З пачатку 2021 года аўтамабільнае паліва падаражэла на 16%. У чаканні юбілейнага падаражэння Sputnik вырашыў ацаніць перспектывы далейшага росту кошту бензіну.
Дзяржава спрабуе знайсці залатую сярэдзіну прымальнай цаны для эканомікі і насельніцтва. І каб не траўміраваць аўтамабілістаў маральна рэзкім падаражэннем, "Белнафтахім" абраў шлях паэтапнага павышэння цэн: 30 разоў па адной капейцы не выклікае такой эмацыянальнай напружанасці, як адзін раз па 30.
Між тым, беларускія аўтамабілісты глядзяць не на дынаміку сусветных каціровак, а ў свае кашалькі, і ацэньваюць, што кожныя дзесяць літраў дадаткова абыходзяцца ўжо ў 3 рублі. Для ўладальнікаў малалітражак сума цярпімая, для тых, чыя праца звязана з пастаяннымі перамяшчэннямі на аўто, нават такі рост можа быць важкім.
Да таго ж больш дарагое паліва вядзе да падаражэння паслуг па перавозцы пасажыраў, грузаў і, як следства, тавараў.
Індэкс бензіну
На сёння літр 95-га бензіну і дызеля ў Беларусі абыходзіцца ў 84 цэнта. Гэта менш, чым у суседзяў, за выключэннем Расіі. У Польшчы, напрыклад, літр хадавога паліва цяпер каштуе каля 1,42 долара, у Латвіі - 1,38, у Літве - 1,35, на Украіне - 1,05. Але такое параўнанне не зусім карэктнае. Больш рэальны паказчык - суадносіны кошту літра да сярэдняй зарплаты.
Аналітыкі ацанілі лічбы першай паловы 2021-га адносна мінулага года і аб'ёму паліва, які можна заліць у бак на сярэднюю зарплату. У ліпені сярэднестатыстычны беларус мог на ўсю зарплату купіць 637 літраў. Ніжэй было толькі на Украіне (389 літраў). У Літве атрымлівалася 811 літраў, у Польшчы - 808, у Латвіі - 733, у расіян выходзіла 938 літраў.
"Не растуць, а змяняюцца"
У лютым 2020-га намеснік старшыні "Белнафтахіма" Уладзімір Сізоў вымавіў фразу, якая сышла ў сацсетку ў выглядзе мема: "Цэны на паліва не растуць, яны змяняюцца". У мінулым годзе кошт, сапраўды, змяняўся не толькі ў бок павышэння. На фоне пандэміі ў 2020-м цана на нафту прыкметна асела, і несуразмернае патанненне кошту літра паліва выклікала пытанні ў аўтамабілістаў.
У "Белнафтахіме" пагадзіліся, што кошт паліва ў краіне не зніжаўся на такі ж працэнт, як і нафта. Але пры гэтым заўважылі, што дзякуючы канцэпцыі фарміравання гранічна дапушчальных максімальных значэнняў бензін і дызель у цане не павялічваліся такімі ж тэмпамі ў моманты прыкметнага росту каціровак "чорнага золата".
Таму зараз, калі паказчыкі імкліва павялічваюцца, паліва не даражэе суразмерна. У студзені барэль нафты маркі Brent каштаваў 54,96 долара, у кастрычніку пераваліў за 82 долара: у 1,5 разы больш. Сярэдняя цана Urals у студзені-верасні 2021-га ў параўнанні з леташнім перыядам вырасла ў 1,6 разы. А бензін і дызель у Беларусі "паўзучымі" тэмпамі падаражэлі на 16%, хоць гэта прадукт перапрацоўкі з адпаведнымі выдаткамі.
А яшчэ ёсць ПДВ і гандлёвая надбаўка прадаўца, памер якой доўга не мяняецца, як і ўзровень рэнтабельнасці продажаў для беларускіх НПЗ - 3%.
Як доўга будзе даражэць паліва ў Беларусі?
У красавіку 2021 года адбылося пасяджэнне грамадска-кансультатыўнага савета па развіцці прадпрымальніцтва пры канцэрне "Белнафтахім". З пратакола вынікала, што "пры нязменнасці бягучых умоў гаспадарання, у тым ліку цэн на нафту і курса беларускага рубля, да канца года цэны на паліва плануецца павялічыць на 5-6%".
