Вандроўнікі
Выходзіць сонца ў свой абход
Дарогаю спрадвечнай.
За днямі дні, за годам год
Плывуць у бесканечнасць.
Нясуць яны з сабой і нас,
Як шчэпкі ў хвалях сініх.
Пытаем мы сябе не раз,
Дзе плынь сваю запынім?
Бягуць жа хутка-хутка дні,
Праходзяць нашы весны,
I меркнуць ясныя агні –
Юнацтву не ўваскрэснуць!
У сонца свой абход і шлях,
I той шлях цяжка змераць.
Што наш? – Вайшоў праз дзверы ў гмах,
Ў другія выйшаў дзверы.
Ідзеш з развагай. Ціхі жаль
Атуліць недарэчы:
Не вечна ты на ўлонні хваль
Вандруеш, чалавеча!
Водгулле
Ці коска зазвоніць у час касавіцы,
Ці песню дзяўчо запяе,
Ці неба заззяе ў агнях бліскавіцы,
Ці вецер задзьме-зазлуе,
Ці гром гучнабежны пракоціцца ў хмарах,
Ці грукне над лесам пярун, –
Усё адклікаецца ў вольных абшарах,
Ўсё іх дакранаецца струн.
А ты, калі гора каго напаткае,
Ці жальба пачуецца, плач,
Або запануе дзе крыўда ліхая –
На ўсё адгукніся, адзнач.
А радасць пачуеш, надзеі ўзаўюцца,
Каб добрыя весткі падаць,
Няхай тады струны твае засмяюцца
I песняю шчасця гучаць.
Вусце
Я зноў жыву ад горада ўдалі,
Дзе я знайшоў куток у сваім гусце.
I весела мне робіцца, калі
Я ў мыслях зноў прайдуся па зямлі,
Дзе туліцца закінутае Вусце.
Няхай сабе пясчаны гэты кут,
Няхай няма ў ім роскашы паўднёвай.
Ды мілы ён, прыветны яго люд,
Так ласкава глядзяць узгоркі, груд
У вопратках расліны адмысловай.
А гэтыя бародкі-хвайнякі
I жоўць пяскоў на сонечным угрэве!
У летнія гарачыя дзянькі
Смалісты пах разносіцца такі,
Што п'еш яго у ветраным павеве.
Якія там чароўныя лясы
З дарожкамі і сцежкамі між сосен!
I колькі ў іх спакою і красы!
I колькі там наткалі верасы,
Гваздзіка белая дыванаў сваіх, кросен!
Прыпынішся у зацішку адзін,
Ваколіцы акідваеш вачамі:
Струменіцца цяплынь з лясоў, з далін,
I тонкая смуга свой лёгкі тын
За Свіслаччу стаўляе над палямі.
Жыве, дрыжыць, хвалюецца прастор,
I кожнае стварэнне робіць штосьці:
Капошацца мурашкі каля нор,
Дзе коўрыкі развешвае чабор
Ды пчол к сабе заваблівае ў госці.
Пад горкаю, бы срэбраны равок,
Паблісквае на сонцы Балачанка.
I хіліць так утульны беражок,
Так добра там, прылёгшы на пясок,
Папесціцца ружовым летнім ранкам!
Як волаты, за рэчкаю дубы
Шатры свае раскінулі над долам.
Зірнеш на іх – гвардзеец з іх любы!
А гордыя вяршаліны-чубы
Не кланяюцца непагадзі чолам.
За Балачанкаю, дзе Блужскі бор
Вясёлую пазіцыю займае,
Адна сасна вартуе касагор,
Над хвойнікам схіліўшы свой убор,
Бы тоіць сум, журбу ў сабе старая.
Нацягнутыя струны цішыні
Разносяць звон крылатага стварэння.
А вось матор загуў у глыбіні,
Блакітнага прастору: нашы дні
У сонечным купаюцца праменні.
Гудзе, імкне над доламі крылан,
Над хатамі вусцянскага пасёлка.
А хаты ўсе –стары, даўнейшы план:
Трухлявая салома і паркан –
Далёкае мінуўшчыны асколкі.
I марам я сваім тут волю дам,
I думаю, што будзе ў нашым краі:
Змятуць калгаснікі драўляны хлам,
Я новыя катэджы ўбачу сам,
I Вусця я на Бадэн не змяняю.
Дуб
Сілачом стаіць
Дуб разложысты,
I здалёк відаць
Пышны верх яго.
А ўнізе пад ім
Нёман коціцца,
Срэбрам-стужкаю
Павіваецца.
У нагах трава
Нізка сцелецца,
А вакол ляжыць
Травяністы луг.
Ў глыб зямлі ўвайшлі
Карані яго.
Крэпка дуб стаіць,
Не варушыцца!
Так размашыста
Параскіданы
Ва ўсе стораны
Лапы крэпкія.
Комель – слуп-скала,
Дыша сілаю,
А ўгару зірнеш –
Шапка валіцца.
