Умка, Чарныш і зімовая спячка: "мядзведжы" рэпартаж з Бярэзінскага запаведніка

Самая вялікая папуляцыя беларускіх бурых мядзведзяў пражывае ў Бярэзінскім біясферным запаведніку, і пра гэтых мішак Sputnik на працягу доўгага часу піша, як мінімум, двойчы ў год: у канцы восені "ўкладвае" іх спаць, а вясной – "паднімае" з бярлог.

Вырашыўшы адправіцца ў Бярэзінскі запаведнік, карэспандэнты Sputnik Тамара Бяляева і Дзмітрый Маркаў спадзяваліся сустрэць хоць аднаго "вясенняга" мядзведзя, які прачнуўся. Але, на жаль, пазнаёміцца ​​атрымалася толькі з амаль ручнымі мядзведзіцамі Умкай і Васілісай. А яшчэ даведаліся, як клічуць мядзведжага альфа-самца і з-за якой жывёлы амаль 100 гадоў таму была створана гэтая прыродаахоўная тэрыторыя, якую па праве называюць жамчужынай Беларускага Паазер’я.

Наогул у запаведніку пражывае так званая вялікая еўрапейская "пяцёрка" буйных жывёл – мядзведзь, лось, воўк, рысь і зубр. Але цікавілі, перш за ўсё, касалапыя.

Старшы навуковы супрацоўнік Бярэзінскага запаведніка Аляксандр Рак пагадзіўся правесці Sputnik па бярлогавых месцах і адразу развеяў міф аб тым, што мішкі зараз шматлікі від.

І адразу адзначыў, што мядзведзь – вельмі разумная і асцярожная жывёла і не імкнецца сустрэцца з людзьмі.

"А чалавеку, каб не апынуцца ў складанай сітуацыі ў лесе пры зборы ягад, грыбоў, трэба абазначаць сябе – час ад часу пляскаць у далоні, або ўключаць на тэлефоне музыку", - параіў вучоны.

Суразмоўца агенцтва развеяў міф і пра тое, што мядзведжая бярлога гэта нейкая складаная "архітэктурная" пабудова, ледзь ці не з бярвення. На самай справе ў беларускіх мядзведзяў бярлогі-лайт.

"Асноўная маса бярлог у Бярэзінскім запаведніку – паверхневыя. Мядзведзь проста заходзіць у нейкія складана даступныя месцы, гушчары, малады ельнік, наломвае галінак і ўтварае своеасаблівы будан. Знізу парахню падсцілае. Гэта самы характэрны від бярлог", - расказаў Аляксандр Рак.

Ён адзначыў, што бярлогі ў Бярэзінскім запаведніку могуць быць усюды – лясы тут старыя і цяжкапраходныя, якраз тое, што трэба касалапым для адпраўкі на зімовую спячку.

У заснежаным лесе мядзведжую бярлогу знайсці практычна немагчыма, папярэдзіў вучоны.

Абверг ён і распаўсюджаны міф аб тым, што мядзведзь нібы непрабудна спіць усю зіму ў адной бярлозе.

"У перыяд зімовага бездарожжа і адлігі бярлогі падтапляе, і мядзведзі ўстаюць, шукаюць больш сухое месца. Падсцілаюць сухога і зноўку кладуцца спаць. Гэта для іх абсалютна нармальная практыка", - дадаў навуковец.

Субяседнік таксама ўдакладніў, што вясной першымі абуджаюцца буйныя самцы, а апошнімі са спячкі, як правіла, выходзіць мядзведзіца з медзведзянятамі.

Аб тым, што зімовая спячка ў мядзведзяў не ціхамірны сон, сведчыць тое, што ў мядзведзіц у бярлогах нараджаецца патомства, прадоўжыў Аляксандр Рак.

"Медзведзяняты нараджаюцца недзе ў студзені. Яны зусім маленькія, сляпыя, да 500 грамаў. Сярэдні паказчык 1,74 медзведзяняці на самку. Нягледзячы на ​​тое, што бывае дастаткова вялікая колькасць самак з трыма і двума медзведзянятамі, сярэдні паказчык – гэта менш за два медзведзяняты на касалапую маці", - распавёў навуковец.

Паводле слоў Аляксандра Рака, у Бярэзінскім запаведніку жыве самая буйная лакальная мікрапапуляцыя мядзведзяў у Беларусі – амаль 70 асобін. Прычым, падкрэсліў субяседнік, яны зусім не агрэсіўныя. І як карэспандэнты Sputnik не ўпрошвалі навукоўца прывесці прыклад агрэсіўных паводзін мядзведзя на гэтых тэрыторыях, такіх выпадкаў ён не ўзгадаў.

