Мастацкі кіраўнік Белдзяржцырка: стварыць цуд не так проста

Гэты год для калектыву Беларускага дзяржаўнага цырка стаў часам святкавання ўнутраных юбілеяў і памятных дат. Яны праходзяць на фоне аншлагаў, апладысментаў і стабільна высокіх касавых збораў.

Але так было не заўжды. Мінчане памятаюць, як ліхаманіла цырк судовымі цяжбамі і разборамі, пакуль у 2013 годзе дырэктарам Белдзяржцырка не стаў Уладзімір Шабан, а мастацкім кіраўніком – вядомы рэжысёр-пастаноўшчык Вітаўтас Грыгалюнас.

Дзесяцігоддзе паспяховай працы тандэма ацэнена як калектывам, так і гледачамі. Калумніст Sputnik Яўген Агурцоў-Кржыжаноўскі наведаў мінскі цырк, каб паразмаўляць з яго мастацкім кіраўніком Вітаўтасам Грыгалюнасам.

– Да дырэктара (цырка – Sputnik) стаўлюся добра, таму што ён на сваім месцы. Навошта лаяць начальства, калі яно вызваліла мяне, ды і ўсю пастановачную частку, ад гаспадарчых і іншых дробязей. Затое мы можам зараз тварыць на поўную моц. Пра гэта толькі марыць можна, – дзеліцца Грыгалюнас, калі гаворка заходзіць пра нядаўні 65-гадовы юбілей дырэктара.

– Пачнем з таго, што цырк не мае права на памылку. Гэта датычыцца як артыстаў, якія рызыкуюць сваім здароўем і, не палохайцеся, нават жыццём. Так і пастановачная частка, ставячы спектакль, не мае права зрабіць нешта не тое, бо праграма ідзе два з паловай, а то і ўсе тры месяцы. Калі глядач не пайшоў, то гэта катастрофа, поўнае спусташэнне і рэальнае закрыццё гэтага відовішчнага прадпрыемства. І наогул, цырк – справа сур’ёзная!

– Зусім не памылка. Думаю, што наадварот – поспех! Да канца красавіка ўсе білеты прададзены, а мы вольныя ў маі зладзіць сабе перапынак. Бо падчас пасяўной пары, як ні дзіўна, у цырк ходзяць менш. Чаму? Ды народ на дачы ламанецца! А мы за гэты час што-небудзь новенькае прыдумаем. Напрыклад, дабрачынны спектакль "Перамога – сімвал міру і стварэння" для ветэранаў ВАВ і іх сямей да 9 мая. Прычым, сіламі артыстаў нашага цырка. Гэта яшчэ не дакладна, але задума ёсць.

– Шчыра кажучы, крыўдна чуць! Мала таго, што мы працуем без права на памылку, дык яшчэ і на ўсю сям’ю адразу. Звычайны тэатр дзеліць рэпертуар на дзіцячыя і дарослыя спектаклі, а мы аб’ядноўваем усю сям’ю ў адным паказе.

Вось вам выява сапраўды найважнейшага з мастацтваў. Дадайце да гэтага той факт, што спектаклі ў цырку заўсёды на пазітыве. Гледачы захапляюцца магчымасцямі чалавечага цела, спрытнасцю жывёл, смяюцца над клоунамі… Тут варта ўлічыць адзін нюанс, справа ў тым, што ёсць дзеці, якія клоунаў баяцца. Ці то з-за іх размалёўкі і віду незвычайнага, ці з-за гучнага голасу.

Тыграў з мядзведзямі не баяцца, а калі бачаць клоунаў – плачуць. Праўда, гэта рэдка бывае. Вось і паспрабуйце змясціць у адзін спектакль і трагедыю, і мюзікл, і драму, і камедыю? А паглядзіце на дзяцей! Яны толькі прыходзяць у цырк і адразу ж радуюцца і весяляцца.

– Першая праграма з афрыканскім каларытам, якая так і называлася "Афрыка", была зроблена тры гады таму, паспяхова прайшла. Цяперашні спектакль мы крыху спрасцілі. Гэтакі квэст, як цяпер модна казаць, гэта значыць пошук чагосьці. Чалавеку сумна, нічога не жадаецца. Ён валяецца на канапе, не ведаючы, на што сябе падштурхнуць.

І тут у шафе пачынае нешта шамацець, стукаць, адчыняюцца дзверцы, выходзяць два чарнаскурыя хлопцы і зацягваюць яго праз шафу… у Афрыку. Ён супраціўляецца спачатку, крычыць, а потым пачынае гуляць разам з імі, адшукваючы розныя прадметы і трапляючы ў нечаканыя сітуацыі. Гэта дазваляе нанізваць на гэты сюжэт розныя нумары, каб дасягнуць адзінства дзеяння.