Дуж ты, дуб стары,
Сын вякоў сівых!
Многа бур ты знёс
На вяку сваім!
Налятаў віхор
З навальніцаю,
Ды не гнуўся ты
Перад бураю!..
Гэй ты, дуб стары,
Вартаўнік лугоў!
Аддае твой шум
Спевам-музыкай.
А пра што шуміш
I аб чым пяеш,
Пра то ведаюць
Ветры вольныя,
Што з табой вядуць
Мову сталую
Ў летні добры час
Або восенню.
Я падслухаю
Гэты шум лістоў,
А з іх гутаркі
Песня зложыцца.
Жураўліны вырай
Крылаты вандроўнік, стары журавель,
Сяброў у дарогу таропіць, –
Пад холадам моўкнуць прасторы зямель
I стынуць утульныя топі.
З патайных зацішкаў, з бязлюдных балот
Злятаюцца вольныя птахі.
На поўдзень, у вырай, імкне іх палёт
Пад ясным бяскроквавым дахам.
Завісае над імі бяздонны абшар,
Дзе свецяцца вечныя зоры,
Пад імі гуляе, бушуе пажар,
У цемры свідруе пячоры.
У бляску крывавым руіны тырчаць,
Як чорныя цені-манахі.
Крылатыя госці пужліва крычаць,
Трывожацца вольныя птахі.
–Эй, чуеш? Спыніся, спыніся, стары!
Ці тою вядзеш ты дарогай?
Глядзі – агнявыя там круцяць віры,
Іскрыстым падняўшыся стогам.
Ніколі на нашай дарозе раней
Такой не бывала праявы,
I ночы, глянь, сталі цямней і страшней,
Патоптаны нівы і травы.
Жахаюць зарніцы агнёў на зямлі,
I сыплюцца дрэвы пад громам,
Без голек, як трупы, маячаць камлі –
Спыніся, бо край невядомы.
–Не бойцеся, птахі! Наперад за мной!
Стары журавель ім гукае:
– Вяду вас пуцінаю вернай адной,
Што Млечны мне Шлях асвятляе.
Не мы, гэта людзі з дарогі сышлі,
Не мы, а яны заблудзілі.
Разбойніку цесна заўжды на зямлі –
Старыя спрадвечныя былі.
Наперад, наперад у вырай, за мной,
Ды крыллі ямчэй разгарнеце!
Свой кут прывітаем мы новай вясной –
Для вольных і воля на свеце.
I далей на поўдзень ляцяць жураўлі,
Над імі калышуцца зоры,
Пад імі – пажары, пакуты зямлі
I гора, вялікае гора.
Лес
Глуха шэпча лес зялёны,
I шуміць ён, і шуміць,
Гоман доўгі, несканчоны
Цэлы дзень над ім стаіць.
Пераблытаны галіны
У адзін салаш жывы...
Лес! Аб чым шумяць вяршыны?
Лес! Што шэпчаш, векавы?
Толькі ж лес гудзе-ракоча
Цёмнай шапкай верхавін,
Толькі ж лес сказаць не хоча,
Што ён ведае адзін.
Мой родны кут, як ты мне мілы!..
Мой родны кут, як ты мне мілы!..
Забыць цябе не маю сілы!
Не раз, утомлены дарогай,
Жыццём вясны мае убогай,
К табе я ў думках залятаю
І там душою спачываю.
О, як бы я хацеў спачатку
Дарогу жыцця па парадку
Прайсці яшчэ раз, азірнуцца,
Сабраць з дарог каменні тыя,
Што губяць сілы маладыя, –
К вясне б маёй хацеў вярнуцца.
Вясна, вясна! Не для мяне ты!
Не я, табою абагрэты,
Прыход твой радасны спаткаю, –
Цябе навек, вясна, хаваю.
Назад не прыйдзе хваля тая,
Што з быстрай рэчкай уплывае.
Не раз яна, зрабіўшысь парам,
На крыллях сонца дойдзе к хмарам
Ды йзноў дажджом на рэчку сыдзе –
Ніхто з граніц сваіх не выйдзе,
З законаў, жыццем напісаных,
Або на дол спадзе ў туманах.
Але хто нам яе пакажа?
На дол вадой ці снегам ляжа?
Не вернешся, як хваля тая,
Ка мне, вясна ты маладая!..
Вось як цяпер, перада мною
Ўстае куточак той прыгожа,
Крынічкі вузенькая ложа
І елка ў пары з хваіною,
Абняўшысь цесна над вадою,
Як маладыя ў час кахання,
Ў апошні вечар расставання.
І бачу лес я каля хаты,
Дзе колісь весела дзяўчаты
Спявалі песні дружным хорам,
З работ ідучы позна борам.
Нясліся зыкі песень здольных,
Ў лясах раз-пораз адбівалісь,
І ім узгоркі адклікалісь,
І радасць біла ў песнях вольных.
