Як грузаперавозчыкі Беларусі перажылі лета 2023 года

Ці ёсць шансы выйсці з крызісу перавозак у Еўрасаюз? У якія краіны ездзіць стане больш выгадна ў найбліжэйшай будучыні? Пра самыя значныя падзеі гэтага лета на беларускім рынку грузаперавозак карэспандэнт Sputnik Беларусь паразмаўляў з дырэктарам кампаніі-прадстаўніка біржы грузаперавозак ATI.SU у Беларусі Таццянай Салдаценка.

Складаней за ўсё гэтым летам сітуацыя складвалася на еўрапейскіх маршрутах. Польшча з пачатку чэрвеня забараніла ўезд у сваю краіну ўсіх відаў беларускіх і расійскіх грузавікоў, у тым ліку гэта закранула прычэпы і паўпрычэпы. Праз месяц, з 1 ліпеня, Беларусь прыняла аналагічныя санкцыі ў адказ.

Як вынік, пад поўную забарону патрапіла перачэпка. Размова аб тым, калі беларускі прычэп з таварамі вязе цягач на польскіх нумарах, і наадварот. Адзіным варыянтам тавараабмену засталася перагрузка: каб адправіць тавар з Польшчы ў Беларусь або з Беларусі ў Польшчу, трэба поўнасцю перагрузіць яго з адной фуры ў іншую.

"Відавочна, што гэта больш складаны, доўгі і затратны спосаб перавозак. Асабліва калі дадаць да гэтага час, праведзены ў кіламетровых чэргах на польска-беларускай мяжы, якія летам толькі раслі. Аднак, перавозчыкі прынялі сітуацыю і ўжо за тры першыя тыдні ліпеня колькасць перагрузак на мяжы Беларусі з Польшчай вырасла на 30%", - адзначыла Таццяна Салдаценка.

Калі Польшча – гэта толькі транзітная краіна ў лагістычным ланцужку, то можна абысці "нязручную" мяжу і паехаць на літоўскія пагранпераходы, дзе забароны на перачэп няма. Аднак там летам акрэсліліся іншыя цяжкасці.

У чэрвені літоўцы пачалі з асаблівай уважлівасцю аглядаць беларускія і расійскія машыны, аж да таго, што іх проста разварочвалі на мяжы, каб выключыць пастаўкі ў абход санкцый. У ліпені набыла моц забарона на вываз тавараў падвойнага прызначэння або іх транзіт з Заходняй Еўропы ў краіны Цэнтральнай Азіі праз тэрыторыю Літвы. Прычына такой пастановы – не дапусціць пападання ў Беларусь ці Расію тавараў, якія могуць выкарыстоўвацца ў ваеннай прамысловасці.

Акрамя таго, што на літоўскім напрамку раней быў скарочаны дазволены пералік тавараў, у жніўні скараціліся яшчэ і варыянты маршрутаў. Літва закрыла на мяжы з Беларуссю два пункты пропуску – "Шумскас" і "Твярачус". Вільнюс заявіў, што не выключае закрыцця яшчэ двух – "Лаварышкес" і "Райгардас". Абгрунтаванне было такое: міграцыйны крызіс і павелічэнне патокаў кантрабанды.

"У выніку, як і на мяжы з Польшчай, адбылося павелічэнне чэрг. Шматдзённыя прастоі адбіваюцца не лепшым чынам як на цане перавозак, так і на колькасці вадзіцеляў, якія жадаюць імі займацца.

Калі Вільнюс ажыццявіць свой намер па закрыцці яшчэ двух пагранпераходаў, то не выключана, што аўтамабільныя перавозкі з Еўропай увогуле саступяць месца чыгуначным або марскім", - лічыць Таццяна Салдаценка.

Тым больш, што па прыкладзе Літвы не супраць пайсці Польшча, Латвія і Эстонія. Краіны ўжо выказалі гатоўнасць закрыць наогул усе пункты пропуску, якія працуюць на мяжы ў Беларуссю ў выпадку ўзнікнення "сур’ёзных інцыдэнтаў, якія пагражаюць нацыянальнай бяспецы".

