Нік Перумаў — адзін з найбольш папулярных і паважаных сучасных рускіх пісьменнікаў-фантастаў, літаральна стварыўшы калісьці першыя рускамоўныя фэнтэзі-раманы. У Мінск Перумаў прыехаў ненадоўга — прэзентаваць новую кнігу і правесці аўтограф-сесію ў кнігарні OZ, але карэспандэнт Sputnik Яўген Казарцаў змог пагутарыць з пісьменнікам — пра Мінск, фантастыку і тым, чаму ён часам кажа слова "Белоруссия".
— Як вам наогул Мінск?
— Вядома ж, я не бачыў ні увесь Мінск, ні тым больш усю Беларусь… Я бачыў аэрапорт, дарогу ад яго, самы цэнтр горада, яшчэ мы трохі праехаліся па пары праспектаў. Мінск робіць сёння вельмі прыемнае ўражанне.
Я памятаю Мінск 70-х, 80-х… У мяне ёсць глыбокія асабістыя сувязі з Беларуссю, можна сказаць. Наш інстытут, у якім я працаваў (Санкт-Пецярбургскі НДІ асабліва чыстых біяпрэпаратаў — Sputnik) займаўся эпідэміяй лейкозаў у беларускіх дзяцей пасля Чарнобыля, працавалі разам з мінскімі калегамі. Мы спрабавалі падняць імунны статус дзяцей, каб палегчыць ім барацьбу з гэтай жудаснай хваробай.
Ну вось такая ў мяне сувязь з Беларуссю, хоць і не асабістая…
— Усё ж і асабістая — вы ж дапамагалі нашым дзецям.
— Ну так, і інстытут тады ўвесь над гэтым працаваў, ды і наогул увесь Савецкі Саюз, без падзелу на нацыянальныя межы.
Калі дадаць пра Мінск, то ён робіць вельмі прыемнае ўражанне — чыстымі дарогамі і дварамі, хоць і не ўсюды яшчэ парадак ёсць. Ёсць, як кажуць амерыканцы, яшчэ не "палепшаныя" раёны — так і ў маім родным Пецярбургу, дзе ёсць і вельмі прыгожыя кварталы, і тыя, якія зусім патанулі ў тым ліхалецці, у якім мы ўсе апынуліся калісьці.
У цэлым жа з Беларуссю я пакуль не знаёмы — не было магчымасці паездзіць па вашай краіне, хоць я яшчэ спадзяюся, што атрымаецца.
"СССР версія 2.0"
— Вось вам, як пісьменніку-фантасту, у які кантэкст хацелася б упісаць Беларусь ці кнігу якога жанру напісаць з месцам дзеяння тут?
— Мінск — горад, дзе я бачу вельмі яркія і кантрасныя часовыя напластаванні. Гэтыя зусім старыя вулачкі з двухпавярховымі дамамі чырвонай цэглы, побач з імі — савецкія шматпавярхоўкі і цалкам сучасныя футурыстычныя будынкі. Усе савецкія чытачы майго пакалення адразу ўспамінаюць кнігу Уладзіміра Караткевіча "Дзікае паляванне караля Стаха". Гэтакая вэстэрнізацыя славянскага нейтралітэту і фальклору.
Мне здаецца, на вуліцы Мінска было б вельмі добра змясціць герояў утопіі — гэты жанр сёння ў Расіі досыць папулярны. Жанр аб "добрым СССР", дзе быў добры Сталін, не было шматлікіх негатыўных з'яў. Сёння гэта называюць "СССР версія 2.0". Мне здаецца, Мінск пад гэты жанр падыходзіць практычна ідэальна.
З іншага боку, сюды можна было б пасадзіць і персанажаў "Начнога дазору" Сяргея Лук'яненкі. Але мне хацелася б пазнаёміцца і з сучаснай Беларуссю больш падрабязна, бо, як і ў любога савецкага школьніка, першая асацыяцыя — з вайной.
Трагедыя 1941-га года, аперацыя Баграціён, беларускія партызаны, рэйкавая вайна, Хатынь і ўсе сотні спаленых вёсак. Гэта значыць хацелася б даведацца больш пра сучасную краіну. А вось з гномамі было б напружана ў Белорусс… Так, прабачце, я часам кажу "Белоруссия".
— Напішам мы ўсё роўна "Беларусь".
