Тамара Бяляева, Sputnik
Пытанне аб тым, ці выставіць апазіцыя на выбарах-2015 адзінага кандыдата, ад самой апазіцыі не залежыць, пераканана старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына.
Апазіцыя не першы раз спрабуе выставіць адзінага кандыдата. Але ў ходзе чатырох прэзідэнцкіх кампаній (у 1994, 2001, 2006 і 2010 гадах — Sputnik) палітычныя партыі змаглі толькі аднойчы дамовіцца аб агульнай падтрымцы адной канкрэтнай кандыдатуры: у 2001 годзе адзіным кандыдатам ад апазіцыі стаў прафсаюзны лідэр Уладзімір Ганчарык. У розныя гады на гэтую ролю прэтэндавалі экс-намеснік старшыні Гродзенскага гарвыканкама Аляксандр Мілінкевіч, экс-рэктар БДУ Аляксандр Казулін. У 2015 годзе прагучала ініцыятыва падтрымаць лідэра сацыял-дэмакратаў Мікалая Статкевіча, які балатаваўся ў 2010 годзе, а зараз адбывае пакаранне за ўдзел у акцыі пратэсту ў Мінску пасля выбараў.
"Што тычыцца "адзінага", калі гэтым пытаннем па-сапраўднаму заклапацяцца тэхнолагі і будуць нейкім чынам уплываць на паводзіны апазіцыі на гэтых выбарах, то ён будзе. Калі, што называецца, усё будзе пушчана на самацёк — то адзінага не будзе", — заявіла Ярмошына ў эксклюзіўным інтэрв'ю Sputnik.
Яна пераканана ў тым, што людзі, якія сапраўды маюць прэзідэнцкія амбіцыі, ніколі добраахвотна не пагодзяцца саступіць сваё права іншаму чалавеку. "Таму ўсё будзе залежаць ад таго, хто і якім чынам будзе курыраваць выбарчую кампанію беларускай апазіцыі", — сказала кіраўнік ЦВК.
Пры ўсім багацці выбару іншай харызмы няма
Ярмошына шкадуе, што беларуская апазіцыя састарэла, і альтэрнатыўныя кандыдаты страцілі запал. Паводле яе слоў, на палітычным поле "цікавых персон не засталося" альбо іх не відаць. "Выбары 2001 года, 2006-га, я ўжо не кажу пра выбары ў 1994 годзе, былі значна цікавей, у першую чаргу з-за персаналій", — канстатавала яна.
Старшыня Цэнтрвыбаркама не выключыла, што гэтыя персоны і зараз могуць паўдзельнічаць. "Але яны неяк, нажаль, пастарэлі, страцілі запал, харызму", — сказала Ярмошына. Яна прызналася, што гледзячы на альтэрнатыўных кандыдатаў, якія ўдзельнічалі і ўдзельнічаюць у прэзідэнцкіх выбарах, прыйшла да высновы, што людзі "не столькі старэюць, колькі стамляюцца — у іх ужо няма веры, няма тэмпераменту".
"Калі аналізаваць, па якіх прычынах беларуская апазіцыя ператварылася з часам у тое, што мы зараз бачым, трэба глядзець з якога асяроддзя яны ўсе выйшлі", — сказала яна.
Кіраўнік ЦВК ўзгадала, як "спадар Някляеў (кандыдат у прэзідэнты ў 2010 годзе, лідэр грамадскай кампаніі "Гавары праўду!", паэт Уладзімір Някляеў у савецкія гады працаваў журналістам і рэдактарам у шэрагу беларускіх СМІ — Sputnik) са слязамі на вачах распавядаў пра свой удзел у працы з]езду камсамола СССР". З яе слоў, у гэты момант у вачах палітыка гарэў "такі агонь святой любові да КПСС, што дзіўна, як ён мог цалкам змяніць тым свае поглядам".
З норкавых шапак у апазіцыю
Кажучы пра апазыцыйных кандыдатаў, Ярмошына канстатавала, што яны ўсе выраслі ў раёне "норкавых шапак", вучыліся ў прэстыжных школах, а іх бацькі працавалі альбо ў ЦК, альбо ў Саўміне. "Як правіла, гэта былі сем'і, аблашчаныя камуністычнай уладай: хтосьці сын партыйнага работніка, хтосьці сын сакратара абкама партыі. Практычна ўсе дзеці партыйнай наменклатуры, альбо самі — маладая партыйная наменклатура", — сказала яна.
