https://bel.sputnik.by/20190424/TsT-pa-belaruskay-move-marfemnaya-budova-slova-1040913118.html
ЦТ па беларускай мове: марфемная будова слова
ЦТ па беларускай мове: марфемная будова слова
Sputnik Беларусь
Рыхтуйцеся да цэнтралізаванага тэсціравання па беларускай мове разам са Sputnik. 24.04.2019, Sputnik Беларусь
2019-04-24T11:58+0300
2019-04-24T11:58+0300
2019-04-24T09:53+0300
культура
цiкавосткi
цэнтралізаванае тэсціраванне
цт
беларуская мова
вучым беларускую мову
https://cdnn11.img.sputnik.by/img/104064/32/1040643206_0:27:1600:927_1920x0_80_0_0_8a325666b72331d9288f0c4cef8157f6.jpg
Раздзел навукі аб мове, у якім вывучаецца састаў слоў і спосабы іх утварэння, называецца словаўтварэнне.Марфема – гэта найменьшая частка слова, якая мае лексічнае або граматычнае значэнне.Словы, якія могуць змяняцца, складаюцца з асновы і канчатка. Нязменныя словы складаюцца толькі з асновы. У аснову ўваходзяць прыстаўка, корань, суфікс і постфікс. Корань – гэта галоўная частка слова. У слове можа быць некалькі прыставак і суфіксаў, а таксама некалькі каранёў.Аснова слова і канчатакАснова слова змяшчае ў сабе яго лексічнае значэнне. Асновы падзяляюцца на вытворныя, невытворныя і ўтваральныя.Канчатак служыць для ўтварэння розных формаў слова і сувязі слоў у словазлучэннях і сказах: наш-ага клас-а, у наш-ым клас-е.У розных часцінах мовы канчатак выражае розныя граматычныя значэнні:Нулявы канчатак не выражаецца гукамі. Вызначыць яго можна, сапаставіўшы формы аднаго і таго ж слова: клас, клас-а, клас-у і г.д.Корань словаУ корані слова заключаецца лексічнае значэнне слова, якое будзе агульным для ўсіх слоў, утвораных ад яго. Словы, якія маюць адзін і той жа корань, называюцца аднакаранёвымі (роднаснымі). Літары ў корані могуць чаргавацца: мора – марскі, вада - вадзяны.Некаторыя карані заўсёды ўжываюцца толькі з прыстаўкамі і суфіксамі:-у-: абуць, разуць;-вул-: вуліца, завулак.Астатнія карані называюцца свабоднымі і могуць як спалучацца з іншымі марфемамі, так і ўжывацца без іх.Сустракаюцца аманімічныя карані, у якіх супадае напісанне і гучанне, але рознае лексічнае значэнне: марскі – марыць.ПрыстаўкаПрыстаўка знаходзіцца перад коранем і служыць для ўтварэння новых слоў той жа самай часціны мовы, што і ўтваральнае слова, або формаў слоў. У слове можа быць некалькі прыставак: па-ходзіць, вы-на-ходзіць.У некаторых слоў прыстаўкі зліліся з коранем і не выдзяляюцца як асобныя марфемы: абавязак, аблічча, дастаць, навалачка, ненавідзець.Суфікс знаходзіцца пасля кораня і служыць для ўтварэння новых слоў і розных формаў аднаго і тагож слова: дом – дам-аш-н-і, кацяня (Н. скл.) – кацян-яц-і (Р. скл.). У адным слове можа быць некалькі суфіксаў.ПостфіксПостфікс стаіць напрыканцы слова, пасля канчатка або формаўтваральнага суфікса:-ся (-ца, -цца): павіталіся, накрыцца, накрыецца;-сьці (-сь): кагосьці, кагось;-небудзь: хто-небудзь.Злучальная галоснаяМарфема, якая знаходзіцца паміж каранямі ў складаных словах, называецца злучальнай галоснай або інтэрфіксам: лесапаласа. Злучальнымі могуць быць галосныя а, е, і, я і гукаспалучэнні ох, ух: двухпавярховы. Яна не мае ні лексічнага, ні граматычнага значэння.