А хвоі, елкі векавыя
Пад зыкі песень маладыя
Маўчком стаялі ў нейкай думе,
І ў іх ціхусенечкім шуме
Няслось вячэрняе маленне
Ўгару, святое аддаленне.
(урывак з паэмы "Новая зямля")
На новай зямлі
Ляжыць шырокая дарога,
Вакол прастор, і я іду,
Іду, нясу пачуццяў многа
I ясных думак чараду.
Уздоўж дарогі чынна з краю
Слупы стаяць у два рады,
I, нібы гуслі-самаграі,
Звіняць іх струны-правады.
Куды ні гляну – шыр і воля,
Дзе лес ды неба ставяць тын,
Нідзе мяжы не згледзіш болей,
I зніклі быльнік і палын.
Цвітуць палі ў адзенні новым,
Гадуюць новыя сады,
I нават вецер з-пад дубровы
Шуміць на новыя лады,
Глядзіш – узносяцца будынкі
То з той, то з гэтай стараны,
I цешаць вочы мне навінкі,
I сэрца радуюць яны.
Унь там, высока па-над долам,
Развесіў хвост купчасты дым,
I лічыць час калгасным сёлам
Гудок напевам маладым.
Па ўзгор'ю поля, па раўніне
Паўзуць сталёвыя валы.
Вядзе іх бойкая дзяўчына
Ці камсамолец удалы.
А тут, дзе ўчора багна прэла,
Гнілі век векам балаты,
Збажынка сёння зарунела
I спее колас залаты.
На тых жа багнах, дзікіх, сумных,
Разлёгся ўшыр тарфяны шчыт.
На ім стаяць, бы тыя гумны,
Грамады чорных пірамід.
Ідуць калгасныя падводы,
Дабро вязуць грузавікі, –
I дзед стары, сівабароды
Падацца хоча ў юнакі.
Шумяць па-новаму дубровы –
На край свой любы мне зірнуць.
Цябе, зямля ў адзенні новым,
Хацеў бы к сэрцу прыгарнуць!
На полі вясною
Люблю я прыволле
Шырокіх палёў,
Зялёнае мора
Ржаных каласоў.
I вузкія стужкі
Сялянскіх палос –
Люблю цябе, поле,
Люблю я твой плёс.
Ігрушы старыя,
Што ў жыце шумяць,
Зялёныя межы,
Далёкую гладзь.
Люблю я дарогі,
Што леглі між гор,
Ўнізе пад гарою
Ручча разгавор.
Люблю я узгоркі,
I насып-курган,
I сіняй далечы
Празрысты туман...
Люблю пазіраць я
На поле вясной,
Як ветрык жартліва
Плыве збажыной.
Калышацца жыта,
Радамі бяжыць,
А хваля паветра
Дрыжыць і дрыжыць...
Люблю я прыволле
Шырокіх палёў,
Зялёнае мора
Буйных каласоў.
Наперад!
Грымяць мнагаспеўнасцю гукаў супольных.
Як гімн перамогі, вясной ручаі,
I мары аб сонцы струменяць гаі,
I тоіцца мудрасць у далечах вольных.
Ёсць чары-прывабы прастораў наддольных
Што лучаць бязмежным блакітам краі,
Як родных яшчэ не сабранай сям'і,
Каб дружба гучала у песнях застольных.
I хто засумуе па новай радзіме?
Ці прыйдзе вялікі той час і калі?
I як яго людскасць раскутая ўспрыме?
Праслаўлена будзе цудоўнае імя
Таго, хто рассуне граніцы зямлі
I мудрасцю праўды краіны абніме.
*
Рассыпаны зоры брыльянтавым пухам,
I Млечнага Шляху ляжаць абрусы
Таемным акордам спрадвечнай красы,
Як водгулле змоўкшай даўно завірухі.
У калавароце няспыннага руху,
У сонцавым ззянні, у бляску расы –
Усюды разліты жыцця галасы,
I многа ў іх сэнсу для чуткага слуху.
Раджаюцца, гаснуць заранкі і ночы,
Мяняюцца ходы прыліваў і рэк,
I ў часах губляецца голас прарочы,
Адзначан для кожнай істоты свой век.
Жыццё ж безупынна ўсё крочыць і крочыць
А разам з ім – вечны юнак-чалавек.
*
Наперад, вандроўнік! А шлях так багаты.
Якія разлогі навокал, зірні!
Усходняе сонца запаліць агні,
Рассее праменні, як сейбіт зярняты.
Сустрэнецца вецер з табою крылаты,
I гром табе голас падасць з вышыні,
Пачуеш ты скаргі і сум цішыні,
Ты праўду пазнаеш у мроку зацятым.
Вітай жа дарогі і новыя далі,
I вечнага руху святыя скрыжалі,
I юнасць людскую, і мудрае слова,
I ясную радасць дабра, перамог,
I гэты шырокі, чароўны разлог,
Дзе заўжды прыгожа ўсё, молада, нова.