць.
Звычайна коней пасля завяршэння спартыўнай кар'еры адпраўляюць на верную смерць - зарэз. Але Саіда пашкадавалі. У Ратамцы прынялі рашэнне, што ён будзе па-ранейшаму тут жыць.
У каня было абсалютна свабоднае жыццё. Яго зачынялі ў стойле толькі на ноч. У астатні час ён вольна хадзіў па тэрыторыі цэнтра коннага спорту. Любіў падыходзіць да супрацоўнікаў, выпрошваючы ў іх кавалачак цукру, а таксама прыходзіць у манеж. Дзіўны факт - нават у старасці Саід працягваў выконваць складаныя элементы, якія калісьці вывучыў для спаборніцтваў.
"Ён прыходзіў і сам усё выконваў, нават калі ў манежы нікога не было. Такія коні даўжэй жывуць, калі іх сядлаюць і яны могуць рабіць тое, чаму іх вучылі, хай не ў тым аб'ёме", - кажуць у Ратамцы.
Саід пражыў доўгае жыццё. Яму было 20 гадоў, калі яго не стала. З тых часоў мінула шмат часу, але да гэтага часу яго памятаюць як самага шчаслівага каня.