Сястра Каложы: незвычайны храм у стылі XII стагоддзя з’явіцца ў Гродне

ГРОДНА, 9 ліс – Sputnik, Іна Грышук. Новы храм у стылі Каложскай царквы, які ў народзе атрымаў назву "другая Каложа" зусім хутка з’явіцца ў Гродне. Ён названы ў гонар Аляксандра Неўскага і будзе пабудаваны да 80-годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне. Святыня пакажа, як магла выглядаць старажытная Каложа адразу пасля яе ўзвядзення ў XII стагоддзі.

У канцы кастрычніка на будпляцоўцы новага храма, які ўсё больш становіцца падобны да старажытнай Каложскай царквы, работы ідуць не вельмі бойка. Фасад схаваны за будаўнічымі лясамі, знешнія сцены часткова аздоблены глінянай цэглай – плінфай – і дэкаратыўнымі ўстаўкамі.

Задума пабудаваць храм, які па архітэктурным стылі будзе падобны на самую вядомую гродзенскую і беларускую святыню – Каложскую царкву XII стагоддзя, з’явілася некалькі гадоў таму. Участак выдзелілі на ўскраіне Гродна побач з двума вялікімі мікрараёнамі – Вішнявец і Паўднёвы.

Будаўнічыя працы пачаліся ў канцы 2022 года. Менш чым за два гады паспелі заліць падмурак, узвесці будынак храма са сценамі ў выглядзе арак і скляпеністымі столямі ўнутры, зрабіць дах. Мінулай вясной на царкву ўстанавілі купал і крыж. Многія работы былі складанымі, выконваліся ў найкарацейшыя тэрміны, на аб’екце працавалі будаўнікі з Беларусі і Расіі.

Унутры храма ўжо зараз можна адчуць асаблівую атмасферу і магчымасці акустыкі. Сакрэт – у скляпеністых столях.

Па словах субясдніка, ідэя стварыць незвычайны па архітэктуры храм у Гродне належыць архіепіскапу Гродзенскаму і Ваўкавыскаму Антонію.

Паводле яго слоў, адно з галоўных адрозненняў у тым, што храм Аляксандра Неўскага будуецца з сучасных матэрыялаў, з улікам будаўнічых норм і сучасных тэхналогій. Напрыклад, зараз нельга зрабіць каменны падмурак, на якім стаіць Каложская царква. Па той жа прычыне не атрымалася ўманціраваць у сцены такую ​​ж колькасць гліняных гаршкоў – "галаснікоў", якое ёсць у Каложы.

"Другую Каложу пабудаваць немагчыма. Што б мы не пабудавалі, будзе відаць, што гэта навадзел. Мы хочам паказаць лепшыя традыцыі старажытнарускага дойлідства з арыентацыяй на візантыйскую архітэктуру і традыцыі Гродзенскай архітэктурнай школы, якая існавала ў XII стагоддзі", - тлумачыць настаяцель.

Можна сказаць, што новы храм будуецца ў стылі Каложы, ён пакажа, як магла б выглядаць старажытная Каложская царква, калі б яна захавалася да нашых дзён у першародным выглядзе, дадаў ён.

Ад Гродзенскай архітэктурнай школы, яскравым прыкладам якой стала Каложа, новы храм узяў вонкавыя сцены, выкананыя з плінфы – гэта самаробная цэгла з гліны, убудаваныя ў сцены збаны-галаснікі.

У новай царкве плінфа выкарыстоўваецца не як будаўнічы матэрыял, а толькі для дэкаратыўнага абліцоўвання фасадаў. Яна выраблена па індывідуальным заказе. Каб паказаць няроўнасць сцен, выкарыстоўваецца плінфа трох памераў. Фасады ўпрыгожваюць устаўкамі з бутавага каменя і паліванай каляровай пліткі, выкладзенай у форме каложскіх крыжоў.

У адрозненне ад Каложы, у сценах храма ёсць арачныя вокны. Таксама фасады ўпрыгожаць каменнымі барэльефамі з выразанымі старажытнымі сімваламі, якія ўвасабляюць дабро і зло. Такіх барэльефаў няма ў Каложы.

Будаўніцтва храма Аляксандра Неўскага плануюць завяршыць у 2025 годзе, калі будзе адзначацца 80-я гадавіна перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне.

У бліжэйшы час унутры царквы пачнуцца ўнутраныя аддзелачныя работы. Сцены атынкуюць, каб пазней упрыгожыць іх роспісамі. Ужо вядома, як будзе выглядаць алтар, які стылістычна пастараюцца зрабіць падобным да каложскага. У храме з’явіцца невялікая царкоўная крама, падсвечнікі з выцяжкамі, на другім узроўні добраўпарадкаваныя прасторныя хоры.

Адначасова з храмам будуецца званіца. Яна таксама выканана ў старажытным стылі, аздабленне фасадаў паўтарае стылістыку фасадаў храма. Хутка на ёй усталююць званы. Галоўны звон будзе важыць 7 тон, агульная вага астатніх – каля двух тон.

Тэрыторыю царквы плануюць зрабіць месцам адпачынку жыхароў мікрараёна. Да Дня Перамогі тут хочуць пасадзіць дрэвы, зрабіць прагулачныя дарожкі і лавачкі.

На тэрыторыі храма, які будуецца, таксама з’явіцца прыходскі дом і некалькі гаспадарчых памяшканняў.

Царкву Аляксандра Неўскага можна назваць дзеючай. Богаслужэнні праходзяць па нядзелях у ніжнім храме, які размешчаны ў падвальнай частцы будынка. Ён быў асвечаны ў ліпені бягучага года.

Каложская царква ў Гродне пабудавана ў канцы XII стагоддзя. Мур сцен выкананы з валуноў і плінфы, у іх умураваны гліняныя збаны-галаснікі. У сярэдзіне і канцы XIX стагоддзя частка заходняй і ўся паўднёвая сцены разбурыліся – з’ехалі разам са схілам гары, які часткова абрушыўся. Каменную сцяну замянілі на драўляную, і яна праслужыла больш за стагоддзе. У 2018 годзе зноў адбылася замена – на больш сучасны драўляны варыянт.

Каложа лічыцца адным з самых старых дзеючых храмаў краіны, ахоўваецца дзяржавай як помнік архітэктуры нулявой катэгорыі. У 2004 годзе храм быў уключаны ў лік кандыдатаў на ўнясенне ў спісак сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

У красавіку 2023 года ў Гродне пачалі рыхтаваць пакет дакументаў і праводзіць мерапрыемствы, неабходныя для ўключэння Каложскай царквы ў спісак ЮНЕСКА. У прыватнасці, рыхтуецца намінацыйнае дасье, а таксама распрацоўваецца план кіравання храмам, які павінен забяспечыць захаванасць гістарычнага помніка і яго каштоўнасцей.