Вачэй не адвесці: топ-10 рускіх шэдэўраў мастацкай галерэі Смаленска

Смаленск захаваў і крапасныя сцены XVII стагоддзя, і практычна ўсе будынкі гарадскога цэнтра XVIII-XIX стагоддзяў, а ўжо жамчужына Смаленска – Свята-Успенскі кафедральны сабор – нікога не пакіне абыякавым. А пасля маштабнай рэканструкцыі гістарычнага цэнтра, адкрыццё мноства гасцініц і кафэ стала яшчэ больш прыцягальным для турыстаў.

Аб містычных і злавесных месцах Смаленска Sputnik ужо пісаў. Карэспандэнт Sputnik Ігар Кандраль таксама пабываў у Смаленскай мастацкай галерэі. Акрамя багатай калекцыі старажытнарускага мастацтва, аснову якой сабрала княгіня Марыя Ценішава, у экспазіцыі прадстаўлены шэдэўры, атрыманыя з дваранскіх сядзіб і фондаў найбуйнейшых маскоўскіх і ленінградскіх мастацкіх музеяў. Зараз тут выстаўлены творы Айвазоўскага, Сярова, Куінджы, Рэпіна, Каровіна, Бенуа, Урубеля, а таксама работы мастакоў італьянскага, галандскага, фламандскага, французскага, нямецкага і іспанскага жывапісу.

Вашай увазе – топ-10 мастацкіх твораў рускіх мастакоў, якімі асабліва ганарацца жыхары Смаленска. Загадчыца мастацкай галерэі Дар’я Іванова справядліва адзначыла, што выбраны кароткі фармат не можа ахапіць музейнае багацце – у экспазіцыі Смаленскай мастацкай галерэі больш за 500 твораў ад старажытнарускага мастацтва да нашых дзён, сабраны палотны дзясяткаў знакамітых рускіх мастакоў. Аднак паспрабуем вылучыць дзясятку лепшых работ.

1 / 11

"Галерэі 1 мая 2025 года споўнілася 105 гадоў", - расказвае Дар’я Іванова.

Аснову збору склалі карціны, якія знаходзіліся ў дваранскіх сядзібах, а таксама шэраг карцін з калекцыі Марыі Ценішавай. Пасля рэвалюцыі яны былі нацыяналізаваны. Галерэя зараз знаходзіцца ў гістарычным будынку былога Аляксандраўскага рэальнага вучылішча; лесвіца, фасад – усё гэта архітэктура 1870-х гадоў.

CC BY-SA 4.0 / Lumaca /

2 / 11

Васіль Трапінін. "Портрет А.В. Яковлева в детстве".

Работы гэтага мастака большасці знаёмыя з дзяцінства – многія з іх ілюструюць школьныя падручнікі гісторыі і літаратуры. Кожны бачыў, напрыклад, партрэт Аляксандра Пушкіна пэндзля Трапініна. У савецкі час яго нават называлі "цукерачным мастаком", таму што многія рэпрадукцыі яго карцін выкарыстоўваліся ў афармленні ласункаў.

3 / 11

Іван Айвазоўскі. "Зимний обоз в пути".

Знакаміты марыніст у 1857 годзе стварыў для мастацкай выставы ў Парыжы серыю з чатырох карцін – пор года – пад назвай "Богатства России". Майстар паказваў іх на французскай выставе як сімвал багацця краіны, разнастайнасці клімату, асаблівага спецыфічнага нацыянальнага ландшафту.

"Зимний обоз…" бліскуча перадае атмасферу халоднай сібірскай зімы з вільготным паветрам і моцным туманам. Карціна ў адрозненне ад трох іншых захавалася да нашых часоў: пасля выставы яе выкупіў прадстаўнік Рускага геаграфічнага таварыства Іван Булычоў, затым яна апынулася ў зборы смаленскага калекцыянера Марыі Ценішавай і цудам не згарэла падчас эвакуацыі ў 1941 годзе.

4 / 11

Архіп Куінджы. "Исаакиевский собор при луне".

Адна з рамантычных работ ранняга Куінджы – рэдкі гарадскі пейзаж, якіх у творчасці гэтага мастака вельмі мала. Начны горад намаляваны падчас паводкі, яркае святло месяца нараджае асаблівае адчуванне таямніцы. З-за незвычайнага эфекту асвятлення казалі, што мастак піша месячнымі фарбамі.

5 / 11

Канстанцін Каровін. "Портрет М.К. Тенишевой".

