МІНСК, 22 сак – Sputnik. Устаноўчая рэспубліканская канферэнцыя, на якой было прынята рашэнне стварыць Нацыянальны алімпійскі камітэт (НАК) у Рэспубліцы Беларусь, адбылася ў Мінску 22 сакавіка 1991 года. Дэлегаты зацвердзілі статут камітэта і абралі яго кіраўніка.
Першым прэзідэнтам НАК стаў Уладзімір Рыжанкоў, які ўзначальваў Дзяржаўны камітэт па фізічнай культуры і спорце Беларускай ССР.
З гэтага моманту і да поўнага прызнання беларускага НАК Міжнародным алімпійскім камітэтам (МАК) прайшло яшчэ два з паловай гады. 9 сакавіка 1992 года НАК Беларусі быў прызнаны ў якасці часовага члена МАК, а 21 верасня 1993 года, на 101-й сесіі МАК у Манака, наступіла афіцыйнае прызнанне.
За гэты час беларусы паспелі з'ездзіць на дзве Алімпіяды 1992 года ў складзе аб'яднанай каманды з ліку спартсменаў былога Савецкага Саюза.
На зімовых Гульнях у Альбервіле 22-гадовы біятланіст Яўген Рэдзькін сенсацыйна заваяваў залаты медаль у гонцы на 20 кіламетраў, а Аляксандр Папоў стаў срэбным прызёрам у эстафеце 4 па 7,5 кіламетра.
З Барселоны, дзе прайшла летняя Алімпіяда, беларускія спартсмены прывезлі 23 медалі (13 залатых, 4 сярэбраныя і 6 бронзавых). У Іспаніі ярка запалілася зорка беларускага гімнаста Віталя Шчэрбы: ён стаў шасціразовым алімпійскім чэмпіёнам (адзіным у гісторыі не плывуном, які выйграў такую колькасць узнагарод на адных Гульнях).
Дэбют самастойнай каманды Беларусі адбыўся ў 1994 годзе на зімовых Алімпійскіх гульнях у Лілехамеры, адкуль Ігар Жалязоўскі (канькабежны спорт) і Святлана Парамыгіна (біятлон) прывезлі сярэбраныя медалі.
Пасля стварэння НАК беларускія спартсмены выступілі на 13 Алімпійскіх гульнях - 7 зімовых і 6 летніх. Яны заваявалі 96 медалёў: 20 залатых, 32 сярэбраныя, 44 бронзавыя.
Самай паспяховай стала Алімпіяда 2000 года ў Сіднэі, дзе ў агульную скарбонку атлеты паклалі 17 медалёў (3 залатыя, 3 сярэбраныя, 11 бронзавых).
Калі ж гаворка ідзе пра зімовыя Гульні, дык непераўзыдзеным застаецца вынік 2014 года ў Сочы (5 залатых і 1 бронзавы). Беларускія алімпійцы ўстанавілі тады рэкорд па колькасці ўзнагарод вышэйшай пробы за ўсю суверэнную гісторыю.
Гульні асветлены яшчэ адной прыкметнай падзеяй: у дзень атрымання трэцяга залатога медаля біятланістцы Дар'і Домрачавай было прысвоена званне "Герой Беларусі". Спартсменка стала першай у гісторыі краіны жанчынай, ганараванай вышэйшай узнагародай краіны.
Зараз беларускія спартсмены рыхтуюцца да чарговай Алімпіяды, якая з 23 ліпеня па 8 жніўня гэтага года пройдзе ў Токіа, дзе будзе разыграна 339 камплектаў узнагарод у 33 відах спорту.
Новая штаб-кватэра НАК
Да лістапада 2013 года арганізацыя размяшчалася ў будынку на вуліцы Якуба Коласа. Цяпер новая штаб-кватэра - адзін з самых прыгожых архітэктурных будынкаў Мінска, размешчаны на скрыжаванні праспекта Пераможцаў і вуліцы Вясёлкавай.
Тут размясціўся не толькі офіс НАКа, але і некалькі залаў для пасяджэнняў, прэс-канферэнцый, а таксама музей алімпійскай славы. Пад шкляным купалам знаходзіцца галерэя славы з партрэтамі знакамітых беларускіх спартсменаў, чэмпіёнаў Алімпійскіх гульняў.
Сярод найбольш яркіх экспанатаў музея - вымпел з аўтографам прэзідэнта Міжнароднага алімпійскага камітэта Хуана Антоніо Самаранча, прыз Fair Play трохразовага алімпійскага чэмпіёна Аляксандра Мядзведзя, медаль імя П'ера дэ Кубертэна чатырохкратнай алімпійскай чэмпіёнкі Алены Бяловай, узнагароды іншых знакамітых беларускіх спартсменаў.
