Ларыса Мятлеўская, Sputnik.
25 снежня Нараджэнне Хрыстова адзначаюць каталікі, грэка-каталікі і пратэстанты. Вось ужо болей за дзве тысячы гадоў хрысціяне ў гэту чароўную ноч вітаюць прыход у свет Хрыста.
Паўсюдна пануе ўзнёслы святочны настрой. Хочацца абдымацца і рабіць добрыя справы. Усе шчыра жадаюць адзін аднаму шчасця і Божай ласкі.
На змярканні 24 снежня ў кожным доме пачынаюць рыхтавацца да вігілійнай вячэры, якую яшчэ называюць Куццёй. Вячэру называюць так таму, што сярод святочных страў абавязковай лічыцца крупяная каша – куцця.
Вігілія. Гэта слова мае паходжанне ад лацінскага vigiliare і азначае начное чуванне. У каталіцкім касцёле так называюць дні, якія папярэднічаюць найвышэйшым святам. Звычай вігілійнай вячэры з’явіўся на Беларусі ў ХVІІІ ст.
З хлява прыносяць крыху духмянага сена і раскладаюць яго на сталешніцы, пакрываючы зверху чысцюткім белым абрусам. Нават тыя, хто не жыве на вёсцы, стараюцца прыдбаць хоць жменю сена да свята. Гэта сена нагадвае ўсім пра яслі, у якіх спаў маленькі Ісус.
Пасля вячэры, гэту саломку цягаюць з-пад абруса, варожачы на добры лёс у наступным годзе. Чым даўжэйшая саламінка, тым лепей. Таму сена з-пад газонакасілкі не кладуць пад абрус.
На стол выстаўляюць святочную смакату. Усе стравы павінны быць посныя ў няцотнай колькасці.
У гэты вечар уся сям’я стараецца сабрацца разам у бацькоўскай хаце. Запальваюць свечы і пачынаюць чытаць урывак з Евангелля паводле св. Лукі, ў якім апісваецца нараджэнне Ісуса ў Віфлееме.
У гэты вечар пачынаюць спяваць калядкі. На вуліцах і каля касцёлаў можна сустрэць гурты моладзі, якая спявае іх з асаблівым запалам, што выклікае цёплы водгук у сэрцах вернікаў, якія выходзяць з касцёла пасля набажэнства.
"У Батлееме вясёла навіна
Божая Маці нарадзіла сына.
Ангелы спяваюць, пастушкі іграюць
Дзіва, дзіва абвяшчаюць…"
Пасля вячэры ўсе, хто мае сілы, ідуць у касцёл на Святую Імшу, якая ў каталікоў называецца Пастэрка – ад лацінскага слова pastor (пастух). Гэта ў гонар тых віфліемскіх пастушкоў, якія ў тую ноч непадалёку пасвілі свой статак. Анёлы спачатку ім абвясцілі навіну аб нараджэнні Хрыста, і пастухі разам са сваімі авечкамі ды козамі першыя пакланіліся Збаўцу. Гэтую памятную сцэнку можна сёння пабачыць у кожным касцёле і нават у вітрынах магазінаў еўрапейскіх гарадоў у перыяд Божага Нараджэння.
У яслях ляжыць Дзіцятка Ісус, над якім з пяшчотаю і любоўю схіляецца яго маці і св. Іосіф. Каля іх на сене – вол з вослікам, а крыху далей з пашанаю кленчаць пастушкі… Дэкарацыі гэтай сцэнкі ахайна захоўваюць у кожным касцёле. Часам фігуркі – сапраўдныя творы мастацтва, якія маюць музейнае значэнне. На іх прыходзяць палюбавацца і далучыцца да святочнага настрою і вернікі іншых канфесій.
А ў хаце зіхаціць рознакаляровымі агнямі елачка. І дарослыя і дзеці пасля вячэры заглядаюць пад яе, шукаючы для сябе там падарункаў. Дарэчы, традыцыя ўпрыгожваць ёлку цацкамі на Раство нарадзілася ў Германіі і прыйшла на Беларусь у ХVІІІ ст. Святочная мітусня вакол ёлкі як і наведанне ў гэты вечар касцёлатаксама спрыяе яднанню сям’і. Часта на ёлцы цацкі некалькіх пакаленняў, дотык да якіх – заўсёды ўспамін пра родзічаў, якіх няма.
Народная прыкмета. На Мядзельшчыне праваслаўныя і цяпер кажуць: "Калі польскія каляды трашчаць, дык нашы плюшчаць, калі ж польскія плюшчаць,то нашы трашчаць". Мяркуйце самі, надвор’е на выходныя абяцае быць цёплым, дык значыць 6 студзеня чакай маразоў.
Сямейныя гісторыі: цётка Марыся
У далёкім 1990 годзе я выйшла замуж і прыехала жыць у Вільню і там сустрэла свае першыя каталіцкія Каляды. Калі едзеш на цягніку ў Вільню, то абавязкова праязджаеш праз невялічкае мястэчка Нова Вільню, якую акаляе мноства невялікіх вёсак, у якіх жыве нямала беларусаў каталікоў. У адной з такіх жыла цётка майго мужа Марыся. Сама яна паходзіла з беларускай вёскі Быстрыца, што на Гродзеншчыне і калісці за савецкім часам таксама прыехала жыць за мужам у гэты край.
Цётка часта хадзіла ў касцёл і запрасіла маладую сямейку сустрэць Раство Пана Бога ў сваёй хаце. Цэлы дзень яна прыбіралася, гатавала смачныя посныя стравы і нават пашыла на святочны стол новы абрус. Вячэра была вельмі ўрачыстай і радасна ціхай. Мне, гадаванай у праваслаўных традыцыях, усё было нова і вельмі цікава. Пасля малітвы раздзялілі аплатку і, пакінуўшы мужа даглядаць немаўлятка сына, цётка Марыся павяла мяне ў касцёл на святочнае набажэнства. Касцёл знаходзіўся ў Нова Вільні, і да яго трэба было ісці па заснежанай дарозе некалькі кіламетраў. Быў моцны мароз, і на небе ярка гарэлі зоркі. Углядаючыся ў чарнату нябёс, хацелася верыць, што там, у вышыні, ёсць адзіная, самая дарагая чалавецтву зорка, якая здольная сагрэць усіх, асвятляючы ў цемры шлях.
Вяртаючыся пасля набажэнства, мы ішлі і спявалі:
"Учора з вячора засвяціла зора,
Зора засвяціла свет узвесяліла.
Свет узвесяліўся, Хрыстос нарадзіўся…"
Яшчэ не так даўно існавала цудоўная традыцыя адпраўляць віншавальныя лісты па пошце.
Як прыемна было, адкрыўшы паштовую скрыню, убачыць ліст ад далёкіх родзічаў і сяброў.
Жадаю вам вясёлых свят і няхай ваша паштовая скрыня, хоць сабе і ў кампьютары, будзе поўная цёплых пажаданняў. Да сустрэчы!