Гэта адзін з партрэтаў знакамітай рускай дваранкі, мастака, мецэната і калекцыянера, якая захавала вялікую колькасць шэдэўраў рускіх і замежных мастакоў. Цікавая гісторыя стварэння карціны: падчас знаходжання ў маёнтку Ценішавай Каровін убачыў, як яна сядзіць на лаўцы ў садзе. Ён за тры гадзіны, не змешваючы фарбы на палітры, накідаў шырокімі мазкамі яркі партрэт, стварыўшы на стагоддзі далікатны і пяшчотны вобраз княгіні.

6 / 11

Ігар Грабар. "Уголок усадьбы".

Сонечная карціна знакамітага рускага імпрэсіяніста радуе вока і дазваляе нам зірнуць на дваранскі дом пачатку XX стагоддзя. Адзін з васьмі пейзажаў, напісаных мастаком у падмаскоўнай сядзібе Нара, дзе ён гасцяваў у сваіх сяброў.

Ігар Грабар быў не толькі знакамітым мастаком, але і кіраўніком Траццякоўскай галерэі, ініцыятарам стварэння ў 1918 годзе Усерасійскай камісіі па захаванні і раскрыцці помнікаў старажытнага жывапісу (гэта ў самыя гарачыя рэвалюцыйныя гады, калі знішчалася ўсё старарэжымнае!).

7 / 11

Мікалай Рэрых. "Помин о четырех королях".

Адна з карцін з сюжэтам аб "Голубиной книге" – рукапісе, якая захоўвае старажытныя веды. У цэнтры яе – крэпасць з вежамі, якія вельмі нагадваюць Смаленскую крэпасць. Лічыцца, што "Голубиная книга" была народным перакладам Бібліі ў форме гутаркі князя Уладзіміра і Цара Давіда.

8 / 11

Барыс Кустодзіеў. "Сирень".

Гэты выдатны мастак, несумненна, у ліку майстроў, якія пісалі творы, поўныя духоўных сіл і прыгажосці рускага жыцця. Нават цяжка сабе ўявіць, што такія работы ствараў чалавек, які ў 31 год апынуўся ў інваліднай калясцы, а ў далейшым яму паставілі страшны дыягназ – "пухліна спіннога мозгу". Пры гэтым Кустодзіеў вядомы сваімі карцінамі, на якіх намаляваны народныя святы і кірмашы з купцамі і купчыхамі, якія падобны на выявы з рускіх казак і прадстаўляюць свет, страчаны назаўжды.

9 / 11

Пётр Канчалоўскі. "Портрет адвоката Бориса Брауна".

Карціна з глыбокім сацыяльным сэнсам. Гледзячы на яе здалёк, бачыш прыстойнага, паспяховага адваката, немаладога, але багатага мужчыну. А зблізку яго выява распадаецца, а ў вачах бачацца роспач і стомленасць. Год напісання карціны – 1918. Адукацыю Браўн атрымаў у часы самадзяржаўя, а вось як яму працавалася ў першыя рэвалюцыйныя гады – застаецца толькі здагадвацца…

10 / 11

Ілья Машкоў. "Женский портрет".

Ілья Іванавіч – выхадзец з казацтва, стаў адным з найвядомых рускіх авангардыстаў і сацрэалістаў. Быў адным з ініцыятараў суполкі "Бубновый валет", якая была створана ў 1910 годзе і аб’ядноўвала мастакоў, што марылі здзейсніць рэвалюцыю ў жывапісе. Гэты жаночы партрэт напісаны ў 1912–1914 гадах, наперадзе падзеі Першай сусветнай і рэвалюцыйныя выпрабаванні.

11 / 11

Леапольд Горавіц. "Портрет Изабеллы Станиславовны Потоцкой"

Гэтая работа знакамітага аўстра-венгерскага жывапісца валодае асаблівай магіяй і прысвечана прадстаўніцы вядомай у Беларусі сям’і Патоцкіх.

Графіня Ізабэла Патоцкая валодала незвычайнай прыгажосцю, але слабым здароўем. У 19 гадоў бацька выдаў яе замуж за далёкага сваяка – Рамана Патоцкага. Аднак шлюб апынуўся нядоўгім – ужо праз чатыры месяцы Ізабэла памерла. Карціна незвычайная тым, што напісана яна была па фотакартцы пасля смерці дзяўчыны. Пры гэтым усе гледачы, якія бачылі карціну, адзначаюць яе жвавасць: дзяўчына як бы сама назірае за наведвальнікамі – яе погляд зачароўвае і запамінаецца, здаецца, быццам ён вас суправаджае…

Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"