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2019
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Навіны
ru_BY
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Беларусь
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
культура, цiкавосткi, цэнтралізаванае тэсціраванне, цт, беларуская мова, вучым беларускую мову
культура, цiкавосткi, цэнтралізаванае тэсціраванне, цт, беларуская мова, вучым беларускую мову
ЦТ па беларускай мове: марфемная будова слова
Рыхтуйцеся да цэнтралізаванага тэсціравання па беларускай мове разам са Sputnik.
Раздзел навукі аб мове, у якім вывучаецца састаў слоў і спосабы іх утварэння, называецца словаўтварэнне.
Марфема – гэта найменьшая частка слова, якая мае лексічнае або граматычнае значэнне.
Словы, якія могуць змяняцца, складаюцца з асновы і канчатка. Нязменныя словы складаюцца толькі з асновы. У аснову ўваходзяць прыстаўка, корань, суфікс і постфікс. Корань – гэта галоўная частка слова. У слове можа быць некалькі прыставак і суфіксаў, а таксама некалькі каранёў.
Аснова слова змяшчае ў сабе яго лексічнае значэнне. Асновы падзяляюцца на вытворныя, невытворныя і ўтваральныя.
Канчатак служыць для ўтварэння розных формаў слова і сувязі слоў у словазлучэннях і сказах: наш-ага клас-а, у наш-ым клас-е.
У розных часцінах мовы канчатак выражае розныя граматычныя значэнні:
- назоўнік – лік, склон;
- прыметнік – род, лік, склон;
- дзеяслоў (цяп. і буд. ч.) – асоба, лік; (прош. ч.) – род, лік.
Нулявы канчатак не выражаецца гукамі. Вызначыць яго можна, сапаставіўшы формы аднаго і таго ж слова: клас, клас-а, клас-у і г.д.
У корані слова заключаецца лексічнае значэнне слова, якое будзе агульным для ўсіх слоў, утвораных ад яго. Словы, якія маюць адзін і той жа корань, называюцца аднакаранёвымі (роднаснымі). Літары ў корані могуць чаргавацца: мора – марскі, вада - вадзяны.
Некаторыя карані заўсёды ўжываюцца толькі з прыстаўкамі і суфіксамі:
Астатнія карані называюцца свабоднымі і могуць як спалучацца з іншымі марфемамі, так і ўжывацца без іх.
Сустракаюцца аманімічныя карані, у якіх супадае напісанне і гучанне, але рознае лексічнае значэнне: марскі – марыць.
Прыстаўка знаходзіцца перад коранем і служыць для ўтварэння новых слоў той жа самай часціны мовы, што і ўтваральнае слова, або формаў слоў. У слове можа быць некалькі прыставак: па-ходзіць, вы-на-ходзіць.
У некаторых слоў прыстаўкі зліліся з коранем і не выдзяляюцца як асобныя марфемы: абавязак, аблічча, дастаць, навалачка, ненавідзець.
Суфікс
Суфікс знаходзіцца пасля кораня і служыць для ўтварэння новых слоў і розных формаў аднаго і тагож слова: дом – дам-аш-н-і, кацяня (Н. скл.) – кацян-яц-і (Р. скл.). У адным слове можа быць некалькі суфіксаў.
Постфікс стаіць напрыканцы слова, пасля канчатка або формаўтваральнага суфікса:
-ся (-ца, -цца): павіталіся, накрыцца, накрыецца;
-сьці (-сь): кагосьці, кагось;
Марфема, якая знаходзіцца паміж каранямі ў складаных словах, называецца злучальнай галоснай або інтэрфіксам: лесапаласа. Злучальнымі могуць быць галосныя а, е, і, я і гукаспалучэнні ох, ух: двухпавярховы. Яна не мае ні лексічнага, ні граматычнага значэння.
