Гісторыя парадаў у Мінску: як адзначалі Дзень Незалежнасці

Парады на Дзень Незалежнасці – неад’емны складальнік свята, якім агортваецца Мінск кожнае 3 ліпеня. У гэты дзень 78 гадоў таму горад быў поўнасцю вызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

У рэспубліцы ў Дзень Незалежнасці парады праходзілі амаль штогод, выключэнне складалі юбілейныя даты Дня Перамогі, тады шэсце праводзілі 9 мая.

Прынята лічыць, што першы маштабны парад на вуліцах Мінска адбыўся 16 ліпеня 1944 года. Тады на полі былога іпадрома ў канцы Чырвонаармейскай вуліцы прайшлі звыш 30 тысяч беларускіх партызан.

Парад атрымаўся вельмі незвычайны – усё партызаны былі з рознай зброяй, у розным адзенні. Не абышлося і без крэатыву, на чале калоны ішоў казёл па мянушцы Малыш, які выклікаў здзіўленне ў генералаў, якія прымалі парад.

Як аказалася, жывёла прайшла свой баявы шлях разам з партызанскім атрадам з 1943-га. Малыш жыў з партызанамі, перавозіў на сабе медыкаменты і нават паспеў паездзіць на брані танка. Таму партызаны вырашылі, што казёл заслужыў права ўдзельнічаць у парадзе. Яго прывялі ў парадак, пачысцілі і ўпрыгожылі стужкай з нямецкімі ордэнамі.

Першапачаткова Дзень Незалежнасці ў Беларусі адзначалі 27 ліпеня ў дзень, калі была прынята Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР, а 3 ліпеня быў днём вызвалення Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У 1996 годзе прайшоў рэферэндум, на якім прынялі рашэнне – свята перанесці на гэтую дату.

Ужо на наступны год 3 ліпеня па плошчы Незалежнасці прайшліся пешыя разлікі, праехала вайсковая тэхніка, у небе гледачы ўбачылі авіяцыю. Удзел у парадзе таксама прынялі спартсмены, такім чынам, краіна прадэманстравала не толькі ваенную моц, але і поспехі на мірнай ніве.

А вось у наступным годзе свята не атрымалася. Справа ў тым, што 30 мая 1999-га ў выніку цісканіны ў падземным пераходзе ў метро "Няміга" загінулі 53 чалавекі. Улады прынялі рашэнне ў наступныя 40 дзён усе ўрачыстыя мерапрыемствы адмяніць. Не стаў выключэннем і Дзень Незалежнасці.

У наступныя некалькі гадоў урачыстыя мерапрыемствы 3 ліпеня праходзілі без істотных змен. Адзінае, да парада ваеннай тэхнікі ў 2001-м далучаецца грамадзянская – аўтатрактарная і сельскагаспадарчая.

Ужо ў 2002 годзе месца парада мяняецца, ён пераязджае на Кастрычніцкую плошчу. Менавіта ў гэты час "фішкай" свята становіцца рота ганаровай варты, якая сваёй вывучкай здзіўляла і працягвае здзіўляць гледачоў.

Чарговы пераезд парада на новае месца адбыўся ў 2004 годзе, тады ўся краіна рыхтавалася сустрэць 60-годдзе вызвалення нашай сталіцы. Замест Кастрычніцкай плошчы мерапрыемства правялі каля стэлы "Мінск – горад-герой", на тады яшчэ праспекце Машэрава (цяпер – праспект Пераможцаў).

Сярод істотных змен – упершыню ў праходку вайскоўцаў дадалі гістарычную частку з салдатамі і тэхнікай часоў Вялікай Айчыннай вайны.

А вось знакамітая "Беларуская ваза" з людзей з’явілася на мерапрыемстве ў 2007-м, дарэчы, упершыню яе стварылі ў Маскве ў 1937 годзе. Для стварэння мінскага варыянта спатрэбілася больш за 400 чалавек.

У парадзе не брала ўдзел ваенная тэхніка, а на праспекце Пераможцаў стварылі імправізаваны 250-метровы стадыён, свае ўменні там дэманстравалі прадстаўнікі розных відаў спорту. Усяго ж да тэатралізавана-спартыўнага шэсця прыцягнулі звыш 4 тысяч чалавек.

Дзень Незалежнасці ў 2008-м прайшоў без істотных змен: па-ранейшаму ўдзельнічалі ў парадзе пешыя разлікі, спартсмены, праўда, не было ваеннай тэхнікі, але запомніўся ён не гэтым.

У час масавых гулянняў ноччу раптоўна прагрымелі два буйныя выбухі, узрыўчатка была замаскіравана ў пакет з-пад соку "Садочак". Раненні атрымалі 54 чалавекі. Віноўніка злачынства ўстанавілі толькі праз некалькі гадоў, пасля тэракта ў мінскім метро 11 красавіка 2011 года. Акрамя тэракта на "Кастрычніцкай", Дзмітрый Канавалаў быў прызнаны вінаватым у выбухах і ў 2005 годзе ў Віцебску, і каля стэлы ў Мінску ў 2008-м.