— Так, але гэта не прыкмета нейкага пагарды — хачу, каб вы разумелі. Проста па-руску так. Сапраўды гэтак жа, як Suomi — гэта Фінляндыя, а England у рускай мове становіцца Англіяй.
Мы ў Расіі гаворым цалкам спакойна слова "негр", але калі вымавіць яго ў Амерыцы — ці ледзь не ў турму за нянавісць пасадзяць, а ў нас гэта слова пазначае толькі чалавека з цёмным колерам скуры.
Час пераасэнсавання
— Калі вярнуцца да фэнтэзі: гэты жанр гадоў дзесяць таму быў вельмі папулярны ў рускай літаратуры, выходзілі дзясяткі кніг, з'яўляліся новыя аўтары. А цяпер становіцца ўсё больш утопіяў і антыўтопіяў…
— У нас адбыўся выбух "попаданчества" (жанр, у якім герой аказваецца ў мінулым — Sputnik). Вельмі папулярна стала выпраўленне гісторыі. Прывяду ўтрыраваны прыклад: просты расійскі праграміст Вася Пупкін трапляе з 2016 года ў травень 1941-га ў кабінет да Сталіна, дае яму парады і гераічна адбівае напад Нямеччыны. Дастаткова прымітыўны і іранічны пераказ, але жанр сапраўды папулярны. Ён замяніў так званае "класічнае фэнтэзі" сёння.
— Чаму гэта адбылося?
— Гэта, бясспрэчна, з-за траўмы рускага народа, падзеленага народу, які вельмі перажывае цяпер. Сапраўды гэтак жа і амерыканцы цяжка перажывалі паразу ў В'етнаме, пасля якога свае раны яны вылечвалі праз фільмы ў духу "Рэмба".
У расіян ёсць адчуванне сябе ў абложанай крэпасці, плюс пераасэнсаванне трагедый 20-га стагоддзя, усё гэта патрабуе нейкай кампенсацыі.
На самай справе, падобныя кнігі гуляюць важную ролю — дапамагаюць асэнсаваць і па-новаму паглядзець на нешта з свайго мінулага.
Акрамя "попаданчества", па гэтай жа прычыне развіваюцца і жанры ўтопіі і антыўтопіі. Ідуць досыць складаныя працэсы, і пры ўяўнай прастаце усяго гэтага падобныя кнігі запаўняюць лакуны, асэнсоўваюць ня зробленае ў савецкія гады. Напрыклад, маё пакаленне было "перакормлена" ў школе Вялікай Айчыннай вайной, той падачай… І нам давялося многае перажыць, пасталець, пасівець — і толькі потым пераасэнсаваць вайну.
Зварот да маладога дарослага
— Вашы апошнія кнігі пра Молі Блэкуотэр — для падлеткаў, хоць раней вы пісалі для дарослых. Для чаго вы гэта зрабілі? І ці чытае мэтавая аўдыторыя трылогіі?
— У першую чаргу гэтая трылогія — спроба выхаваць чытача. Так, падлеткі чытаюць. Крызісу чытання няма, хоць і ёсць крызіс кніжнага чытання. Маладое пакаленне больш чытае з гаджэтаў — што сацыяльныя сеткі, што мастацкія творы. Носьбіты мяняюцца, але застаецца сам тэкст. Таму дзецям трэба прапанаваць нешта цікавае і захапляльнае, што яны сапраўды будуць чытаць — я мяркую па сваіх дзецях і амерыканскаму кніжнаму рынку.
Літаратура для так званых young adult — маладых дарослых — у ЗША вельмі шырокая, ёсць сотні пісьменнікаў. У нас жа іх усяго дзясятак пісьменнікаў. Але да маладога чытача ўсё роўна трэба звяртацца і прывучаць яго да таго, што не толькі ў сумніўных групах у "УКантакце" можна знайсці нешта цікавае.
Даведка Sputnik
Нік Перумаў — заснавальнік рускага фэнтэзі, аўтар серый "Кальцо Цемры" і "Летапісы разлома", а таксама дзесяткаў іншых твораў. Раманы пісьменніка перакладзены на англійскую, польскую, чэшскую, балгарскую, славацкую, эстонскую, шведскую і нямецкую мовы. З 1998 года пісьменнік жыве з сям'ёй у ЗША, дзе працуе па спецыяльнасці — біяфізікам.