У пачатку лета складанасці былі нават на беларуска-расійскай мяжы. Прычына ў тым, што ў маі Беларусь увяла пагранкантроль, таму чэргі з’явіліся і там. З-за працэдур праверак транспарту і грузаў, час праходжання мяжы павялічыўся. Адбіўся і прыкметны рост грузапатоку з Расіяй у гэтым годзе ў цэлым. Аднак ужо ў ліпені ўсё вярнулася – пагранічны кантроль адмянілі.

Жнівень прынёс яшчэ больш радасныя навіны: Беларусь і Расія падпісалі пагадненне аб міжнародных аўтамабільных перавозках. Згодна з дакументам, у хуткім часе беларусам павінны дазволіць кабатаж на тэрыторыі Расіі, а да 2030 года павінен адбыцца паэтапны пераход да бязвырашальнай сістэмы перавозак паміж нашымі краінамі.

"Грузапаток з Расіяй ужо зараз складае каля 90% ад усіх міжнародных перавозак нашай краіны. Трэба меркаваць, што пераход да бязвырашальнай сістэмы ў будучыні яшчэ павялічыць гэтую лічбу. Тым больш, што дазвол на кабатаж, зробіць працу нашых перавозчыкаў у Расіі больш выгаднай. Умоўны вадзіцель, які вязе груз, напрыклад, з Мінска ў Новасібірск, на зваротным шляху зможа выканаць яшчэ некалькі заказаў на пастаўкі і зарабіць больш", - гаворыць Таццяна Салдаценка.

Паводле слоў эксперта, пагадненне ў прынцыпе значна больш патрэбна беларусам, чым расіянам, таму што адкрывае для беларускіх перавозчыкаў буйнейшы рынак.

Перагаворы аб уніфікацыі рынку і спрашчэнні парадку перавозак вядуцца і з іншымі краінамі, у тым ліку азіяцкімі. Гэтая праца пачалася на ўзроўні ўрадаў практычна адразу пасля таго, як Еўрасаюз стаў уводзіць санкцыі ў дачыненні да Расіі і Беларусі, а перавозчыкі пачалі разварочвацца на Усход.

У ліпені аб бездазвольнай сістэме перавозак дамовіліся з Кыргызстанам. У жніўні Беларусь зацвердзіла пратакол, паводле якога дазволы будуць не патрэбны пры працы з Іранам.

"Яшчэ раней такія пагадненні Беларусь заключыла з Арменіяй і Узбекістанам. Калі гаварыць аб плюсах бездазвольнага парадку перавозак, то ён яшчэ і ў тым, што спрашчае выбудоўванне транзітных маршрутаў. Праз краіны, на скрыжаванне якіх не трэба атрымліваць квоты, везці тавары больш выгадна і ў іншыя рэгіёны. Але дамоўленасці яшчэ не азначаюць, што бездазвольная сістэма ўжо запрацавала. Работа па ўрэгуляванні юрыдычных аспектаў, уніфікацыі правіл перавозак яшчэ ідзе. І, мяркуючы таму, што пратаколы падпісваюцца і зацвярджаюцца, вельмі плённа", - канстатуе Таццяна Салдаценка.

Палепшыліся летам і лагістычныя ўзаемаадносіны з Кітаем. У чэрвені Беларусь дамовілася з КНР аб павелічэнні квот дазволаў на міжнародныя аўтамабільныя перавозкі грузаў на 2023 і 2024 гады. Павялічылі ў чатыры разы – з 1 тыс да 4 тыс дазволаў.

Даныя ATI.SU за лета 2023 года, калі параўнаць з аналагічным перыядам мінулага года, паказваюць павелічэнне попыту на ўнутраныя перавозкі па краіне на 164%. Перавозкі з Беларусі падраслі нязначна – на 5%. Імпартныя перавозкі летам 2023 года, у параўнанні з тым жа перыядам мінулага года, дадалі 101%.