Пасля гэтага выбуху ў Беларусі пачалі актыўна прымяняць рамкі пры пропуску на масавыя мерапрыемствы.

Праз год упершыню разам з кіраўніком краіны Аляксандрам Лукашэнкам на парадзе быў заўважаны яго малодшы сын Мікалай, якога апранулі ў ваенную форму і пілотку. Па праспекце прайшлі вайскоўцы, тэхніка, у тым ліку, вялізныя БелАЗ.

Наступная яркая старонка ў гісторыі парадаў – 2014-ы. Характэрна тым, што 2 ліпеня быў адчынены новы будынак Музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. На цырымонію асабіста прыбыў прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін. Беларускі лідар назваў прыезд свайго калегі сімвалічным.

"Гэта сімвалізуе наша адзінства, сведчыць аб тым, што мы як былі тады разам, так і заўсёды будзем разам", - сказаў Лукашэнка.

Парад пачаўся на наступны дзень у 21:00, таксама прысутнічаў і сын Лукашэнкі Мікалай, але ўжо не ў вайсковай форме, а ў дзелавым касцюме.

Перад святам Дня Незалежнасці ў 2017-м адбыўся кур’ёз. Танк Т-72 ехаў на рэпетыцыю парада, але яго занесла, ён вылецеў з дарогі, урэзаўся ў ліхтарны слуп і дрэва. У ДТЗ ніхто не пацярпеў, ваенная тэхніка атрымала пашкоджанні, а дарожныя службы аператыўна правялі аднаўленчыя работы на месцы аварыі.

Ужо на парадзе акрамя ваенных і іх "стальных коней" былі задзейнічаны і навінкі грамадзянскай і сельгастэхнікі. Акрамя таго, па праспекце правезлі стэнды з беларускай прадукцыяй, мэбляй, электронікай, шклом, шынамі і сантэхнікай.

Асабліва крытыкам "падабалася" выступленне вусатых трактароў у капелюшах і стэнды з унітазамі, некаторыя ўспамінаюць Дзень Незалежнасці-2017 да гэтага часу.

Наступны год таксама не абышоўся без новаўвядзенняў. Упершыню ў парадзе прынялі ўдзел дзяўчаты-вайскоўцы. Да гэтага яны прайшлі строгі "кастынг". Прыгажунь адбіралі не толькі па знешніх даных, але і па паказчыках на службе.

Цікавы выпадак адбыўся падчас таго, як "жаночая каробка" ішла па праспекце. Адна з дзяўчын страціла туфель, аднак яна не пакінула шыхт і прайшла перад трыбунамі ў складзе калоны, чаканячы крок па мокрым асфальце.

У парадзе таксама бралі ўдзел і замежныя госці – вайскоўцы з Кітая, а расійскія самалёты і верталёты разам з беларускімі праляцелі ў святочным небе над Мінскам.

Ужо ў 2019-м колькасць "жаночых каробак", якія ўдзельнічалі ў парадзе, вырасла да трох. Упершыню ў шыхце пранеслі баявыя сцягі партызанскіх фарміраванняў, якія змагаліся на тэрыторыі Беларусі.

Удзел у мерапрыемстве прынялі вайскоўцы васьмі замежных дзяржаў: знакамітыя групы ад Узброеных Сіл Азербайджана, Арменіі, Казахстана, Кыргызстана, Таджыкістана, Узбекістана, а таксама Народна-вызваленчай арміі Кітая. Расію, акрамя авіяцыі, прадстаўлялі парадны разлік Кантэміраўскай дывізіі гвардзейскай танкавай арміі Заходняй ваеннай акругі Расіі і найноўшая баявая тэхніка.

У складзе механізаванай калоны прайшлі комплексы аператыўна-тактычных ракет "Искандер", БТР-82А, аўтамабілі павышанай праходнасці сямейства УАЗ.

Нішто не прадвяшчала бяды, але, на жаль, ноччу адбылося надзвычайнае здарэнне. Падчас святочнага салюту на беразе ракі Свіслач недалёка ад стэлы "Мінск – горад-герой" загінула жанчына з-за атрыманага ранення асколкам у вобласці гартані. Яшчэ некалькі пацярпелых былі шпіталізаваны. Суд прызнаў вінаватымі афіцэра Мінскай ваеннай камендатуры і двух супрацоўнікаў расійскага прадпрыемства, якое вырабіла феерверкі.

У 2021 і 2022 годзе парад не праводзіўся, не будзе яго і 3 ліпеня 2023-га. Справа ў тым, што было прынята рашэнне арганізоўваць ваенныя парады толькі да юбілейных дат, прысвечаных Дню Рэспублікі або Дню Перамогі. Тым не менш, кожны раён Мінска 3 ліпеня падрыхтаваў сваю культурную праграму.