МІНСК, 15 сак - Sputnik. Беларусь стаіць на парозе вялікай канстытуцыйнай рэформы, эксперты не выключаюць, што ў 2021 годзе ў краіне можа быць абноўлены Асноўны закон.
Тэма змены Канстытуцыі паўстала ў Беларусі на фоне ўнутрыпалітычнага крызісу 2020 года які адбыўся пасля прэзідэнцкіх выбараў. З дня прыняцця Асноўнага закона прайшло амаль 25 гадоў, і за гэты час Канстытуцыя практычна не змянялася.
Калі была прынята першая Канстытуцыя
Вярхоўны суд Беларусі 15 сакавіка 1994 года прыняў першую ў гісторыі суверэннай рэспублікі і пятую па ліку з 1917 года Канстытуцыю. Праз два гады ў краіне прайшоў рэспубліканскі рэферэндум, і Канстытуцыя была выкладзена ў новай рэдакцыі. У краіне памяняліся нацыянальныя сімвалы - з зацверджанымі тады сцягам і гербам краіна жыве да гэтага часу.
Акрамя таго, на рэферэндуме 1996 года ў Канстытуцыі былі замацаваны дзве дзяржаўныя мовы - руская і беларуская. Прыняцце новай Канстытуцыі суправаджалася "палітычным мінікрызісам". Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь XIII склікання адмаўляўся прымаць такія папраўкі ў Канстытуцыю, дэпутаты абвясцілі ў Авальнай зале галадоўку.
Як памянялася Канстытуцыя
Асноўны закон, прыняты ў 1996 годзе, пашырыў паўнамоцтвы прэзідэнта. У краіне замест аднапалатнага (Вярхоўнага савета) з'явіўся двухпалатны парламент. Акрамя таго, памяняўся парадак фарміравання ўрада. З'явіўся Камітэт дзяржаўнага кантролю - замест Падліковай палаты пры Вярхоўным савеце. Таксама змянілася сфера кампетэнцыі Канстытуцыйнага суда.
Што адбылося ў 2004 годзе
Праз восем гадоў у краіне быў праведзены новы рэферэндум, і ў 2004 годзе па яго выніках былі ўнесены новыя змены ў Асноўны закон. З Канстытуцыі было выключана палажэнне, якое абмяжоўвае права адной асобы абірацца прэзідэнтам больш чым на два тэрміны.
Палітычны крызіс 2020 года
Акрамя таго, тэма змянення Канстытуцыі як адзін са шляхоў рашэння палітычнага крызісу ў краіне абмяркоўвалася і на сустрэчах высокага ўзроўню Масквы і Мінска.
УНС і Канстытуцыя
Пытанне аб новай Канстытуцыі было вынесена на абмеркаванне Усебеларускага народнага сходу, які прайшоў 11-12 лютага ў Мінску. Тады прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка заявіў, што адпаведны рэферэндум павінен прайсці ў канцы 2021 года. У цяперашні час ідзе праца над зменамі ў Асноўны закон.
Вялікая нарада па Канстытуцыі
"У бліжэйшы час яна (канстытуцыйная камісія. - Sputnik) будзе ўтворана. Гэта прэрагатыва кіраўніка дзяржавы. А далей ужо канстытуцыйная камісія будзе ажыццяўляць сваю дзейнасць публічна, і грамадзяне будуць мець магчымасць таксама ўносіць свае прапановы", - сказаў кіраўнік КС.
Змены ў Канстытуцыю пачалі рыхтаваць некалькі гадоў таму
"Два з лішнім гады таму я даручыў рыхтаваць новыя праекты Канстытуцыі. У мяне на стале былі два праекты Канстытуцыі. Цяпер гаворка ідзе пра падрыхтоўку трэцяга варыянта. На працягу гэтага года праект Канстытуцыі будзе гатовы, і ён будзе на працягу года абмеркаваны ўсенародна. А ў пачатку наступнага года, як мінімум, мы вынесем яго на рэферэндум ", - заявіў Лукашэнка.
Эксперты адзначаюць, што пад новую Канстытуцыю прыйдзецца перафарматаваць многія законы, змяніць заканадаўчую базу.
Цікавыя факты пра Канстытуцыю
- усяго ў Канстытуцыі Беларусі 9 раздзелаў, 8 глаў і 146 артыкулаў;
- асобнік Канстытуцыі 1994 года знаходзіцца ў Нацыянальным архіве, ён захоўваецца ў спецыяльным сейфе, дзе падтрымліваецца пастаянная тэмпература - +18°С;
- Дзень Канстытуцыі ў Беларусі адзначаецца 15 сакавіка;
- з 1995 да 1998 года Дзень Канстытуцыі быў у Беларусі выхадным, зараз гэта дзяржаўнае свята, але працоўны дзень.
Чытайце таксама:
- Лукашэнка назваў магчымыя тэрміны правядзення рэферэндуму па Канстытуцыі
- Праект новай Канстытуцыі будзе гатовы ў гэтым годзе, рэферэндум - у пачатку 2022-га
- Чупрыс: прэзідэнту паклалі на стол некалькі варыянтаў новай Канстытуцыі