У гутарцы з карэспандэнтам Sputnik Ярмошына выказала ўпэўненасць у тым, што "менавіта дзеці партыйнай наменклатуры пайшлі ў лідэры апазіцыі". Яна патлумачыла гэта тым, што гэтыя аблашчаныя лёсам людзі былі значна больш інфармаваныя, чым іншыя, у іх было значна больш вольнага часу, яны мелі доступ да добрай літаратуры, часам літаратуры забароненай, атрымлівалі добрую адукацыю ў лепшых універсітэтах.
"Напрыклад, у большасці маіх сакурснікаў (Ярмошына скончыла юрыдычны факультэт Калінінградскага дзяржаўнага універсітэта — Sputnik) не было часу дысідэнцтваваць, таму што хтосьці павінен быў тапіць качагарку, хтосьці працаваць санітаркай у радзільным доме, каб пражыць у вялікім горадзе і не сядзець на шыі ў бацькоў. Ну, калі было думаць пра лёсы сувету? Таму з нас выраслі радавы юрыст, радавы суддзя", — падзялілася старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі, якая свой працоўны шлях пачынала юрысконсультам на прадпрыемстве.
Дваццаць чатыры з пяцідзесяці
Старшыня ЦВК называе самай яркай прэзідэнцкай кампаніяй выбары 1994 года, калі ад апазіцыі ішоў Аляксандр Лукашэнка.
"Гэтыя першыя выбары былі самымі яскравымі. Глядзіце, хто ўдзельнічаў — кіраўнік урада Кебіч, найяскравейшы прадстаўнік беларускай апазіцыі спадар Лукашэнка, прадстаўнік кампартыі Новікаў, былы кіраўнік парламента Шушкевіч. Я ўжо не кажу пра спадара Пазняка, якога я лічу самым адыёзным беларускім палітыкам", — сказала яна.
Паводле яе слоў, у выбарах-1994 удзельнічалі ўсе палітычныя сілы Беларусі. "Усе без выключэння палітычныя сілы на той момант сышліся ў адзінаборстве. Зараз мы такога ўжо не назіраем", — канстатавала яна.
Ярмошына распавяла ў інтэрв'ю Sputnik, што за ўсе прэзідэнцкія выбарчыя кампаніі ў Беларусі кандыдатамі былі зарэгістраваныя 24 чалавекі, прэтэндэнтаў было каля 50. Але не ўсе кандыдаты, па яе словах, былі яркімі і запамінальнымі.
"Такіх было няшмат. Напрыклад, была яркая фігура, хоць і ва ўзросце, але я спадзяюся, ён жывы-здаровы — граф Прушынскі, які спрабаваў удзельнічаць у выбарах 1994 года", — сказала яна.
Аляксандр Прушынскі нарадзіўся ў 1934 годзе ў вёсцы Рагозніца Мастоўскага раёна Гродзенскай вобласці. У 1942 годзе яго бацькі эмігравалі ў Польшчу, пазней у ЗША. Жыў у Францыі, Галандыі, з 1972 па 1992 — у Канадзе. Мае канадскае і польскае грамадзянства, але не мае беларускага, таму не быў зарэгістраваны кандыдатам у прэзідэнты Беларусі ў 1994 годзе. У 2008 годзе ўдзельнічаў у выбарчай кампаніі ў беларускі парламент.
"Цяпер яркасць кампаніі залежыць ад напалу той палітычнай лаянцы, якая носіцца ў эфірах", —шкадуе кіраўнік ЦВК. У якасці прыкладу яна прывяла выбары 2010 года. "Уся цікавасць гэтых выбараў быў у тым, што пад канец кандыдаты цалкам радыкалізаваліся і пачалі дзейнічаць рэвалюцыйнымі антыўрадавымі метадамі", — выказала меркаванне Ярмошына. Паводле яе слоў, менавіта гэта і ўзбудзіла цікавасць грамадзян да выбараў.
"Насельніцтва пачало праяўляць цікавасць і спалохалася, а спалохаўшыся — пайшло на выбарчыя ўчасткі", — канстатавала яна.