Прагназавалася, што ў гэтым годзе дададуць прыкладна 10 капеек. АІ-95 і дызель на той момант каштавалі 2,12 рубля, а значыць, ёсць запас у 3 капейкі.
У якасці падвядзення вынікаў у справаздачы гаварылася аб удасканаленні цэнавай палітыкі канцэрна ў выглядзе формульнага цэнаўтварэння пры заключэнні доўгатэрміновых кантрактаў са спажыўцамі, а таксама развіцця сістэмы скідак і праграм лаяльнасці на АЗС.
Некаторыя аналітыкі мяркуюць, што кошт паліва можа расці, пакуль у эквіваленце літр не дасягне долара.
Канкрэтных лічбаў, да якіх можа дарасці паліва, ніхто не назаве. "Белнафтахім" ацэньвае перспектыву агульнымі фразамі, але, здаецца, што яны адлюстроўваюць рэальную карціну: "Канцэрн працягне стратэгію паэтапнага змянення цэн з улікам ацэнкі кан'юнктуры рынкаў і аналізу эканамічнага становішча вытворцаў".
Да чаго прывядзе падаражэнне нафты?
Кошт эталоннай нафты маркі Brent у кастрычніку перавысіў 82 долары за барэль, што стварае дадатковыя перадумовы для далейшага росту цэн на паліва. Sputnik звярнуўся па каментарый да эксперта фондавага рынку і фінансавага кансультанта ЗАТ "Айгеніс" Міхаіла Грачова.
Ён падкрэсліў, што сітуацыя закранае не толькі Беларусь, але і ўвесь свет.
"Падаражэнне энерганосьбітаў вядзе да разгону інфляцыі з усімі вынікаючымі наступствамі - павышэннем працэнтных ставак цэнтрабанкаў, у тым ліку на крэдыты. Высокія крэдыты не абяцаюць нічога добрага, бо даступнасць крэдытных рэсурсаў - гэта фінансавы хлеб любой эканомікі" - адзначыў аналітык.
Прычына, на думку фінансіста, у тым, што сусветная эканоміка знаходзіцца ў "стадыі разагрэву" на фоне барацьбы з каронавірусам і перспектывы перамогі над інфекцыяй.
"Гэта прымушае цэны ісці ўверх і не толькі на энерганосьбіты. Інфляцыя павялічваецца ва ўсім свеце. Напрыклад, у ЗША яна на ўзроўні пятнаццацігадовых максімумаў - 5,3%, у Германіі за апошні месяц - 4,1%, я за 25 гадоў такой не ўзгадаю. У Беларусі паказчык - каля 10%, у Расіі - прыкладна 8%. Усюды і ўсюды цэны растуць на ўсё. Гэта штурхае і цэны на сырую нафту", - растлумачыў эканаміст.
Паводле ацэнак суразмоўцы, вялікая верагоднасць, што "нафтавае ралі" будзе працягвацца пасля таго, як краіны АПЕК з партнёрамі адмовіліся павышаць квоты на здабычу сыравіны, на чым настойвалі найбуйнейшыя спажыўцы.
"У такіх умовах павышэнне цэн на аўтамабільнае паліва ў Беларусі ўмоўна можна лічыць апраўданым. Нічога добрага ў гэтым няма ні для эканомікі, ні для спажыўцоў, але так складваецца знешняя кан'юнктура", - ацэньвае сітуацыю фінансавы кансультант.
Эксперт мяркуе, што з вялікай доляй верагоднасці кошт вуглевадародаў да канца года працягне павялічвацца. Некаторыя спецыялісты лічаць, што барэль у бліжэйшы час можа перавысіць 100 долараў.
Таксама на Sputnik:
Беларусь нарасціла пастаўкі бензіну на ўкраінскі рынак
Бензін даражэе: ці перасядуць беларусы на электрамабілі?
Ад ацяплення да транспарту - у Беларусі пачнецца хваля электрыфікацыі
Беларусь павышае экспартныя пошліны на нафту
Беларусь заняла амаль 40% украінскага рынку дызеля