Дарэчы, усё наша цемнаскурае насельніцтва Афрыкі – гэта артысты з Эфіопіі, трупа "African dream circus" пад кіраўніцтвам Гебрыз’ябары Йенэне Тэсфае, выдатныя рабяты.

– Калі б проста! У тэатры, напрыклад, узяў п’есу, ролі размеркаваў, касцюмы прыдумаў і рэпеціруй сабе да прэм’еры. А тут нумары разнамасныя, людзі ніколі раней не сустракаліся. Паспрабуй усё састыкаваць, каб спектакль атрымаўся? А касцюмы? А музыка? Як прыняць лішняе і стварыць цэлае?

– Зусім нават не я, а мы, уся пастановачная частка. Праца мастацкага кіраўніка цырка падобна да генеральнага канструктара самалёта. Мне трэба намеціць перспектывы і акрэсліць асноўнае. А ўжо рэжысёр-пастаноўшчык Ала Мікалаева-Аліева і іншыя члены каманды дапрацоўваюць дэталі. Так што ў нас тут "мы" у хаду, а не "я".

– Вядома. Скразная лінія, сюжэт, нумары – гэта ўсё я вызначаю і прапісваю для ўсіх па жанрах. Заўсёды павінны быць клоуны, жанглёры, акрабаты, паветраныя гімнасты, дрэсіраваныя жывёлы – вось абавязковы набор.

Потым паджанры, якія ўдакладняюць дзеянне. У "Рытмах" гэта пераходная лесвіца… Дарэчы, вельмі цікавая група пад кіраўніцтвам Андрэя Валажаніна (Расія), уладальнікі сярэбранага медаля 1-га Усерасійскага фестывалю клаунады і эксцэнтрыкі ў Саратаве і бронзы на міжнародным фестывалі ў Жыроне. А нумар "Дрэсіраваныя буйвалы і мядзведзь" паставіў Серго Самхарадзэ, заслужаны артыст Расіі.

– Так, можна і так сказаць, з некаторай нацяжкай. Бо, зразумейце, не стану ж я дырыжыраваць аркестрам або балету ставіць харэаграфію… Камандная праца і па-іншаму нельга. Таму карпаратывы наконт юбілеяў і іншых дат – гэта важна, гэта зладжванне каманды. Мы разам расцём, мы ў адной вупражы і інакш нельга.

– Мы за перыяд пандэміі выпусцілі тры праграмы, прычым асабліва сваімі сіламі. Так, гледачы хадзілі ў масках, у шахматным парадку рассаджваліся. Страты былі, але (мы - Sputnik) не ляглі канчаткова! Гледачы сядзелі ў куртках, але заўсёды было бітком.

– Вельмі нават патрэбна! У нас ёсць яшчэ і выязныя спектаклі. Вось зараз едзем у Слуцк, Барысаў і Маладзечна. У Віцебску давалі паказ пад назвай "Прэлюдыя да Славянскага базару". Першы раз у гісторыі горада ў ім выступіў цырк. Так што рэклама заўсёды патрэбна.

– Ёсць класная дзяўчынка, паветраная гімнастка, якая выдатна іграе на скрыпцы. Яна, не буду называць яе імя, гэта і ёсць будучыня цырка! Яно менавіта ва ўніверсалізме, дзе на стыку жанраў нараджаюцца шэдэўры.

Ёсць такі хлопец, Глеб Казленка, які скача на батуце. Ён прыйшоў з паркура гады тры таму. І ў яго пайшло нават лепш, чым у знакамітых чэмпіёнаў-батутыстаў, якія, на жаль, не растуць. Ну, паказалі вынік, як на спаборніцтвах, а ў цырку эмоцыі патрэбны, каб глядач захапіўся трукам і заапладзіраваў.

Хлопец стаў паветраным гімнастам і паехаў з гімнасткай Наталляй Нарышкінай на фестываль "Рэха Азіі", ды не проста так, а заваявалі Гран-Пры. Цяпер іх усюды запрашаюць. Просты хлопец, а талент і праца вядуць да поспеху. Такі вось у нас цырк!

Субсідыі дзяржавы ад агульнага даходу цырка складаюць каля дзесяці працэнтаў, усё астатняе – самаакупнасць. Гэтая вялікая гаспадарка. Жывёл трэба карміць па тры разы на дзень, мыць іх, сушыць – усё гэта расход вады і электраэнергіі. Нават салярый для жывёл ёсць. А тыгры? Ведайце, што ў дзень адна асобіна з’ядае восем кілаграмаў мяса.

Зараз аб цэнах на білеты. Звычайныя месцы каштуюць ад 9 да 57 беларускіх рублёў. VIP-ложа – ад 62 да 152 рублёў, а цэнтральная ложа – ад 82 да 152 рублёў. Ну і што, усе гэтыя VIP-месцы ледзь тыграў пракормяць. Феномен праяўляецца ў іншым: нягледзячы на ​​дарагія білеты, усе 1 600 месцаў у мінскім цырку заўсёды запоўненыя.