Аднак адзначыў, што бярэзінскія мішкі вельмі паважаюць авёс, любяць яблыкі, з-за якіх могуць раптам апынуцца ў старых яблыневых садах.

"Нашы мядзведзі па большай частцы траваедныя, у іх асноўная маса кармоў – раслінная. Яны практычна не харчуюцца жывёльнай ежай. Выключэнне складае перыяд ранняй вясны, калі шмат патанулых жывёл. У нас рэальна мала мядзведзяў, якія палююць на жывёл – ласёў, аленяў ці кабаноў ", - распавёў вучоны.

Пра тое, што ў мядзведзяў Бярэзінскага запаведніка прыязны нораў і добрыя ўмовы жыцця, гаворыць і тое, што ў запаведніку няма шатуноў, звярнуў увагу Аляксандр Рак.

"У нашых лясах дастатковая колькасць кармоў, каб яны нагулялі тлушч, мядзведзям няма сэнсу хадзіць у пошуках нейкай ежы. У нас яны ўсе ўкормленыя", - усміхаецца вучоны.

Ён таксама адзначыў, што работнікі запаведніка многіх мядзведзяў ведаюць, як кажуць, у твар – тут шмат фотапастак. А адзін з самых вядомых – буйны чорны самец, якога ўсё называюць Чарныш.

Нягледзячы на ​​тое, што ў мядзведзяў у жывой прыродзе няма дастойных ворагаў, у іх дастаткова вялікая смертнасць, і ў асноўным гэта датычыцца маладняку, са шкадаваннем адзначыў Аляксандр Рак.

"У навуковай літаратуры сустракаюцца даныя аб тым, што палова маладняку ​​гіне. Прычыны называюцца розныя – могуць і ваўкі загрызці, могуць у бярлогах замярзаць", - растлумачыў вучоны.

Паводле яго даных, у Бярэзінскім запаведніку ў юным узросце гіне каля 30% мядзведзяў.

Аляксандр Рак расказаў, як вядзецца ўлік мядзведзяў, і пра тое, што такое мядзведжая "дактыласкапія".

Ён таксама адзначыў, што беларускім вучоным трэба больш сур’ёзна заняцца вывучэннем бурых.

"Па-сапраўднаму ніхто гэтым у нас не займаўся апошнія 20 гадоў. У Беларусі наогул няма дакладнай інфармацыі аб колькасці мядзведзя, полаўзроставай структуры. Усе гэтыя даныя трэба нанава назапашваць", - прызнаў субяседнік агенцтва.

Нягледзячы на ​​тое, што за час пакуль Sputnik вёў фота- і відэаздымку, у Бярэзінскім запаведніку не прачнуўся ніводзін мядзведзь, усё ж з двума касалапымі карэспандэнтам пазнаёміцца ​​ўдалося.

Імі аказаліся 8-гадовая мядзведзіца Умка і трохгадовая мядзведзіца Васіліса.

Яны жывуць у лясным заапарку, размешчаным на тэрыторыі запаведніка.

Усяго ў запаведніку налічваецца каля шасці тысяч відаў жывёл, расказаў Sputnik намеснік дырэктара па навукова-даследчай рабоце Бярэзінскага запаведніка Валерый Іўкавіч.

Звяроў – 53 віды, птушак – больш за 240, астатняя відавая разнастайнасць – за насякомымі, удакладніў суразмоўца агенцтва.

Менавіта дзеля яго амаль 100 гадоў таму і стварылі Бярэзінскі запаведнік, дадаў вучоны. І менавіта бярэзінскіх баброў потым, у савецкія часы, сталі рассяляць па ўсёй тэрыторыі СССР.

Субяседнік раскрыў сакрэт, што ў паўднёвай частцы Бярэзінскага запаведніка, на рацэ Бярэзіна, ёсць вышка, з якой лёгка можна назіраць за жыццём баброў – галоўнае, ведаць час года і час сутак.

Дарэчы, на эмблеме запаведніка намаляваны два бабры – яны размешчаны па абодва бакі ад мядзведзя, самага буйнога драпежніка, які жыве ў запаведніку. Ёсць там і сасна, паколькі на гэтых тэрыторыях пераважаюць хваёвыя лясы, прысутнічае і глушэц, як сімвал старога лесу, а таксама журавіны, якіх удосталь у запаведніку.