Там жа можна ўбачыць сукенку ўдзельніцы парада фізкультурнікаў 1946 года, спартыўную майку чэмпіёна Алімпіяды 1960 года Сяргея Макаранка (веславанне на каноэ), факел і лампаду Гульняў 1980 года ў Маскве, вянок алімпійскай чэмпіёнкі 2004 года па бегу Юліі Несцярэнка і многае іншае.
У музеі ёсць таксама інтэрактыўная зона, дзе наведвальнікі могуць паспрабаваць свае сілы на розных трэнажорах, даведацца пра дадатковую інфармацыю аб беларускіх спартсменах, паўдзельнічаць у віктарынах і сфатаграфавацца на подыуме.
Прэзідэнты НАК
Першы кіраўнік НАК Уладзімір Рыжанкоў памёр зусім неспадзявана ў снежні 1996-га. Яму быў усяго 51 год...
На сходзе, які адбыўся 15 траўня 1997 года, прэзідэнтам арганізацыі быў абраны Аляксандр Лукашэнка. За яго прагаласавалі ўсе дэлегаты, за выключэннем шахматнага гросмайстра Віктара Купрэйчыка (ён прагаласаваў супраць), а таксама чэмпіёнкі Алімпіяды-1964 па спартыўнай гімнастыцы Алены Валчэцкай і вершніцы Ірыны Карачавай (яны ўстрымаліся).
Рашэнне стаць на чале НАК Аляксандр Лукашэнка пазней растлумачыў так: "Калі міністр спорту і турызму Уладзімір Рыжанкоў сышоў ад нас, тут такая бойка разгарнулася. Я думаў, разнясуць краіну. Усе спецыялісты, усе прафесіяналы адзін за аднаго ўчапіліся, пачалі грызьці за пасады і іншае. Я вымушаны быў сказаць: прэзідэнтам НАК буду я. Атрымалася патушыць гэтую бойку і ўсё паставіць на месца. Ніякага б спорту не было. Вось адкуль з'явіўся прэзідэнт тут".
На наступных выбарах у 2001, 2004, 2010, 2012 і 2017 гадах дэлегаты схода галасавалі за кіраўніка дзяржавы аднагалосна.
26 лютага гэтага года Лукашэнка пакінуў пасаду прэзідэнта НАК. Яго пераемнікам стаў старэйшы сын Віктар, які да гэтага быў першым віцэ-прэзідэнтам НАК.
На Алімпійскім сходзе 2021 года кіраўнік дзяржавы адмовіўся стаць ганаровым прэзідэнтам НАК. Лукашэнка палічыў гэту прапанову заўчаснай і запэўніў грамадскасць, што па-ранейшаму будзе займацца пытаннямі спорту.
8 сакавіка МАК не прызнаў абранне Віктара Лукашэнкі кіраўніком НАК. У арганізацыі адзначылі, што расчараваны незабеспячэннем папярэднім кіраўніцтвам НАК Беларусі належнай абароны беларускіх спартсменаў ад палітычнай дыскрымінацыі ўнутры краіны.
У адказ НАК Беларусі заявіў, што пазіцыя МАК не можа служыць прычынай для спынення паўнамоцтваў Віктара Лукашэнкі ў якасці прэзідэнта арганізацыі.
"Перакананы, што дадзенае рашэнне носіць цалкам палітычны характар, тым самым парушаючы прынцып "спорт па-за палітыкай". Дзеянні Міжнароднага алімпійскага камітэта не маюць пад сабой доказнай базы, заснаваныя на суб'ектывізме і палітыцы "падвойных стандартаў", наносячы тым самым шкоду рэпутацыі алімпійскага руху на міжнароднай спартыўнай арэне", - сказана ў заяве НАК.
17 сакавіка Віктар Лукашэнка здзейсніў першы афіцыйны візіт у якасці прэзідэнта НАК. Ён наведаў Маскву і сустрэўся з кіраўніком Алімпійскага камітэта Расіі Станіславам Пазняковым і міністрам спорту РФ Алегам Матыцыным.
Як адзначыць юбілей?
У Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры оперы і балета прайшоў урачысты вечар, на які запрасілі знакамітых спартсменаў, трэнераў, замежных гасцей.
Зараз, на жаль, не да канцэртаў, сходаў і раздачы падарункаў: пандэмія. У НАКу спадзяюцца, што 30-годдзе атрымаецца адсвяткаваць пасля Алімпійскіх гульняў у Токіа. У арганізацыі ўпэўнены, што акрамя круглай даты з'явяцца і іншыя прыемныя падставы.